BBC Akademiyasi Hamkasblar ishiga baho berish Ijodiy ish borasida fikr bildirishning oʻn oson yoʻli Kun davomida haddan tashqari band boʻlgan esangiz-da, kun oxirida hamkasblaringizning ishiga baho berish, nima yaxshi boʻlganiyu, qaysi narsa koʻngildagidek boʻlmagani borasida fikr almashish juda muhim. Doimo shu haqda oʻylang: radioeshittirish yoki telekoʻrsatuvni yanada yaxshilash uchun nima qilmoq kerak? Dastur muhokamasi bu boradagi eng oson yoʻldir. 1-maslahat: Har qanday sharoitda ham fikr almashing Muhokamani bekor qilmang, ortga qoldirmang! Bilamiz, baʼzan shunday boʻladi: vaqtingiz kam va sizning aytadigan gapingiz yoʻq. Biroq shu narsa yodingizda tursin: agar siz kimningdir xato-kamchiligini koʻrgan boʻlsangiz, bu haqda siz nima deb oʻylayotganingiz borasida unga samimiylik bilan ayting. Ishonchimiz komil, u buni qadrlaydi va buning uchun sizdan minnatdor boʻladi. Sizning soʻzlaringiz yoqmasligi ham mumkin, ammo hech boʻlmaganda sizni tinglashadi. Ikkinchi gal birinchisiga qaraganda oson boʻlishiga ishonamiz. 2-maslahat: Nega fikr bildirishga qaror qildingiz, maqsadingizni aniq yetkazing Fikr bildirilishining faqat bir sababi bor – ertangi kun ishini bugungidan ham yaxshiroq qilish. Yangi muxbir yoki tahririyat xodimi koʻproq maslahatga muhtoj ekani aniq – ularda malaka hali yetarli emas. Ularning oʻziga nisbatan ishonchi ortib borgan sari, nima ish berayaptiyu-nima yoʻq, oʻz tarjribalarini siz bilan oʻrtoqlashib boradilar. Ammo bu gapni tajribali reportyorlarga nisbatan ham aytish mumkin. Baʼzan ular ham biror mavzuni notoʻgʻri yoritishlari mumkin. Bunday paytda muharrir ularga maslahat berishi lozim boʻladi. 3-maslahat: Oʻz fikr va bahongizga ega boʻling Siz oʻzingizning ishingiz haqida kimningdir bahosini ikkinchi yo uchinchi odamdan eshitishni xohlarmidingiz? Bunday holatlar tez-tez yuz berib turadi. Faqat Londondagi muharrir bildirgan fikrga tayanib qolmang! Oʻz fikringizga ega boʻling, oʻz bahongizni shakllantiring, qanday oʻylayotganingiz borasida boshqalarga ayting! Agar muharrirning fikriga qoʻshilmasangiz, buni unga ayting! Bu ancha munozarali masala boʻlishi mumkin. 4-maslahat: Maqtovingizni ayamang Dastur muhokamasi faqat xatoni tuzatish majlisi emas. Bu odamlarni yanada ilhomlantiruvchi vosita hamdir. Shunday ekan, hamkasblaringiz bir ishni qoyillatsalar yoki bir narsaga jon-jahdi bilan intilsalar, ularning bu harakatlarini maqtang! Hamkasbingiz ishiga yuqori baho berishni shaxsan uning oʻziga aytish bilan, elektron maktub yoki SMS-xabar shaklida yetkazish mumkin. Qay biri sizga qulay boʻlsa, undan foydalaning. Buning natijasini keyingi tanqidiy bahongiz payti koʻrasiz: agar mabodo reportyor xatoga yoʻl qoʻygan boʻlsayu, siz uni tanqid qilsangiz, u sizni diqqat bilan tinglaydi. Siz oʻzingizni bankka pul qoʻygan kishidek his qilasiz. 5-maslahat: Konkret boʻling Maqtovning ham, tanqidning ham qoidasi bir – konkret boʻlish. "Juda yaxshi" yoki "Yaxshi boʻlmadi" deyishning oʻzi yetarli emas. Agar juda yaxshi boʻlsa, nimasi yaxshi, nima ish berdi? Agar koʻngildagidek boʻlmasa, nima ish bermadi? Bu savollarga javob topish uchun balki qilingan ishni yana bir koʻzdan kechirib chiqishingizga toʻgʻri kelishi mumkin. Xato qayerda oʻtgan – tuzilishi notoʻgʻrimi? Yoki gap tilidami? 6-maslahat: Fikr-munosabat bildirishning barcha imkoniyatlarini ishga soling Fikr-munosabat bildirishning xoh rasmiy boʻlsin, xoh norasmiy, har qanday imkoniyatidan foydalaning. Yuzma-yuz gaplashish – eng yaxshi yoʻli. Bu suhbat yoʻlakda boʻlishi mumkin yoki oshxonada. Agar reportyor idorada boʻlmasa, elektron maktub yoki telefon xabari yozgandan koʻra, qoʻngʻiroq qilish afzaldir. Ammo yuzma-yuz gaplashish zarurligi yodingizdan chiqmasin – balki buni yil yakuniga bagʻishlangan hisobot uchrashuvi payti qilish mumkindir. Yil davomida bir necha marta fikr bildirish juda foydalidir. 7-maslahat: Bu oʻzaro muloqotdir Doim tinglashga, doim oʻrganishga tayyor boʻling! Balki reportyor nega material koʻngildagidek, siz xohlaganday chiqmagani sababini sizga qaraganda yaxshiroq bilar. Shuning uchun avval uni tinglang, reportyordan oʻsha paytda qaror qabul qilayotganda eng muhim hisoblangan jihatlariga doir savollarni soʻrang. Va ayrim masʼuliyat oʻzingizning boʻyningizda boʻlishi mumkinligiga ham tayyor turing! Balki oʻsha paytda siz reportyor bilan koʻngildagidek muloqot qilmagandirsiz? Siz uni yanada yaxshiroq xabardor qilib, qaysi jihatlarini yoritilishini xohlayotganingizni bundan-da aniqroq qilib tushuntirishingiz mumkinmidi? Bundan keyin mana shu muloqotingiz qanday samara berayotganini tekshirib boring. 8-maslahat: Oʻzingizni tinglovchi-tomoshabin oʻrniga qoʻying! Agar siz mavzu koʻngildagidek yoritilmadi, degan xulosaga kelsangiz va bu voqeaning tarixidan xabardor boʻlsangiz, oʻzingizni bu haqda birinchi marta eshitayotgan yoki tomosha qilayotgan inson oʻrniga qoʻyib koʻrib ish tuting! Buni reportyordan iltimos qilish mumkin: reportyor ilk bor koʻrayotgan yoki tinglayotgan kishiga moʻljallab xabar uzatsin. Baʼzan axborotning qayerida tili murakkablashib ketgani yoxud tinglovchi allaqachon biladi, degan fikrda eng muhim fakt nazardan qochirib yuboriladi. 9-maslahat: Mushohadaga undaydigan savollarni bering Agar siz reportyorning hodisani yanada yaxshiroq hikoya qilib berishini xohlasangiz, u oʻz xabarini yozayotgan paytida bu xabarning ichiga nimani "qoʻyish"ni, nimani "qoʻymaslik" borasida oʻylashi kerakligini maslahat bering. Oddiy savollarni qoʻying. Misol uchun mening eng yoqtirgan savolim: "Bu hikoya nima haqda?" Savolni qoʻygan paytingiz reportyor butun axboroti davomida aytolmagan fikrini sizga bir jumlada tushuntirib berishi mumkin. Va reportyordan oʻzining xabari ichiga nega bu narsani qoʻygani, nega boshqasini olib tashlagani sababini soʻragan. Bu yoʻldagi muhokama hikoya soʻzlab berishdek jurnalistika kasbida juda foydali yoʻl boʻladi. 10-maslahat: Ayrim umumiy maqsadlarni aniqlashtirib oling va bu maqsadlarga erishish uchun reportyor qanday koʻmakka muhtoj, buni ham tekshirib oling. Reportyor oʻzi uchun yangi boʻlgan narsalarga qoʻl urgan payti siz uni kuzatib borishingiz va oʻz fikrlaringizni bildirib turishingiz haqida oʻzaro kelishib oling. Reportyordan soʻrang, u oʻz oldiga qoʻygan maqsadlar haqida boshqa muharrirlarni ham xabardor qilish reportyorga foydali boʻladimi yoki yoʻq. Va reportyorga koʻmak uning faoliyatini yanada yaxshilashga xizmat qilishini unutmang! http://www.bbc.co.uk/academy/uz/articles/art20141016161949740
Кун давомида ҳаддан ташқари банд бўлган эсангиз-да, кун охирида ҳамкасбларингизнинг ишига баҳо бериш, нима яхши бўлганию, қайси нарса кўнгилдагидек бўлмагани борасида фикр алмашиш жуда муҳим. Доимо шу ҳақда ўйланг: радиоэшиттириш ёки телекўрсатувни янада яхшилаш учун нима қилмоқ керак? Дастур муҳокамаси бу борадаги энг осон йўлдир.
1-маслаҳат: Ҳар қандай шароитда ҳам фикр алмашинг
Муҳокамани бекор қилманг, ортга қолдирманг! Биламиз, баъзан шундай бўлади: вақтингиз кам ва сизнинг айтадиган гапингиз йўқ. Бироқ шу нарса ёдингизда турсин: агар сиз кимнингдир хато-камчилигини кўрган бўлсангиз, бу ҳақда сиз нима деб ўйлаётганингиз борасида унга самимийлик билан айтинг. Ишончимиз комил, у буни қадрлайди ва бунинг учун сиздан миннатдор бўлади. Сизнинг сўзларингиз ёқмаслиги ҳам мумкин, аммо ҳеч бўлмаганда сизни тинглашади. Иккинчи гал биринчисига қараганда осон бўлишига ишонамиз.
2-маслаҳат: Нега фикр билдиришга қарор қилдингиз, мақсадингизни аниқ етказинг
Фикр билдирилишининг фақат бир сабаби бор – эртанги кун ишини бугунгидан ҳам яхшироқ қилиш. Янги мухбир ёки таҳририят ходими кўпроқ маслаҳатга муҳтож экани аниқ – уларда малака ҳали етарли эмас. Уларнинг ўзига нисбатан ишончи ортиб борган сари, нима иш бераяптию-нима йўқ, ўз таржрибаларини сиз билан ўртоқлашиб борадилар. Аммо бу гапни тажрибали репортёрларга нисбатан ҳам айтиш мумкин. Баъзан улар ҳам бирор мавзуни нотўғри ёритишлари мумкин. Бундай пайтда муҳаррир уларга маслаҳат бериши лозим бўлади.
3-маслаҳат: Ўз фикр ва баҳонгизга эга бўлинг
Сиз ўзингизнинг ишингиз ҳақида кимнингдир баҳосини иккинчи ё учинчи одамдан эшитишни хоҳлармидингиз? Бундай ҳолатлар тез-тез юз бериб туради. Фақат Лондондаги муҳаррир билдирган фикрга таяниб қолманг! Ўз фикрингизга эга бўлинг, ўз баҳонгизни шакллантиринг, қандай ўйлаётганингиз борасида бошқаларга айтинг! Агар муҳаррирнинг фикрига қўшилмасангиз, буни унга айтинг! Бу анча мунозарали масала бўлиши мумкин.
4-маслаҳат: Мақтовингизни аяманг
Дастур муҳокамаси фақат хатони тузатиш мажлиси эмас. Бу одамларни янада илҳомлантирувчи восита ҳамдир. Шундай экан, ҳамкасбларингиз бир ишни қойиллатсалар ёки бир нарсага жон-жаҳди билан интилсалар, уларнинг бу ҳаракатларини мақтанг! Ҳамкасбингиз ишига юқори баҳо беришни шахсан унинг ўзига айтиш билан, электрон мактуб ёки SMS-хабар шаклида етказиш мумкин. Қай бири сизга қулай бўлса, ундан фойдаланинг. Бунинг натижасини кейинги танқидий баҳонгиз пайти кўрасиз: агар мабодо репортёр хатога йўл қўйган бўлсаю, сиз уни танқид қилсангиз, у сизни диққат билан тинглайди. Сиз ўзингизни банкка пул қўйган кишидек ҳис қиласиз.
5-маслаҳат: Конкрет бўлинг
Мақтовнинг ҳам, танқиднинг ҳам қоидаси бир – конкрет бўлиш. “Жуда яхши” ёки “Яхши бўлмади” дейишнинг ўзи етарли эмас. Агар жуда яхши бўлса, нимаси яхши, нима иш берди? Агар кўнгилдагидек бўлмаса, нима иш бермади? Бу саволларга жавоб топиш учун балки қилинган ишни яна бир кўздан кечириб чиқишингизга тўғри келиши мумкин. Хато қаерда ўтган – тузилиши нотўғрими? Ёки гап тилидами?
6-маслаҳат: Фикр-муносабат билдиришнинг барча имкониятларини ишга солинг
Фикр-муносабат билдиришнинг хоҳ расмий бўлсин, хоҳ норасмий, ҳар қандай имкониятидан фойдаланинг. Юзма-юз гаплашиш – энг яхши йўли. Бу суҳбат йўлакда бўлиши мумкин ёки ошхонада. Агар репортёр идорада бўлмаса, электрон мактуб ёки телефон хабари ёзгандан кўра, қўнғироқ қилиш афзалдир. Аммо юзма-юз гаплашиш зарурлиги ёдингиздан чиқмасин – балки буни йил якунига бағишланган ҳисобот учрашуви пайти қилиш мумкиндир. Йил давомида бир неча марта фикр билдириш жуда фойдалидир.
7-маслаҳат: Бу ўзаро мулоқотдир
Доим тинглашга, доим ўрганишга тайёр бўлинг! Балки репортёр нега материал кўнгилдагидек, сиз хоҳлагандай чиқмагани сабабини сизга қараганда яхшироқ билар. Шунинг учун аввал уни тингланг, репортёрдан ўша пайтда қарор қабул қилаётганда энг муҳим ҳисобланган жиҳатларига доир саволларни сўранг. Ва айрим масъулият ўзингизнинг бўйнингизда бўлиши мумкинлигига ҳам тайёр туринг! Балки ўша пайтда сиз репортёр билан кўнгилдагидек мулоқот қилмагандирсиз? Сиз уни янада яхшироқ хабардор қилиб, қайси жиҳатларини ёритилишини хоҳлаётганингизни бундан-да аниқроқ қилиб тушунтиришингиз мумкинмиди? Бундан кейин мана шу мулоқотингиз қандай самара бераётганини текшириб боринг.
Агар сиз мавзу кўнгилдагидек ёритилмади, деган хулосага келсангиз ва бу воқеанинг тарихидан хабардор бўлсангиз, ўзингизни бу ҳақда биринчи марта эшитаётган ёки томоша қилаётган инсон ўрнига қўйиб кўриб иш тутинг! Буни репортёрдан илтимос қилиш мумкин: репортёр илк бор кўраётган ёки тинглаётган кишига мўлжаллаб хабар узатсин. Баъзан ахборотнинг қаерида тили мураккаблашиб кетгани ёхуд тингловчи аллақачон билади, деган фикрда энг муҳим факт назардан қочириб юборилади.
Агар сиз репортёрнинг ҳодисани янада яхшироқ ҳикоя қилиб беришини хоҳласангиз, у ўз хабарини ёзаётган пайтида бу хабарнинг ичига нимани “қўйиш”ни, нимани “қўймаслик” борасида ўйлаши кераклигини маслаҳат беринг. Оддий саволларни қўйинг. Мисол учун менинг энг ёқтирган саволим: “Бу ҳикоя нима ҳақда?” Саволни қўйган пайтингиз репортёр бутун ахбороти давомида айтолмаган фикрини сизга бир жумлада тушунтириб бериши мумкин. Ва репортёрдан ўзининг хабари ичига нега бу нарсани қўйгани, нега бошқасини олиб ташлагани сабабини сўраган. Бу йўлдаги муҳокама ҳикоя сўзлаб беришдек журналистика касбида жуда фойдали йўл бўлади.
10-маслаҳат: Айрим умумий мақсадларни аниқлаштириб олинг ва бу мақсадларга эришиш учун репортёр қандай кўмакка муҳтож, буни ҳам текшириб олинг. Репортёр ўзи учун янги бўлган нарсаларга қўл урган пайти сиз уни кузатиб боришингиз ва ўз фикрларингизни билдириб туришингиз ҳақида ўзаро келишиб олинг. Репортёрдан сўранг, у ўз олдига қўйган мақсадлар ҳақида бошқа муҳаррирларни ҳам хабардор қилиш репортёрга фойдали бўладими ёки йўқ. Ва репортёрга кўмак унинг фаолиятини янада яхшилашга хизмат қилишини унутманг!
Jurnalistika saboqlari
BBC Akademiyasi
Hamkasblar ishiga baho berish
Ijodiy ish borasida fikr bildirishning oʻn oson yoʻli
Kun davomida haddan tashqari band boʻlgan esangiz-da, kun oxirida hamkasblaringizning ishiga baho berish, nima yaxshi boʻlganiyu, qaysi narsa koʻngildagidek boʻlmagani borasida fikr almashish juda muhim. Doimo shu haqda oʻylang: radioeshittirish yoki telekoʻrsatuvni yanada yaxshilash uchun nima qilmoq kerak? Dastur muhokamasi bu boradagi eng oson yoʻldir.
1-maslahat: Har qanday sharoitda ham fikr almashing
Muhokamani bekor qilmang, ortga qoldirmang! Bilamiz, baʼzan shunday boʻladi: vaqtingiz kam va sizning aytadigan gapingiz yoʻq. Biroq shu narsa yodingizda tursin: agar siz kimningdir xato-kamchiligini koʻrgan boʻlsangiz, bu haqda siz nima deb oʻylayotganingiz borasida unga samimiylik bilan ayting. Ishonchimiz komil, u buni qadrlaydi va buning uchun sizdan minnatdor boʻladi. Sizning soʻzlaringiz yoqmasligi ham mumkin, ammo hech boʻlmaganda sizni tinglashadi. Ikkinchi gal birinchisiga qaraganda oson boʻlishiga ishonamiz.
2-maslahat: Nega fikr bildirishga qaror qildingiz, maqsadingizni aniq yetkazing
Fikr bildirilishining faqat bir sababi bor – ertangi kun ishini bugungidan ham yaxshiroq qilish. Yangi muxbir yoki tahririyat xodimi koʻproq maslahatga muhtoj ekani aniq – ularda malaka hali yetarli emas. Ularning oʻziga nisbatan ishonchi ortib borgan sari, nima ish berayaptiyu-nima yoʻq, oʻz tarjribalarini siz bilan oʻrtoqlashib boradilar. Ammo bu gapni tajribali reportyorlarga nisbatan ham aytish mumkin. Baʼzan ular ham biror mavzuni notoʻgʻri yoritishlari mumkin. Bunday paytda muharrir ularga maslahat berishi lozim boʻladi.
3-maslahat: Oʻz fikr va bahongizga ega boʻling
Siz oʻzingizning ishingiz haqida kimningdir bahosini ikkinchi yo uchinchi odamdan eshitishni xohlarmidingiz? Bunday holatlar tez-tez yuz berib turadi. Faqat Londondagi muharrir bildirgan fikrga tayanib qolmang! Oʻz fikringizga ega boʻling, oʻz bahongizni shakllantiring, qanday oʻylayotganingiz borasida boshqalarga ayting! Agar muharrirning fikriga qoʻshilmasangiz, buni unga ayting! Bu ancha munozarali masala boʻlishi mumkin.
4-maslahat: Maqtovingizni ayamang
Dastur muhokamasi faqat xatoni tuzatish majlisi emas. Bu odamlarni yanada ilhomlantiruvchi vosita hamdir. Shunday ekan, hamkasblaringiz bir ishni qoyillatsalar yoki bir narsaga jon-jahdi bilan intilsalar, ularning bu harakatlarini maqtang! Hamkasbingiz ishiga yuqori baho berishni shaxsan uning oʻziga aytish bilan, elektron maktub yoki SMS-xabar shaklida yetkazish mumkin. Qay biri sizga qulay boʻlsa, undan foydalaning. Buning natijasini keyingi tanqidiy bahongiz payti koʻrasiz: agar mabodo reportyor xatoga yoʻl qoʻygan boʻlsayu, siz uni tanqid qilsangiz, u sizni diqqat bilan tinglaydi. Siz oʻzingizni bankka pul qoʻygan kishidek his qilasiz.
5-maslahat: Konkret boʻling
Maqtovning ham, tanqidning ham qoidasi bir – konkret boʻlish. "Juda yaxshi" yoki "Yaxshi boʻlmadi" deyishning oʻzi yetarli emas. Agar juda yaxshi boʻlsa, nimasi yaxshi, nima ish berdi? Agar koʻngildagidek boʻlmasa, nima ish bermadi? Bu savollarga javob topish uchun balki qilingan ishni yana bir koʻzdan kechirib chiqishingizga toʻgʻri kelishi mumkin. Xato qayerda oʻtgan – tuzilishi notoʻgʻrimi? Yoki gap tilidami?
6-maslahat: Fikr-munosabat bildirishning barcha imkoniyatlarini ishga soling
Fikr-munosabat bildirishning xoh rasmiy boʻlsin, xoh norasmiy, har qanday imkoniyatidan foydalaning. Yuzma-yuz gaplashish – eng yaxshi yoʻli. Bu suhbat yoʻlakda boʻlishi mumkin yoki oshxonada. Agar reportyor idorada boʻlmasa, elektron maktub yoki telefon xabari yozgandan koʻra, qoʻngʻiroq qilish afzaldir. Ammo yuzma-yuz gaplashish zarurligi yodingizdan chiqmasin – balki buni yil yakuniga bagʻishlangan hisobot uchrashuvi payti qilish mumkindir. Yil davomida bir necha marta fikr bildirish juda foydalidir.
7-maslahat: Bu oʻzaro muloqotdir
Doim tinglashga, doim oʻrganishga tayyor boʻling! Balki reportyor nega material koʻngildagidek, siz xohlaganday chiqmagani sababini sizga qaraganda yaxshiroq bilar. Shuning uchun avval uni tinglang, reportyordan oʻsha paytda qaror qabul qilayotganda eng muhim hisoblangan jihatlariga doir savollarni soʻrang. Va ayrim masʼuliyat oʻzingizning boʻyningizda boʻlishi mumkinligiga ham tayyor turing! Balki oʻsha paytda siz reportyor bilan koʻngildagidek muloqot qilmagandirsiz? Siz uni yanada yaxshiroq xabardor qilib, qaysi jihatlarini yoritilishini xohlayotganingizni bundan-da aniqroq qilib tushuntirishingiz mumkinmidi? Bundan keyin mana shu muloqotingiz qanday samara berayotganini tekshirib boring.
8-maslahat: Oʻzingizni tinglovchi-tomoshabin oʻrniga qoʻying!
Agar siz mavzu koʻngildagidek yoritilmadi, degan xulosaga kelsangiz va bu voqeaning tarixidan xabardor boʻlsangiz, oʻzingizni bu haqda birinchi marta eshitayotgan yoki tomosha qilayotgan inson oʻrniga qoʻyib koʻrib ish tuting! Buni reportyordan iltimos qilish mumkin: reportyor ilk bor koʻrayotgan yoki tinglayotgan kishiga moʻljallab xabar uzatsin. Baʼzan axborotning qayerida tili murakkablashib ketgani yoxud tinglovchi allaqachon biladi, degan fikrda eng muhim fakt nazardan qochirib yuboriladi.
9-maslahat: Mushohadaga undaydigan savollarni bering
Agar siz reportyorning hodisani yanada yaxshiroq hikoya qilib berishini xohlasangiz, u oʻz xabarini yozayotgan paytida bu xabarning ichiga nimani "qoʻyish"ni, nimani "qoʻymaslik" borasida oʻylashi kerakligini maslahat bering. Oddiy savollarni qoʻying. Misol uchun mening eng yoqtirgan savolim: "Bu hikoya nima haqda?" Savolni qoʻygan paytingiz reportyor butun axboroti davomida aytolmagan fikrini sizga bir jumlada tushuntirib berishi mumkin. Va reportyordan oʻzining xabari ichiga nega bu narsani qoʻygani, nega boshqasini olib tashlagani sababini soʻragan. Bu yoʻldagi muhokama hikoya soʻzlab berishdek jurnalistika kasbida juda foydali yoʻl boʻladi.
10-maslahat: Ayrim umumiy maqsadlarni aniqlashtirib oling va bu maqsadlarga erishish uchun reportyor qanday koʻmakka muhtoj, buni ham tekshirib oling. Reportyor oʻzi uchun yangi boʻlgan narsalarga qoʻl urgan payti siz uni kuzatib borishingiz va oʻz fikrlaringizni bildirib turishingiz haqida oʻzaro kelishib oling. Reportyordan soʻrang, u oʻz oldiga qoʻygan maqsadlar haqida boshqa muharrirlarni ham xabardor qilish reportyorga foydali boʻladimi yoki yoʻq. Va reportyorga koʻmak uning faoliyatini yanada yaxshilashga xizmat qilishini unutmang! http://www.bbc.co.uk/academy/uz/articles/art20141016161949740
Би-би-си Академияси
Ҳамкасблар ишига баҳо бериш
Ижодий иш борасида фикр билдиришнинг ўн осон йўли
Кун давомида ҳаддан ташқари банд бўлган эсангиз-да, кун охирида ҳамкасбларингизнинг ишига баҳо бериш, нима яхши бўлганию, қайси нарса кўнгилдагидек бўлмагани борасида фикр алмашиш жуда муҳим. Доимо шу ҳақда ўйланг: радиоэшиттириш ёки телекўрсатувни янада яхшилаш учун нима қилмоқ керак? Дастур муҳокамаси бу борадаги энг осон йўлдир.
1-маслаҳат: Ҳар қандай шароитда ҳам фикр алмашинг
Муҳокамани бекор қилманг, ортга қолдирманг! Биламиз, баъзан шундай бўлади: вақтингиз кам ва сизнинг айтадиган гапингиз йўқ. Бироқ шу нарса ёдингизда турсин: агар сиз кимнингдир хато-камчилигини кўрган бўлсангиз, бу ҳақда сиз нима деб ўйлаётганингиз борасида унга самимийлик билан айтинг. Ишончимиз комил, у буни қадрлайди ва бунинг учун сиздан миннатдор бўлади. Сизнинг сўзларингиз ёқмаслиги ҳам мумкин, аммо ҳеч бўлмаганда сизни тинглашади. Иккинчи гал биринчисига қараганда осон бўлишига ишонамиз.
2-маслаҳат: Нега фикр билдиришга қарор қилдингиз, мақсадингизни аниқ етказинг
Фикр билдирилишининг фақат бир сабаби бор – эртанги кун ишини бугунгидан ҳам яхшироқ қилиш. Янги мухбир ёки таҳририят ходими кўпроқ маслаҳатга муҳтож экани аниқ – уларда малака ҳали етарли эмас. Уларнинг ўзига нисбатан ишончи ортиб борган сари, нима иш бераяптию-нима йўқ, ўз таржрибаларини сиз билан ўртоқлашиб борадилар. Аммо бу гапни тажрибали репортёрларга нисбатан ҳам айтиш мумкин. Баъзан улар ҳам бирор мавзуни нотўғри ёритишлари мумкин. Бундай пайтда муҳаррир уларга маслаҳат бериши лозим бўлади.
3-маслаҳат: Ўз фикр ва баҳонгизга эга бўлинг
Сиз ўзингизнинг ишингиз ҳақида кимнингдир баҳосини иккинчи ё учинчи одамдан эшитишни хоҳлармидингиз? Бундай ҳолатлар тез-тез юз бериб туради. Фақат Лондондаги муҳаррир билдирган фикрга таяниб қолманг! Ўз фикрингизга эга бўлинг, ўз баҳонгизни шакллантиринг, қандай ўйлаётганингиз борасида бошқаларга айтинг! Агар муҳаррирнинг фикрига қўшилмасангиз, буни унга айтинг! Бу анча мунозарали масала бўлиши мумкин.
4-маслаҳат: Мақтовингизни аяманг
Дастур муҳокамаси фақат хатони тузатиш мажлиси эмас. Бу одамларни янада илҳомлантирувчи восита ҳамдир. Шундай экан, ҳамкасбларингиз бир ишни қойиллатсалар ёки бир нарсага жон-жаҳди билан интилсалар, уларнинг бу ҳаракатларини мақтанг! Ҳамкасбингиз ишига юқори баҳо беришни шахсан унинг ўзига айтиш билан, электрон мактуб ёки SMS-хабар шаклида етказиш мумкин. Қай бири сизга қулай бўлса, ундан фойдаланинг. Бунинг натижасини кейинги танқидий баҳонгиз пайти кўрасиз: агар мабодо репортёр хатога йўл қўйган бўлсаю, сиз уни танқид қилсангиз, у сизни диққат билан тинглайди. Сиз ўзингизни банкка пул қўйган кишидек ҳис қиласиз.
5-маслаҳат: Конкрет бўлинг
Мақтовнинг ҳам, танқиднинг ҳам қоидаси бир – конкрет бўлиш. “Жуда яхши” ёки “Яхши бўлмади” дейишнинг ўзи етарли эмас. Агар жуда яхши бўлса, нимаси яхши, нима иш берди? Агар кўнгилдагидек бўлмаса, нима иш бермади? Бу саволларга жавоб топиш учун балки қилинган ишни яна бир кўздан кечириб чиқишингизга тўғри келиши мумкин. Хато қаерда ўтган – тузилиши нотўғрими? Ёки гап тилидами?
6-маслаҳат: Фикр-муносабат билдиришнинг барча имкониятларини ишга солинг
Фикр-муносабат билдиришнинг хоҳ расмий бўлсин, хоҳ норасмий, ҳар қандай имкониятидан фойдаланинг. Юзма-юз гаплашиш – энг яхши йўли. Бу суҳбат йўлакда бўлиши мумкин ёки ошхонада. Агар репортёр идорада бўлмаса, электрон мактуб ёки телефон хабари ёзгандан кўра, қўнғироқ қилиш афзалдир. Аммо юзма-юз гаплашиш зарурлиги ёдингиздан чиқмасин – балки буни йил якунига бағишланган ҳисобот учрашуви пайти қилиш мумкиндир. Йил давомида бир неча марта фикр билдириш жуда фойдалидир.
7-маслаҳат: Бу ўзаро мулоқотдир
Доим тинглашга, доим ўрганишга тайёр бўлинг! Балки репортёр нега материал кўнгилдагидек, сиз хоҳлагандай чиқмагани сабабини сизга қараганда яхшироқ билар. Шунинг учун аввал уни тингланг, репортёрдан ўша пайтда қарор қабул қилаётганда энг муҳим ҳисобланган жиҳатларига доир саволларни сўранг. Ва айрим масъулият ўзингизнинг бўйнингизда бўлиши мумкинлигига ҳам тайёр туринг! Балки ўша пайтда сиз репортёр билан кўнгилдагидек мулоқот қилмагандирсиз? Сиз уни янада яхшироқ хабардор қилиб, қайси жиҳатларини ёритилишини хоҳлаётганингизни бундан-да аниқроқ қилиб тушунтиришингиз мумкинмиди? Бундан кейин мана шу мулоқотингиз қандай самара бераётганини текшириб боринг.
8-маслаҳат: Ўзингизни тингловчи-томошабин ўрнига қўйинг!
Агар сиз мавзу кўнгилдагидек ёритилмади, деган хулосага келсангиз ва бу воқеанинг тарихидан хабардор бўлсангиз, ўзингизни бу ҳақда биринчи марта эшитаётган ёки томоша қилаётган инсон ўрнига қўйиб кўриб иш тутинг! Буни репортёрдан илтимос қилиш мумкин: репортёр илк бор кўраётган ёки тинглаётган кишига мўлжаллаб хабар узатсин. Баъзан ахборотнинг қаерида тили мураккаблашиб кетгани ёхуд тингловчи аллақачон билади, деган фикрда энг муҳим факт назардан қочириб юборилади.
9-маслаҳат: Мушоҳадага ундайдиган саволларни беринг
Агар сиз репортёрнинг ҳодисани янада яхшироқ ҳикоя қилиб беришини хоҳласангиз, у ўз хабарини ёзаётган пайтида бу хабарнинг ичига нимани “қўйиш”ни, нимани “қўймаслик” борасида ўйлаши кераклигини маслаҳат беринг. Оддий саволларни қўйинг. Мисол учун менинг энг ёқтирган саволим: “Бу ҳикоя нима ҳақда?” Саволни қўйган пайтингиз репортёр бутун ахбороти давомида айтолмаган фикрини сизга бир жумлада тушунтириб бериши мумкин. Ва репортёрдан ўзининг хабари ичига нега бу нарсани қўйгани, нега бошқасини олиб ташлагани сабабини сўраган. Бу йўлдаги муҳокама ҳикоя сўзлаб беришдек журналистика касбида жуда фойдали йўл бўлади.
10-маслаҳат: Айрим умумий мақсадларни аниқлаштириб олинг ва бу мақсадларга эришиш учун репортёр қандай кўмакка муҳтож, буни ҳам текшириб олинг. Репортёр ўзи учун янги бўлган нарсаларга қўл урган пайти сиз уни кузатиб боришингиз ва ўз фикрларингизни билдириб туришингиз ҳақида ўзаро келишиб олинг. Репортёрдан сўранг, у ўз олдига қўйган мақсадлар ҳақида бошқа муҳаррирларни ҳам хабардор қилиш репортёрга фойдали бўладими ёки йўқ. Ва репортёрга кўмак унинг фаолиятини янада яхшилашга хизмат қилишини унутманг!
http://www.bbc.co.uk/academy/uz/articles/art20141016161949740