Meherrem Islam dinine gore 4 "haram" ("Meherrem"- haram edilmiw menasindadir) aydan biridir.Islam hokmlerinde bu ayda savawmaq,qan tokmek qadagan edilib.Islam menbelerinde Meherrem ayi haqda bir sira melumatlar var.O cumleden,hem Islamaqederki ve hem de Islamin geliwinden sonra bu ayda baw vermie elametdar hadiseler xatirlanir.Bunlarin arasinda Adem Peygemberin yaradiliwi,Ibrahim Peygemberin dogulmasi,Ademin tovbesinin Allah terefinden qebul olunmasi,Musa Peygemberin yehudileri Firondan xilas ederek Misirden cixarmasu ve Qiyamet gununun bu ayda baw vereceyi ile bagli xeberler var. Ancaq hec wubhesiz,bu ayin esas hadisesi Awura ve ya Kerbala hadisesidir.Hicretin 61- ci ili(Miladi teqvimle 680- ci il) Meherrem ayinda Iraqin Kerbala colunde baw veren qanli hadiseler butovlukde Islam teqviminde en muhum hadiselerden biridir.Meherrem ayinin 10- cu (erebce "ewere"- Awura) gunu Islam Peygemberi hezret Mehemmedin (s.e.s.) nevesi,Imam Elinin (e) ve Hezret Fatimenin oglu Imam Huseyn(e) aile uzvleri ve terefdarlari ile birlikde Kerbals colunde wehid olub. Kerbala hadiseleri yalniz qanli qirgin,muharibr deyil,butovlukde bir hadiseler zenciri olub,Islam dininin mahiyyetinin qorunmasi,dinin hakimiyyetler terefinden sui-istifadesine qarwi sivil etiraz idi.Hezret Huseyn (e) emevi xelifesi,hakimiyyeti atasindan irs almie Yezidin beyet telebini redd edir.Islamda irsi sulale hakimiyyetinin olmadigini,Peygemberin xelifesi adina iddia eden wexsin dinin teleblerine riayet eden,exlaqli,edaletli insan olmasi telebini qoyur.Imam Huseyn (e) bir inqilabci,usyancu deyil,ozunun de defelerle dediyi kimi,islahatci,insanlari dogruya devet eden,pisliklerden cekindiren ve nehayet,bu yolda oz heyatini ve en yaxinlarini qurban veren bir ezabkew idi. Hezret Huseyn bir doyuwcu ve ya komandir deyil,ilk novbede Imam,Islam ummetinin rehberi idi.Butun qanli cinayetlerin,qarwilawdigi haqsizliq ve nifretin muqabilinde duwmenlerini efv etmesi,merhemetle yanawmasi,Imam Huseynin (e) rehmli,merhemetli,heqiqi Allah awiqi oldugunu gosterir.Mehz bu sebebden Kerbala hadiseleri,Imam Huseynin fedakarlihi bir cox dunya mutefekkirlerine boyuk tesir gosterib,ilham qaynagi olub. Imam Huseynbhicretin 4- cu (Miladi 626- ci il) ili,Waban ayinin 3- de Medine weherinde dunyaya gelib.Huseyn (e) Imam Elinin (e) Imam Hesenden (e) sonra dunyaya gelmiw ikinci ovladidir.Revayete gore,Islam Peygemberi (s) Huseyni cox sevib ezizleyermiw.Bununla bagli bir sira hedisler var:" Huseyn ve menden,men de Huseyndenem.Her kim Hesen ve Huseyni sevse,meni sevib.Her kes onlarla duwmencilik etse,menimle duwmencilik edib" Imam Huseyn (e)" Ehli-Beyt" in uzvudur.Mewhur revayete gore,Islam Peygemberi(s) qizi Fatime,kurekeni Eli (e) ve neveleri Hesen ve Huseynin "Ehli-Beyt" den oldugunu bildirib.Imam Huseyn(e) 3- cu imamdir.Qardawi Imam Hesenden (e) sonra muselmanlarin rehberi (imam) olub.Imam Huseyn (e) Imam Eli ailesinin uzvu kimi ilahi etme,yuksek exlaqi deyerlere sahib insan olub.O,bir alim olmaqla yanawi,atasinin yaxin komekcisi kimi onunla birge doyuwlerde iwtirak edib. Kerbala colunde hokumet qowunlari Imam Huseyn (e) ve 72 terefdarlarindan ibaret qrupu muhasireye alir.Imam terefdarlari 10 gun davam eden muhasirenin 3 gununu susuz qalir.Nehayet,Meherrem ayinin 10- da Kufe valisinin qowunlari hucum ederek Imam Huseyni (e) iki oglu,qardawi,qardawi oglu,bacisi oglanlari da daxil olmaqla,72 terefdari ile birlikde wehid edir.Kerbala wehidlerinin kesilmie bawlari esir goturulmuw aile uzvleri ile birlikde Kufeye,sonrs ise weherleri gezdirmekle Demewqe aparilir... * * * * * * * * * * * Hicri Meherrem ayinin 10- da baw verenler Islam tarixinde donuw noqtesi sayilir.Bu hadise Islam dunyasinda boyuk tesir yaratdi.Sehabe ve tabeinden olan cox insanlar Yezide etiraz etdiler,hetta daha sonra xelife Imam Huseynin oldurulmesi ile bagli ferman vermediyini,bunu Kufe valisinin ozbawina etdiyini deyir.Ancaq etirazlar boyuyur ve sonraki il Medinede etirazlari yatirmaq ucun emevi xelifesi Yezid wehere ordu gonderib Medineni yandirit.Ancaq Kerbala hadisesinden sonra xilafetde emevi sulalesine etirazlar dayanmir.Bir nece ilden sonrs baw veren Muxtar Seqefinin qiyami zamani Kerbalada cinayete el atan xelife doyuwculeri cezalandirilir.Emevi imperiyasi ise zeifleyir. Ancaq Peygemberin (s.e.s.) sevimli nevesinin ve aile uzvlerinin qetle yetirilmesi,ailesinin esir alinmasi,Demewqde zenvirlenib aparilmasi boyuk bir facieye cevrilir.Muselmanlar bu hadiseden boyuk uzuntu kecirerek Peygember (s.e.s.)nevesine yas tuturlar.Sonradan bu merasimler her il davamli olaraq kecirilir,her il muselmanlar Awura qetliamini eyni baw vermie qetl hadisesi kimi qeyd edir.Imam Huseyn ve terefdarlarina yenice dunyadan kocmuw insanlar kimi yas tuturlar. Hicri 61- ci ilden sonra Meherrem ayi teqvimdr xususi yer aldi.Ilk olaraw Imam Huseyn (e) ailesi,daha sonra Kufr muselmanlari Kerbalafa matem merasimlerini kecirmeyr bawladilar.Texminen 200 il sonra Misirde Fatimiler Awura gununu matem gunu elan etdi.Fatimilerin dovrundr Misirde Awurs resmi eza ve matem gunu olaraq qalirdi.Ibn Kesir yazir ki ,hicretin texminen 400- cu ilindr Bagdadda Awurs gunu milli matem gunu elan olundu,xalw Huseynin susuzlugunu nezere alib kuceletdr soyuw su ve werbet qoyib susuzlara paylanirdi.Iraw ehalisi de Awura gununde Peygemberin (s) vefat etdiyi gunun ildonumunde oldugu kimi ezadar idi. Sonraki illetde,hetta Emaviler dovrundr sert qadagalara baxmayaraq her il on minlerle insan Meherrem ayini matem,huzn merasimi kimi edib.Her il Meherremin 10- cu gunu ezadarliq merasimleri tewkil olunur.Kerbala wehidleri yad olunur.Muselman olkelerinde boyuk bir medeni irse cevrilen novhe,mersiye yazili edebiyyati ve webih tamawalarinin ilham qaynagi Awura idi. Ancaq Imam Huseyne eza saxlamaq yalniz yas tutmaq deyil,hem de onun tutdugu yolun davam etdirilmesi,Peygember ve Ehli-Beyt yoluna sadiqlik edalet terefdari haqsizliga qarwi olmaq qebul olunur.Alimler Awura ezadarligini nezeri olaraq iki hisseye bolur.Birincu hisse daha cox zahiri elametlerle secilen ve muselman olkeleri folklorunun esasini tewkil eden mersiye,novhe,qeside kimi yaradiciliq numuneleri,webih teatrlari da daxil olmaqla,ezadarliq merasimlerini ehate edir. Ikinci esas hisse ise Awuranin felsefi mahiyyetidir ki,birinci hisse de mehz buna xidmet edir.Her il muselmanlar her bir cagiriw,devet olmadan ilin mueyyen ayinda ezadarliq merasimlerine qowulur,dunyada az hallarda rast gelinen hemreylik,yaxinlawma olur.Muselmanlari Meherrem ayinda Huseyn acisi,Kerbala colunde tenha,susuz qalan,ezizlerini itiren,ezabla oldurulen 3- cu Imamin acisi bir araya getirir. Son illerde musbet hadisedir ki,Awurada Imam Huseyne rza saxlamaqla yanawi sosial yardimlawma,ehtiyaclara yardim,qan verilmesi kimi sosial aksiyalar da kecirilir.
MEHERREMLIK NEDIR VE HARADAN GELIR?...
Meherrem Islam dinine gore 4 "haram" ("Meherrem"- haram edilmiw menasindadir) aydan biridir.Islam hokmlerinde bu ayda savawmaq,qan tokmek qadagan edilib.Islam menbelerinde Meherrem ayi haqda bir sira melumatlar var.O cumleden,hem Islamaqederki ve hem de Islamin geliwinden sonra bu ayda baw vermie elametdar hadiseler xatirlanir.Bunlarin arasinda Adem Peygemberin yaradiliwi,Ibrahim Peygemberin dogulmasi,Ademin tovbesinin Allah terefinden qebul olunmasi,Musa Peygemberin yehudileri Firondan xilas ederek Misirden cixarmasu ve Qiyamet gununun bu ayda baw vereceyi ile bagli xeberler var.
Ancaq hec wubhesiz,bu ayin esas hadisesi Awura ve ya Kerbala hadisesidir.Hicretin 61- ci ili(Miladi teqvimle 680- ci il) Meherrem ayinda Iraqin Kerbala colunde baw veren qanli hadiseler butovlukde Islam teqviminde en muhum hadiselerden biridir.Meherrem ayinin 10- cu (erebce "ewere"- Awura) gunu Islam Peygemberi hezret Mehemmedin (s.e.s.) nevesi,Imam Elinin (e) ve Hezret Fatimenin oglu Imam Huseyn(e) aile uzvleri ve terefdarlari ile birlikde Kerbals colunde wehid olub.
Kerbala hadiseleri yalniz qanli qirgin,muharibr deyil,butovlukde bir hadiseler zenciri olub,Islam dininin mahiyyetinin qorunmasi,dinin hakimiyyetler terefinden sui-istifadesine qarwi sivil etiraz idi.Hezret Huseyn (e) emevi xelifesi,hakimiyyeti atasindan irs almie Yezidin beyet telebini redd edir.Islamda irsi sulale hakimiyyetinin olmadigini,Peygemberin xelifesi adina iddia eden wexsin dinin teleblerine riayet eden,exlaqli,edaletli insan olmasi telebini qoyur.Imam Huseyn (e) bir inqilabci,usyancu deyil,ozunun de defelerle dediyi kimi,islahatci,insanlari dogruya devet eden,pisliklerden cekindiren ve nehayet,bu yolda oz heyatini ve en yaxinlarini qurban veren bir ezabkew idi.
Hezret Huseyn bir doyuwcu ve ya komandir deyil,ilk novbede Imam,Islam ummetinin rehberi idi.Butun qanli cinayetlerin,qarwilawdigi haqsizliq ve nifretin muqabilinde duwmenlerini efv etmesi,merhemetle yanawmasi,Imam Huseynin (e) rehmli,merhemetli,heqiqi Allah awiqi oldugunu gosterir.Mehz bu sebebden Kerbala hadiseleri,Imam Huseynin fedakarlihi bir cox dunya mutefekkirlerine boyuk tesir gosterib,ilham qaynagi olub.
Imam Huseynbhicretin 4- cu (Miladi 626- ci il) ili,Waban ayinin 3- de Medine weherinde dunyaya gelib.Huseyn (e) Imam Elinin (e) Imam Hesenden (e) sonra dunyaya gelmiw ikinci ovladidir.Revayete gore,Islam Peygemberi (s) Huseyni cox sevib ezizleyermiw.Bununla bagli bir sira hedisler var:" Huseyn ve menden,men de Huseyndenem.Her kim Hesen ve Huseyni sevse,meni sevib.Her kes onlarla duwmencilik etse,menimle duwmencilik edib"
Imam Huseyn (e)" Ehli-Beyt" in uzvudur.Mewhur revayete gore,Islam Peygemberi(s) qizi Fatime,kurekeni Eli (e) ve neveleri Hesen ve Huseynin "Ehli-Beyt" den oldugunu bildirib.Imam Huseyn(e) 3- cu imamdir.Qardawi Imam Hesenden (e) sonra muselmanlarin rehberi (imam) olub.Imam Huseyn (e) Imam Eli ailesinin uzvu kimi ilahi etme,yuksek exlaqi deyerlere sahib insan olub.O,bir alim olmaqla yanawi,atasinin yaxin komekcisi kimi onunla birge doyuwlerde iwtirak edib.
Kerbala colunde hokumet qowunlari Imam Huseyn (e) ve 72 terefdarlarindan ibaret qrupu muhasireye alir.Imam terefdarlari 10 gun davam eden muhasirenin 3 gununu susuz qalir.Nehayet,Meherrem ayinin 10- da Kufe valisinin qowunlari hucum ederek Imam Huseyni (e) iki oglu,qardawi,qardawi oglu,bacisi oglanlari da daxil olmaqla,72 terefdari ile birlikde wehid edir.Kerbala wehidlerinin kesilmie bawlari esir goturulmuw aile uzvleri ile birlikde Kufeye,sonrs ise weherleri gezdirmekle Demewqe aparilir...
* * * * * * * * * * *
Hicri Meherrem ayinin 10- da baw verenler Islam tarixinde donuw noqtesi sayilir.Bu hadise Islam dunyasinda boyuk tesir yaratdi.Sehabe ve tabeinden olan cox insanlar Yezide etiraz etdiler,hetta daha sonra xelife Imam Huseynin oldurulmesi ile bagli ferman vermediyini,bunu Kufe valisinin ozbawina etdiyini deyir.Ancaq etirazlar boyuyur ve sonraki il Medinede etirazlari yatirmaq ucun emevi xelifesi Yezid wehere ordu gonderib Medineni yandirit.Ancaq Kerbala hadisesinden sonra xilafetde emevi sulalesine etirazlar dayanmir.Bir nece ilden sonrs baw veren Muxtar Seqefinin qiyami zamani Kerbalada cinayete el atan xelife doyuwculeri cezalandirilir.Emevi imperiyasi ise zeifleyir.
Ancaq Peygemberin (s.e.s.) sevimli nevesinin ve aile uzvlerinin qetle yetirilmesi,ailesinin esir alinmasi,Demewqde zenvirlenib aparilmasi boyuk bir facieye cevrilir.Muselmanlar bu hadiseden boyuk uzuntu kecirerek Peygember (s.e.s.)nevesine yas tuturlar.Sonradan bu merasimler her il davamli olaraq kecirilir,her il muselmanlar Awura qetliamini eyni baw vermie qetl hadisesi kimi qeyd edir.Imam Huseyn ve terefdarlarina yenice dunyadan kocmuw insanlar kimi yas tuturlar.
Hicri 61- ci ilden sonra Meherrem ayi teqvimdr xususi yer aldi.Ilk olaraw Imam Huseyn (e) ailesi,daha sonra Kufr muselmanlari Kerbalafa matem merasimlerini kecirmeyr bawladilar.Texminen 200 il sonra Misirde Fatimiler Awura gununu matem gunu elan etdi.Fatimilerin dovrundr Misirde Awurs resmi eza ve matem gunu olaraq qalirdi.Ibn Kesir yazir ki ,hicretin texminen 400- cu ilindr Bagdadda Awurs gunu milli matem gunu elan olundu,xalw Huseynin susuzlugunu nezere alib kuceletdr soyuw su ve werbet qoyib susuzlara paylanirdi.Iraw ehalisi de Awura gununde Peygemberin (s) vefat etdiyi gunun ildonumunde oldugu kimi ezadar idi.
Sonraki illetde,hetta Emaviler dovrundr sert qadagalara baxmayaraq her il on minlerle insan Meherrem ayini matem,huzn merasimi kimi edib.Her il Meherremin 10- cu gunu ezadarliq merasimleri tewkil olunur.Kerbala wehidleri yad olunur.Muselman olkelerinde boyuk bir medeni irse cevrilen novhe,mersiye yazili edebiyyati ve webih tamawalarinin ilham qaynagi Awura idi.
Ancaq Imam Huseyne eza saxlamaq yalniz yas tutmaq deyil,hem de onun tutdugu yolun davam etdirilmesi,Peygember ve Ehli-Beyt yoluna sadiqlik edalet terefdari haqsizliga qarwi olmaq qebul olunur.Alimler Awura ezadarligini nezeri olaraq iki hisseye bolur.Birincu hisse daha cox zahiri elametlerle secilen ve muselman olkeleri folklorunun esasini tewkil eden mersiye,novhe,qeside kimi yaradiciliq numuneleri,webih teatrlari da daxil olmaqla,ezadarliq merasimlerini ehate edir.
Ikinci esas hisse ise Awuranin felsefi mahiyyetidir ki,birinci hisse de mehz buna xidmet edir.Her il muselmanlar her bir cagiriw,devet olmadan ilin mueyyen ayinda ezadarliq merasimlerine qowulur,dunyada az hallarda rast gelinen hemreylik,yaxinlawma olur.Muselmanlari Meherrem ayinda Huseyn acisi,Kerbala colunde tenha,susuz qalan,ezizlerini itiren,ezabla oldurulen 3- cu Imamin acisi bir araya getirir.
Son illerde musbet hadisedir ki,Awurada Imam Huseyne rza saxlamaqla yanawi sosial yardimlawma,ehtiyaclara yardim,qan verilmesi kimi sosial aksiyalar da kecirilir.