ЁРУҒ КУННИ СОҒИНИБ

Муаллиф: Наргиза Усанбоева
Қисса
22-қисм
— Бақраймай, югуртир. Кетдик, уйга. Кўзинг кўкармай ҳамма нарса бўл! — отаси қўлидаги хивич билан Мунисани бир солди.
Билаги, бели, оёқлари бўйлаб тушган ингичка аммо аччиқ, ўйиб кетувчи зарб қизалоқнинг суякларигача боргандек бўлди. У қўйлари билан баравар чопқиллади. Ичида тинмай уларга ҳеч нима қилмаслигини Худодан сўради.
— Бирор кимдан қатиқ сўраб кел. Меҳмон қизларнинг қатиқ ичгиси келибди, — унга кўзи тушиши билан иш буюрди онаси.
“Кимдан ҳам сўрардим? Каромат опаникига ўтаман-да!” У шундай дея чинни косани кўтариб, қўшниникига йўл олди. Дарвоза олдида Икромга дуч келиб каловланди:
— Қатиқ бериб тура олмайсизми?
— Қайтариб олиб келсанг, бераман... — йигит ҳазиллашди.
Муниса жилмайди. Биладики, қишлоқда ҳеч қачон қўшнидан олинган нарса қайтариб берилмайди. Мабодо қайтариб берган тақдирингизда ҳам бошингиз балога қолади. Ўша қўшни сизни бегоналикда, оқибатсизликда, меҳрсизликда айблайди. “Мени шугина нарсага олмадингизми? Шу қадар бегона бўлдикмики, олган нарсангизни қайтариб беряпсиз”, дейди. Албатта бу егулик, озиқ-овқат, экин-тикинларга боғлиқ анъана. Аммо, пул, бирор хил буюм борасида ҳеч ким бировнинг ҳақига хиёнат қилмайди. Муниса ҳам Икромнинг ҳазили тушунди. Энди жавоб қайтариш учун оғиз жуфтлаган ҳам эдики, нариги ҳовлидан отасининг важоҳатли овози эшитилди:
— Муниса-а-а? Муниса қани?
Қизалоқ ихтиёрсиз қўлидаги косани ерга ташлади-ю,уйига қараб югурди. Косанинг чил-чил синган овози эшитилди, аммо парво қилмади. Кўз олдида Икромнинг хавотирли нигоҳи акс этди. Унга ҳам лом-мим дея олмади. Ўз уйларига чопиб кираркан, ҳовли этагида турган отаси уни кўриши билан шердек отилди. Муниса қочмади. Бунақа пайтда қочиш ҳеч нарсани ўзгартирмаслигини биларди. Елкасини қисганча тураверди. Лекин отасининг қаҳрли юзи уни сескантирди. Ўзи сезмаган ҳолда ҳовлининг чап томонига қараб югурди. Уй ёнидан қўшиб қурилаётган ошхонанинг ҳали қўйилмаган деразаси ва сал наридаги энди кўтарила бошлаган деворга ҳўл тахталар териб қўйилганди. Муниса бир эгилиб тахталар остидан ўтиб кетди. Сал ўтмай...
— Воҳ, онажон! — бу отасининг жон ачитувчи овози эди.
Орқасига қараган Муниса қотиб қолди. Отаси ерда юзини ушлаганча, чалқанча ётарди. Ёнига югуриб борди. Ҳолини сўрашга эса юраги йўқ. Отаси аввалига ингради. Сўнг юзидан қўлини олмай туриб тирсагига таянганча ўтириб олди.
— Дада? — оҳистагина титраб-қақшаб чақирди Муниса.
— Ўл, дада! — у қўлларини бирдан пастга туширди-ю, ердан дуч келган нарсани олиб қиз томон улоқтирди. — Бор, қўйга қара! Агар бир нима бўлсин, сени ҳам қўшиб ўлдираман.
Муниса юзига, бўйнига келиб теккан тошларга эътибор ҳам қилмай қўйлар томон кетди. Шу пайт ҳовли этагидан Каромат опанинг эри кўринди.
— Нима қилибди қўйга?
— Дамлаган...
— Менга кўрсат-чи?
У киши қўйларга обдон қараб чиқди:
— Ҳеч нарса бўлмаган. Фақат мана буниси... Буни сўйиш керак. Дадангни чақир, бўлмаса ҳаром қотади.
Қизалоқнинг юраги орқасига тортиб кетди:
— Тузалмайдими? Сўйсангиз дадам мени ўлдиради.
— Қўрқма, суйса қайтанга фойда қилади. Гўштини сотади. Агар ўлиб қолса, ростдан ҳам сенга қийин бўлади.
Муниса бошини эгканича тураверди. Худди у дадасини чақирмаса қўй сўйилмас, тузалиб кетадигандек.
— Тезроқ ҳаракат қилиш керак. Нега турибсан?
Муниса чуқур хўрсинди-ю, аммо жойидан жилмади.
— Қўшни-и-и! Пичоқ билан келинг, тез! — унинг ўзи ҳовли томонга бўйнини чўзиб бақирди.
Зум ўтмай улар олдида отаси қўлида пичоқ билан пайдо бўлди.
— Сўйиш керак. Семизгина, зарар қилмайсиз. Садр қассобга берасиз, дарров сотиб беради. Калла-почасини ўзингиз пишириб, мазза қилиб ейсиз.
— Сўйинг унда, — отаси қўшнига шундай деркан, Мунисага зардали қараб қўйди.
— Четроққа олайлик...
Ўша куни Муниса отасининг қизлари билан гаплашиш тугул кўришмади ҳам. Чунки одатига кўра, отаси уни уйга киритмади. Қўйни, гўштни саранжомлашган бўлса-да, жаҳли тарқамаган экан.
— Йўқол, дардисар! Менинг қизларимнинг олдига кетишимни билиб атай қилгансан, — деди у.
Шу билан Муниса мунғайибгина кўчага одимлади. Яна Каромат опаникидан қўним топди. Хўрлиги келди: “Доим ҳамма нарсага мен сабабчиман. Барча кўнгилсизликлар мени деб бўлади. Райҳон момо “Ойнинг ўн беши ёруғ...” дерди. “Бу кунлар ҳам ўтар кетар”ни ҳам у киши ўргатганди. Лекин қани ўша ёруғ кун? Нега зулматдек қора кунлар ўтиб кетмаяпти? Мен қачонгача қўшниникида қимтиниб ўтиришим керак? Нега онам менинг ёнимни олмайди?”
23-қисм
Унинг хаёлини уйлари томондан келаётган шовқин тумандек тарқатди. Эшикдан отилиб чиқаркан, уй эгаларининг ортидан бош чайқаб қолганини кўрди.
— Шу пайтгача тишимни тишимга босдим. Менинг қизим одам эмасми? Уни кўчага қувганингиз-қувган! Жим юрганимнинг сабаби қизларингиз бағрингизда эмаслигидан тилим қисиқ эди. Бир сўз дея олмасдим. Мана ўз болаларингиз уйда-ку, нега Муниса кўчада ўтириши керак! — бора-бора қулоғига кирган онасининг гаплари кўнглини бўшатди.
“Йиғламайман! Нега йиғлашим керак? Дадамга куч бериши, ўгай опа-сингилларимнинг ачиниш билан қарашлари учунми? Йўқ! Асло йиғламайман!”
— Кет! Сен ҳам кет! Қизларим бир кунгина уйга келганига тилинг чиқиб қолдими? Шу пайтгача сенинг қизинг менинг уйиимда яшаб келаётганди.
— Бунақа яшагандан кўра, яшамагани яхши. Егани калтак, тунагани кўча! Энди тинч яшасак бўлади-ку!
— Қанақа тинч яшайсан? Бугун қилган ишини қара. Битти қўйнинг бошига етди, дардисар! Чиқ, сенам йўқол!
— Кетаман, майли, кетаман! — онаси зорланди. — Сизга тегиб нима кўрдим?
— Кет, сенга шу керак! — отаси ҳовлининг ўзида яна онасини калтаклади.
Муниса мум тишлагандек жим турди. Ўпкаси тўлиб келса-да, бўғзига алам тиқилса-да, бошини эгганича сасини чиқармади.
Онаси судралиб уйга кираркан бақирди:
— Камол, Жавлон чиқинглар кетдик.
— Кет, кет... Бўй етган болаларинг билан гўрга ҳам сиғмайсан! Уялмайсанми?
— Болалар бўй етганини билиб ҳам ўзингиз уяляпсизми? Муниса бола эмас! Ўн тўртга кирди. Кечаси кўчада ўтириши уят эмасми?
— Қизларим келган кундан жанжал қилдинг, а? Биринчи кунданоқ сиғдирмаяпсан, а? Йўқо-о-л!
Онаси уч боласини етаклаб кўчага чиқди. Отаси кўзига нима кўринса урди, тепди, синдирди. Камол ва Жавлон жавдираб бир онасига бир Мунисага қарарди.
— Кечаси қаерга ҳам борардингиз? Бизникига киринг, — Каромат опа йўлларини тўсди. — Эрталабгача жаҳлидан тушади.
— Ортиқ яшай олмаймиз. Ўзингиз ўйланг, қачонгача чидаш мумкин? Эримнинг зуғумлари камдек, қайнонам ва қайнсинглим ҳам қўшилиб қўяди, — кўз ёшларини тўхтата олмади онаси.
Мунисанинг қалбини тушунуксиз ҳислар чулғаб олганди. Хурсанд бўлишини ҳам, хафа бўлишини ҳам билмасди.
“Энди дадам билан яшамаймиз. Ёруғ кунлар келди. Бизни ҳеч ким уришмайди, калтакламайди. Дадам ўз қизлари билан яшайверади. Лекин бизнинг дадамиз ким бўлади? Камол ва Жавлон кимни дада дейди?”
У шу ўй-хаёллар билан уйқуга кетди. Эрта тонгда эса тўрталаси йўлга тушишди.
— Ие, кимлар келибди? — тоғаси уларни очиқ чеҳра билан қарши олди. Лекин опасининг кўкарган юзи, шишган кўзлари, синиқ рангини кўриб сергак тортди. Уйга кира солиб саволларга кўмиб ташлади: — Тинчликми? Поччам билан уришиб қолдингизми?
Ҳасса таяниб кириб келган бобоси ҳам қизи ва невараларига ачиниш билан қаради. Бир зумда холаси ҳам етиб келди. Ҳаммаси Мунисанинг онасини ўртага олишди.
— Сен ўзи ҳеч нарсага чидамайсан. Рўзғорда бўлади-да, ғиди-биди. Биринчи эрингдан ичади деб ажрашдинг. Энди бунисини калтаклайди, дейсан? Турмуш сенга ўйинчоқми? Ҳеч нарсани тушунмайдиган ёш келинчак эмассан-ку! Қирққа қараб кетяпсан. Одамлар эшитса нима дейди?
— Куёвингиз қизларини олиб келди. Энди Мунисага кун йўқ. Шундоқ ҳам калтакнинг тагида катта бўляпти. Қизлари биз билан эмаслиги учун тилим қисиқ эди. Шуни баҳона қилиб, доим Мунисани ҳаммаси сиғдирмасди. Энди қизлари келиб ҳам уни кўчага қувлади. Унинг қизлари уйда ўтирса-ю, меники кўчада тунаса чидай оламанми?
— Ўзинг ёмонсан! Аслида Мунисанинг отаси билан ажрашмаслигинг керак эди. Қайси эркак ичмайди? “Ичади-ичади, топгани ароққа кетади, кун кўрмайман”, деб келиб олдинг. Ойим ҳам кўнглингга қаради. Мана нима бўлди? Энди бу эринг ҳам ёмон!
— Сизни поччам мана шунақа қилиб урадими, айтинг! — онаси холасига юз-кўзларини ишора қиларкан, йиғлаб юборди.
— Аввалги эрингни ҳам “поччам шунақа ичадими, айтинг!” — дегандинг юзини бурди холаси.