#СЎНГГИ_НАФАСГАЧА

#Хазонрезги
Ҳаким Норпошшага гезарган совуқ нигоҳларини тикканча бир зум тараддудланиб қолди. Аммо тезда ўзини қўлга олиб Норпошшанинг оёқлари остига чирт этиб тупурди. Сўнгра тупугини этигининг пошнаси билан намойишкорона эзғилаб, қизга беписанд назар ташлади. Унга жавобан Норпошша кўзларини сузиб, қош қоқиб қўйди. Унинг бу қилиғидан Ҳаким "Одам бўлмайсан сен!" деган қиёфада жаҳл билан оқсоқланганча қизларнинг ёнини тарк этди.
- Ҳайвон!- унинг ортидан алам билан шивирлади Норпошша,- шунақа юргандан кўра бориб қўйнинг қумалоғини тер!
- Қўй, Норпошша,- дугонасининг енгидан тортди Барно,- уям шундай бўлай дебдими? Ўзига қолса..
- Эээ! Ёнини олма бу қирчанғини! Сассиқнинг ўғли ҳайвон-да бу? Йўқ, сен бунинг кўзларига ҳеч қарадингми бир!?
- Нега қарарканман? - елкасини қисди Барно,- бошқа қиладиган ишим йўқми менинг?
- Бир қарагин-да, - билганидан қолмади Норпошша,- ўшанда кўрардинг кўзлари қанчалик бежолигини? Қачон қараса лабларининг четиям бичилиб сўлаклари билан сувланиб ётади.
- Демоқчисан-ки? - ўсмоқчилаб сўради Барно
- Ҳудди шундай!- паст овозда бўлсаям ваҳимали эълрн қилди Норпошша,- Ҳаким ҳайвоннинг турган битгани- банги! Оёғи синганидан буён сал "анақароқ" бўлиб қолганиям бежизгамас бунинг! Кўкнорини эзиб-эзиб дамлаб ичади бу!
- Билганини қилсин! - қошлари уйилди Барнонинг, -менга нима? Бадтар бўлмайдими? Ўзимни ташвишим ўзимга етарли.
- Ана шу билганини қилгани ёмон-да! -чуқур тин олди Норпошша,- шунақа ўзига жавоб беролмайдиган одамнинг билганини қилгани ёмон.
Ундан кейин эҳтиёт бўл. Бу маразни сендаям алами бор. Уни қўйиб Абдужаббор акангни танлаганингни шунчаки унутиб юборган дейсанми? Отаси уни бригадир қилиб қўйгандан буён уззу-кун атрофингда мазахўрак бўлиб айланишиб қолган. Келганида без бўлиб сендан кўзини узмайди.
- Уни қўшни колхоздаги Нуриддин раиснинг қизига уйланаркан дейишганди-ю?
- Ҳмм,- истеҳзо билан жавоб қайтарди Норпошша,- дейишганди, дейишганди. Буларнинг бари шунчаки қуруқ гап.
Бу гап-сўзлар тарқалганга салкам саккиз ой бўлди. Уруш бошланганига эса етти ой. Қани шу чоққача ким ёки нима ҳалақит берди уларнинг турмуш қуришларига? Менимча Нуриддин раис ҳам ота-боланинг кимлигини таниб қолган. " Сендек одамларга гулдек қизим ҳайф!" деб буларнинг жавобини бериб юборган бўлса керак.
- Ундай бўлса ниятингга етибсан, ўрто,- ҳазин кулимсиради Барно,- Ҳакимжон аканг ўзингга буюрибди.
- Эээ бор-ей, -беҳафсала қўл силтади Норпошша, -ҳозир кўнглимга ҳазил сиғмаяпти,- у шундай деб эшикка ишора қилди, - анавини қара, раис жаноблариям кўриниш бердилар. Ҳозир ишимиздан бир айб топиб таъбимизни тирриқ қилади.
- Шуни айт. Кел, оғзимизни очмай ишни давом эттирайлик, шу одамни гап-сўзи ортиқча ҳозир. Эшитишгаям айни дамда тоқатим йўқ
Норпошша "Келишдик" дегандек Барнонинг таклифига бош ирғади.
Иккала қиз оғзига сўк солган каби жим-жим ишга киришдилар
Абдужаббор қуролдош дўстлари билан душманни изма из таъқиб қилиб борар экан, газандаларнинг чекина туриб ҳам осонликча жон беришни истамасликларига гувоҳ бўлди.
- Ифлослар! - тиши ғижиниб оғзига келганни қайтармай сўка бошлади осетин йигити Шоламан,-бечора болаларшда нима гуноҳ?!
Абдужаббор Шоламан ишора қилган тарафга қараб бутун жисми товонигача музлаб кетди.
Малъунлар ўн икки ёшлар атрофидаги қизалоқни ўз сочидан дарвозасининг кўндаланг устунига осиб кетишибди. Қизалоқнинг оёқлари остида боши мажақлаб ташланган беш, олти ёшлардаги иккита болакай ётарди.
Қизнинг бўйнига "партизанка" деган тахтача илинган эди.
"Бу қиз қанақасига партизанка бўлсин?- кўзлари жиққа ёшга тўлди Абдужабборнинг, - она сути оғзидан кетмаган гўдакку булар!"
Абдужаббор Шоламан билан қизалоқни сочларидан аста бўшатиб ерга, юз дегандан асар қолмаган укаларининг ёнига ётқазишди.
- Буларнинг отаси фронтда бўлса керак, онаси қаерда экан? - атрофга аланглади Абдужаббор.
-Ана! Йўлнинг нариги тарафидаги чавақлаб ташланган икки аёлни кўряпсанми? Ўйлашимча, улар гўдакларнинг онаси билан бувиси бўлишса керак,- деди Шоламан надомат билан,- шўрликларни рўпарага турғазиб қўйиб кўз олдиларида жигарпораларининг ўлимини томоша қилдиришган. Кейин эса уларнинг ўзларини бир ёқли қилишган.
- Ҳозир рўпарамдан битта бўлсаям фашист чиқиб қолса борми, эринмасдан бурда-бурда қилиб хумордан чиқардим. Мен умримда бундай ғирром одамларни кўрмагандим,-тишлари ғирчиллади Абдужабборнинг,- кучингни ёш бола ва чорасиз аёлларга кўрсатасанми, аблаҳ!
Абдужаббор, Шоламан ва батальондаги йигитларнинг бу кўрганлари ҳолва экан. Шу куни тириклайин ёқиб юборилган ёшу-қарилар, дорга оёғидан осилган қариялар, қудуққа чўктирилган ўспиринлар, қўл-оёқларилан деворга михлаб ташлаган бўй қизларнинг жасадларини кўравериб йигитларнинг бўлари бўлди.
Кеч тушишига яқин обдон ҳолдан тойган Абдужаббор аскарлар оралаб юрган Светкага кўзи тушди.
Света! - энг яқин жигарини учратгандек қувониб кетди Абдужаббор ,- Светка!
- Абдууу! - йигитга кўзи тушган қизнинг чиройи очилгандек бўлди. У югуриб келиб Абдужабборни маҳкам қучоқлаб олди:
- Сени тирик кўриб жуда ҳурсанд бўлдим, Ўзбекистонлик! - жилмайишга ҳаракат қилди Светка, аммо бу ишнинг уддасидан чиқа олмай лаблари қийшайиб кетди.
- Мен ҳам! - қизга меҳр билан шивирлади Абдужаббор,- учрашган жойимизни қара!
У шундай деб қизнинг елкасидан ушлаб кўзларига тикилди:
- Юзларинг совуқдан қорайиб дағаллашиб кетибди, аммо барибир ўша-ўша гўзал Светкасан! Хўш айтчи, нима иш қиляпсан?
- Юрибман! - деди Светка Абдужабборнинг шинелини тугмаларини ўйнаганча, - ярадорларга ёрдам бериб. Баъзан эса жарроҳлик операциялврида ҳам қатнашдим
- Баракалла!-қизнинг нозик қўлларини кафтлари орасига олди Абдужаббор,- Фёдор-чи? Хат-хабар борми ундан?
- Йўўўқ, - хўрсинди Светка,- аммо қаердадир фашистларни боплаб таъзирини бераётгани аниқ.
Светка шундай деб кўзлари олайганча жонҳалатда Абдужабборни итариб юборди:
- Абдуу, қо-о-о-ч!
Абдужаббор ҳеч нарсага тушунмай туриб милтиқ овози янгради. Кўп ўтмай ўнг елкасида жазиллаган кучли оғриқни ҳис қилганча қорга йиқилди.У эс-ҳушини йиғгунча бўлмай ёнига Светка бандидан кесилган чинордек қулади.
Бир зумда теварак-атроф таъсир-тусир отишма бўлиб кетди. Абдужаббор ўзи билан юзма юз йиқилган Светканинг оғзидан ҳовур чиқариб оқиб тушқан қонга кўзи тушганча довдираб қолди. Светка унга нимадир демоқчи бўлди, бироқ гапира олмай ўҳчиди. Абдужабборнинг назарида теварак-атрофни ёқимсиз қон иси тутиб кетгандек бўлди. Аста-секин қизнинг кўзлари нурсизлана бошлади.
- Светка...- умидсиз оҳангда шивирлади Абдужаббор ва аста-секин йўқсизлик домига илинди...
Маълум бўлишича ортга чекинаётган фрицлар ярадор қуролдошларини ўзларига юк деб ҳисоблаб марказий кўчадан чиқаверишдаги энг охирги уйнинг чердагига ташлаб кетган эканлар.
Абдужаббор госпиталда кўзини очди. У ҳушига келиши билан гарчи барчаси кўз ўнгида бўлган бўлса-да биринчи сўраган кишиси Светка бўлди.
- Ер унга момиқдек бўлсин,- чуқур ҳўрсинди қуролдош дўсти Константин,- энди у орамизда йўқ.
- Қизнинг ўлими бежизга кетмади,- давом этди Вазген,- қиз ўз ҳаёти эвазига сени қутқариб қолди.
Абдужаббор кўзларини бемажол юмди.
- Биз у итдан тарқалганларни уясига қадар таъқиб этишга кетяпмиз. Кимлигимизни бир кўрсатиб қўяйлик, - чуқур тин олди Семён амаки,- докторлар сени бирмунча муддат бу ерда қолишингни айтишди.. Орқа тарафдан теккан ўқ ўнг курагингни тешиб ўтиб ўпкангни ҳам бирмунча жароҳатлабди. Айтишларича жароҳатинг хавфли эмас. Фақат битиб кетиши учун бироз муддат вақт керак бўларкан. Балки тузалиб чиқсанг сени қисмимизга етказишар. Балки бошқа қисмга тушарсан. Олдиндан бир нима деб бўлмайди, ахир бунинг отини уруш деб қўйибди. Хуллас, солдат соғайиб кет ва кўришгунча.
- Кўришгунча, Семён амаки. Кўришгунча, йигитлар! - ётган жойида ўзини дадил тутишга ҳаракат қилди Абдужаббор, - сизларни ҳеч қачон унутмайман. Омад ёр бўлсин
Қуролдош дўстлари чиқиб кетган Абдужабборга юраги ҳувиллаб қолгандек туюлди. Ахир бир неча ойлардан буён дўстлари билан душманга қарши бир тан-у, бир жон бўлиб курашаётган эдилар.
Абдужаббор ўйлаб қараса илк бор жангга киргандан буён қуролдош дўстларидан анча-мунчасини тупроққа топширибди. Бироқ Светканинг ўлими учун у бошқача куйинди. Бунга балки қиз билан анчайин синашта бўлиб қолганлиги сабабдир. Балки қизнинг содда, самимий, кўнгли очиқлиги сабаб бўлгандир. Энг асосийси эса Светка уни, яъни Абдужабборнинг ҳаётини асраб қолиб ўзи ҳалок бўлгани эди.
Абдужабборнинг тўлиқ тузалиб оёққа туриб кетиши учун икки ойдан ошиқроқ вақт кетди. Ҳарбий тиббий коммисариат уни "хизматга яроқли" деб хулоса берганда 1942 йилнинг апрель ойи эндигина эшик қоқиб келганди.
Бу сафар Абдужаббор Абдуқодиров қўмондонлик томонидан Беларусия учун кечаётган жангларга сафарбар қилинди...
Абдужаббор полковник Владимир Соколов раҳбарлик қилаётган полкка сафига қабул қилинди. Владимир Соколов бошчилик қилаётган полк Беларусиянинг энг муҳим стратегик объектларидан бири бўлган оккупациядаги Гомель шаҳри учун кураш олиб борар эди.
Гомель шаҳри 1941 йилнинг август ойида немис босқинчилари томонидан босиб олинган бўлиб, ўша вақтдан бошлаб вермахт аскарлари билан совет армияси, маҳаллий кучлар-партизан отрядлари томонидан шиддатли жанглар тўхтовсиз олиб борилаётган эди. Олишувлар натижасида фашист боқинчилари асирга тушган аскарлар, маҳаллий аҳоли вакиллари, айниқса беларуссиялик яҳудийларни аёвсиз қатағон қилмоқда эдилар.
Абдужаббор Гомелга келиши билан юрагида йиғилган нафрат сабаб душман билан бўлган олишувларга шердек киришиб кетди.
1942 йилнинг июнь ойида Абдужаббор Абдуқодиров икки дўсти билан немис офицерлари гауптман Йоханн Краузе, оберст Георг Ланг ҳамда улар ихтиёридаги муҳим ҳужжатларни қўлга киритиб, шаҳарни муҳаррар катта талофотдан қутқариб қолгани учун Қизил байроқ ордени билан тақдирланди.
- Абдукадыров!
-Мен!
Полковник Владимир Соколов сафдан бир қадам олдинга чиққан Абдужабборга кўз ташлаб ҳайрон бўлди:
- Сенинг миллатинг нима? -сўради Соколов қаршисида қад ростлаган оқ юз, кўк кўзли йигитга қизиқсиниб қараганча, - қаердансан?
- Ўзбекман, ўртоқ капитан. Ўзбекистонданман.
- Ажойиб! Фамилиянгдан ўзбеклигингни чамалагандим. Аммо қаршимга кўринишдан беларусга ўхшаш кўк кўз йигит чиқади деб ўйламаган эканман. Хўп яхши,- жиддий тортди полковник Соколов,- Ватан олдидаги юксак жанговор хизматлари учун оддий аскар Абдужаббор Абдуқодиров Қизил байроқ ордени билан тақдирланади!
- Ватанимга хизмат қиламан!-
Абдужабборнинг овозида чексиз ғурур ва она Ватанга нисбатан муҳаббат туйғуси яққол акс этиб турарди.
#давоми_бор