📖 Առաքելոց վանքի կռիվը

1901 թվականի նոյեմբերի 6-ին, 25-27 հոգանոց ֆիդայական խումբը զորավար Անդրանիկի գլխավորությամբ երկար ժամանակ լեռներում թեժ մարտեր տալուց հետո իջնում են և փակվում Մշո Առաքելոց վանքում։ Չորս օրից ավել մնում են այնտեղ տեղի քահանայի ու մի քանի որբերի հետ։ Սակայն սնունդը արդեն երկրորդ օրվանից սպառված էր, ջուրը նույնպես, իսկ դրսում 4000 հոգանոց թուրքական զորքը կրակի տակ էր պահում եկեղեցին։Ճար չունենալով Անդրանիկը համաձայնվում է տեսակցել թուրքական կողմի հետ, իբրև թե ընդհանուր հայտարարի գալու։ Ներսում գրեթե փամփուշտ չունենալով, էլ չեմ ասում սպառված պարենի մասին, հրամայում է եկեղեցու արկղերը բերել, շարել պատի տակ։ Եկեղեցու որբերին տալիս է մոմակալները ու ասում,որ ամբողջ մոմերը քերելով մանրացնեն։ Քահանայից խնդրում է եկեղեցու ամբողջ սպիտակեղենը հավաքել ու պահել ձեռքի տակ։
Այսպես պատրաստվելով ընդունում է սուլթանական կողմի բանակցությունները։ Ու երբ սուլթանական կողմից ուղարկված մարդիկ մտնում են եկեղեցի տեսնում են պատի տակ շարված արկղերը, կողքին ուրախ զվարթ' դեղնած ալրից «հաց» թխող որբերին։ Մտածում են, որ իրենք սխալվել են ու Անդրանիկը դեռ երկար ժամանակ կարող է իրենց դիմագրավել վանքում մնալով։ Այդ ամենը տեսնելով ու Անդրանիկի հետ համաձայնության չգալով հեռանում են որպեսզի տեսածը պատմեն սուլթաններին։
Այսպես մինչև թուրքական կողմը զբաղված է լինում այդ ամենը վերլուծելով Անդրանիկը հրամայում է իր ֆիդայիններին սպիտակ սավանները հարմարացնել ու փաթաթել իրենց վրա։
Հաջորդ օրը՝նոյեմբերի 27-ին, լուսադեմին, երբ դեռ արևը դուրս չէր եկել, իրիկնախառ ֆիդայական խումբը դուրս է գալիս վանքից գաղտնի երկու մուտքերով ու դիմում փախուստի։ Դրսում տեղացած առատ ձյան ու կիսախավար լինելու պատճառով թուրքական 4000 հոգանոց բանակը չի նկատում ֆիդայական 27 հոգանոց խմբի նահանջը։
Այսպես, երբ առավոտյան արդեն սուլթանական նոր ավելի մեծ ու զինված ջոկատը ջարդում է վանքի դուռը տեսնում է միայն վանականին ու որբերին, ովքեր մինչև վերջ պնդում են, որ այնտեղ ոչ մի Անդրանիկ չի մտել ու առավել ևս ապրել։ Այսպես մինչև թուրք սուլթանը հասկանում է տեղի ունեցածը, ֆիդայական խումբը արդեն Մշից կիլոմետրեր հեռու է լինում։