ШИҚИР (5-кисм) Такрорий асар

-Бопладингиз, — деди Мухиддиннинг ёнига чопкиллаб келган Дилзода, — ишкалчи бошка бу ёкларга келмайдиган булди.
-Ха-а, — деди Дилзоданинг орка томонидан келган Фотима бухгалтер, — аллакачон танобини тортиш керагиди.
Мухиддин билан Дилзода у томонга карашди. Фотиманинг ёнида жинси шим кийган, коп-кора сочини елкасига ёйиб олган, оппок кофтаси ёпишиб, кадди-коматини куз-куз килган киз хам турарди. Унинг иккала кузи Мухиддинда эди. Узгача эхтирос билан бокарди. Дилзоданинг ранги бирдан кизарди.
Мухиддин киздаги узгаришни дарров сезди. Мийигида кулди. Уша махал Ботирни унутди. Кунглига галати туйгулар ёпирилди. Кизик томони, Мухиддинни якиндан танийдиган кизлар шу пайтгача бирор марта хам мехрибонлик килишмаган. Ана биттаси Раъно, унга хамиша хумрайиб карайди. Куйиб берса, уни бурдалаб ташлашга дам тайёр. Булмаса, Мухиддин хали бирор мартаям Раънога ортикча гап айтмаган, дилини огритмаган... Охирги келишмовчиликни хисобга олмаганда, албатта. Ёки бировга ёкишнинг энг осон усули бошка бировни ёмон отликка чикаришмикан... Дилзода дам Мухиддинни биринчи марта курганда, унчалик эътибор бермаганди. Балки, Мухиддин адашаётгандир. Эхтимол, Дилзода Фотиманинг ёнидаги кизнинг жуда очик-сочик кийиниб олгани, унинг килпанглаши ёкмаганидан шунака кизараётгандир.
-Сизда озгина ишим бор эди, — деди Фотима жилмайиб.
-Бемалол айтаверинг, — деб бир унга, бир унинг ёнида турган кизга караб куйди Мухиддин.
-Агар мумкин булса, хонангизда гаплашсак.
-Майли, — Мухиддин Дилзодага зимдан назар ташлаб куяркан, хонаси тарафга юрди.
Хонага киргач, Мухиддин узининг жойига утирди. Фотима кирим-чиким дафтари колиб кетганини бахона килиб, дарров чикиб кетди. Холбуки, уша дафтар хозир Мухиддинга керак хам эмасди. Фотиманинг максади — Мухиддин билан кизни бир муддатга ёлгиз колдириш эди. Буни пайкаган Мухиддиннинг гаши келди. Лекин буни билдирмаслик максадида олифта кийинган кизга утиришни таклиф килди. Киз омонатгина утирди. Атайин, гуё тезда чикиб кетишни мулжаллагандай, уялгандай булиб, узун киприкларини пирпиратиб, айни чогда пешонасига тушиб турган коп-кора сочини бармоклари учидаги узун, кизил буёкда узгача накш билан безатилган тирноклари билан тугрилаб куйди.
-Исмингиз нима? — суради Мухиддин бир дакика тикилиб тургач.
-Меними? — жилмайди киз.
-Хонада икковимиздан бошка хеч ким булмагандан кейин сизни булади-да. Узимдан узимнинг исмимни сурамайман-ку, — деб Мухиддин стол устидаги каламни кулига олди.
-Исмим Сохибжамол, — деди киз йигитга куз ташлаб куйиб.
-Сохибжамол?! — хайратланди Мухиддин. — Хакикатан хам, Сохибжамолми?
-Вой, ха, ишонмаяпсизми? — дея нозланди киз.
-Койил. Лекин топиб куйишган экан ота-онангиз. Хакикатан хам, сохибжамол экансиз.
-Аслида, — кошларини чимирди киз, — ота-онам Тухтаниса куйишган отимни. Мен булсам, узимга шундай тахаллус танладим. Артист булмокдийдим-да. Шу... спонсор масаласида проблема чикиб турибди. Лекин, барибир, келажакда кушикчи буламан. Хозир ёшим йигирмада. Спонсор топсам, айтаман деб, узимча туртта кушикни куз остимга олиб куйибман.
-Спонсорнинг нима кераги бор? Айтаверинг кушигингизни.
-Йук, халиги... шеър топиб куйганман. Агар бели бакувват одамни топсам, студияга бориб кушик ёздираман. Ундан кейин клип ишлатаман. Телевизор, радиода айлантираман. Колгани уз-узидан йулга тушиб кетади...
Агар Фотима эшикни охиста такиллатиб, сунг бошини сукиб, «Мумкинми?» демаганида, Сохибжамол хали узок гапириши, Мухиддин тирсагини столга, кафтини иягига тираб узок эшитиши аник эди.
-Бу киз, — деб Фотима Тухтанисага бир караб куйиб, стулга утириб олдига кирим-чиким дафтарини куйгач, сузлай бошлади, — менинг жияним булади.
-Исми Сохибжамол, тугрироги, лакаби... эй, кечирасиз, тахаллуси. Хакикий исми Тухтаниса, — дея Мухиддин Фотиманинг гапини давом этказди.
-Вой, танишиб опсизлар-да дарров, — деб узига ярашмаган чакконлик билан бош иргаб илжайди Фотима, — менга иш колдирмапсизлар. Мухиддин ака, шу синглимни...
-Ука деяверинг, — дея унинг гапига тузатиш киритди Мухиддин.
-Шундай десам хам булади, лекин бошликсиз, обру- эътиборингиз бор. Шунинг учун...
-Максадга ута колинг... вактим тигизрок. Бир жойга бориб келишим керак, — дея унинг гапини булди Мухиддин.
-Хуллас, Сохибжамол илгариям дуконда ишлаган, тажрибаси бор. Шунга... Ботирнинг урнига ишга олсангиз, деб чакирувдим уни...
-Узи турковокдай дуконимиз булса, шунча одамни каерга жойлаштирамиз? Колаверса, Сохибжамолхоннинг жони-дили артист булиш экан. Шундай истеъдод сохибасини канака килиб дуконга куяман? Уят. Одамлар гапир- майдими? Машхур булиб кетганидан кейин дуконда сотувчи булган дейишмайдими? Сиз бориб ишингизни килаверинг, — деди Мухиддин Фотимага жиддий караб куяркан, — Сохибжамолхоннинг булса, спонсор топишига юз фоиз ишончим комил.
Тухтанисанинг юзида табассум пайдо булди. Худди биров унга: «Мана сенга фалон миллион, бориб кушикларингни ёздир», дегандай, хурсанд булиб кетди. Урнидан туриб уйинга тушиб кетишига сал колди. Фотима эса сувга тушган мушукдай тумшайди. Бурнини тортиб, зурга урнидан турди ва кузи билан Сохибжамолга «юр, кетдик» дегандай имо килди.
Улар ташкарига чикишлари билан Мухиддин пик-пик кула бошлади. Сунг кулгиси кахкахага айланиб кетди. Эшик ёнига келиб унинг кулгисини эшитган Дилзоданинг ковоги уйилди. «Улгур Фотима, кизини уткизибди-да. Мухиддин акаям галати экан. Тугри келган кизга огзининг суви окади», дея хаёлидан утказди у. Сунг секин ортига бурилиб кетмокчи булди-ю, яна тухтади. Мухиддиннинг кахкахаси сабабини билмокчи булди. Секин эшикни та- киллатди. Кулгидан кузлари кизарган йигит киришга изн берди. Дилзода хонага киришга кирди-ю, кейин бирдан тили калимага келмай, кирган жойида тухтаб колди.
-Тинчликми, хоним? — суради у Дилзодадан.
-Анави кизни...
-У киз, — деди Мухиддин дарров жиддий тортиб, — бошка келмайди. Лекин сиз хам бошка бунака ишларга аралашманг. Хам илтимос, хам буйрук
Дилзода кизариб кетди. Агар Мухиддин шу охангда яна икки огиз гапирганда, йиглаб юбориши аник эди.
-Мен, — деди у нигохини ердан узмай, — шампунь колмаганини айтгани кирувдим. У кизингиз билан ишим йук.
Ана энди Мухиддиннинг ичидан зил кетди. Ахир Дилзоданинг гапларини охиригача эшитмаган, ярим белидаёк нима демокчилигини тахмин килганди.
-Бу яхши. Ужаркул Рустамовичдан бирорта машина олишга уриниб кураман. Кейин иккаламиз биргалашиб, молга бориб келамиз.
Дилзоданинг сал чиройи очилди. Киз чикиб кетгач, Мухиддин телефонини кулига олди. Кария Мухиддин билан гаплашмай, телефонини учириб куйди. «Безовта килиб куйганга ухшайман. Кейинрок, балки, узи кунгирок килар», дея хаёлидан утказиб урнидан турди-да, савдо булимига борди. Атир-упа, хужалик моллари расталарини куздан кечирди. Дардакикат, расталарга териб куйилган махсулотлар сийраклашиб колганди. Эртарок харакат килинмаса, мижозлар кидирганини тополмай, хафсаласи пир булиб бошка дуконга кетади. Агар бундай холат икки марта такрорланса, тамом, мижозлар бу ерга кадам босмай куйишади. Колаверса, арзонлаштириш режаси хали амалга ошмаган. Бунинг учун, аввало, пештахталар тулиши зарур.
Уз хаёллари билан банд булган Мухиддин ташкарига чикди ва машина эшигини ёпаётган Ужаркул отага кузи тушди. Уз-узидан юзида табассум пайдо булди. Дарров ёнига бориб салом берди.
-Янги тадбиркор, — деди кария жилмайиб, Мухиддиннинг кулини сикаркан, — ишлар яхшими?
-Куз тегмасин. Лекин айни вактида келдингиз, сизга телефон килмокчи буп тургандим.
-Ишларимни охиригача етказмасам, уйкумда халоват булмайди... Дардингни айтмай тур. Айтсанг хам, эшитмайман. Энди машинага утир.
Мухиддин карияга савол назари билан каради. Ужаркул ота деч нима демай, орка уриндикка утирди. Нима гаплигини тушунмаган Мухиддин ичи ёниб, ноилож хайдовчининг ёнига жойлашди.
Ужаркул ота кета-кетгунча Мухиддинга насихат килиб кетди. Журналист йигит гох бошини кимирлатиб, купни курган кариянинг гапини маъкуллар, гохида битта-иккита савол ташлаб куярди. «Мерс» нотариус биноси ёнида тухтади. Шундан кейингина Мухиддин бу ёкка нима максадда келганликларини англагандек булди.
-Когозлар аввалдан тайёрлаб куйилган экан, шу боис куп вакд олмади.
Бу ёги энди узингга боглик, болам. Пешонангни терлатиб ишласанг, бировнинг хакини емасанг, уз-узидан бойиб кетаверасан. Агар беш бармогингни огзингга тиксанг, купга бормайсан, — деди улар ташкарига чикканларидан сунг Ужаркул ота Мухиддиннинг елкасига кулини куяркан. — Хуш, менимча, хамма гапни айтиб булдим. Бу ёгига омадингни берсин. Энди, хафа булмайсан, мен бошка ёкка боришим керак. Узинг такси-пакси килиб, дуконингга етиб оларсан.
-Хуп, — деди Мухиддин бироз довдираб. У карияга кандай миннатдорчилик билдиришни билмасди. — Лекин сиз билан бирга овкатлансам, дегандим...
-Бошка сафар. Насиб килиб колар. Бупти, бунака куп гапга берилиб, вактингни бекорга утказма. Хар секунд сен учун ганимат.
Ужаркул ота одати буйича машинанинг орка уриндигига утирди. Шундан сунг «Мерс» секин жойидан кимирлади.
Мухиддин икки хафта тиним билмай ишлади. Биринчи навбатда, дукондаги товарларнинг хилма-хиллигини купайтирди. Пештахталарнинг бушаб колмаслиги учун астойдил харакат килди. Товарлар арзонлаштирилгандан кейин мижозлар сони сезиларли даражада ортди. Шу боис унинг узи хам хонасида утиравермай, савдо булимига чикиб, савдо-сотик билан шугулланишга мажбур булди.
Ёзиш эса... Ёзиш бутунлай тухтаб колди. Эртадан кора кечгача тинимсиз ишлаш тинка-мадорини куритиб куяр, шу боис хар куни «окшом ёзаман», деган ният ниятлигича колиб кетаверарди. Ана шундай кунларнинг бирида Абдували сарикка дуч келиб колди. Бозорга борувди. Чорсуга. Узига тузукрок костюм-шим сотиб олмокчийди. Рупарасидан Абдували келиб колди. Ёнида яна иккита киши бор эди. Абдували Мухиддинни курди-ю, курсаткич бармогини лабига босиб, ёнидагиларга гапирган киши булиб утиб кетди. Унинг килиги Мухиддинга галати туюлди. «Нима килиб юрибди бу куз огриги? Одам курса, асаби бузилади», — хаёлидан утказди у.
Киши билмас Абдувалининг изидан тушди. Сарик бола шериклари билан хали у, хали бу дукончага кирар, сотувчилардан кандайдир хужжатларни курсатишларини талаб киларди. Когозларга синчиклаб тикилиб, узи билан бирга юрганларга бир нималарни уктирарди. Мухиддин озгина узокрокдан уни кузатаётгани боис нима деяётганини эшитмасди.. Чамаси, ундан зиёд дуконда бир хил савол- жавобни такрорлаган Абдували, нихоят, тухтаб, дафтарчасига бир нималарни ёзди. Сунг ортидан думдай эргашиб келаётганларга:
-Хужайинга айтинглар, бугундан колдирмай тахририятга борсин. У билан уша ёкда гаплашаман. Шунча килгиликни кип куйган одамнинг ёнига боришни, хонасига киришни хохламайман, — дея шартта угирилиб жунади. Бу пайтда Мухиддин уларга якин жойлашган растадаги туфлилардан бирини кураётган киши булиб турарди. Абдувалининг гапларини эшитгач, мийигида кулди. «Химм, овга чикиптилар-да. Койил, илгари иссик вилоятга «ов милтиги»ни елкасига илиб жунаб кетарди. Бу сафар эринибди-да, жаноби олийлари», дея хаёлидан утказиб, бошини кашиб турган йигитларнинг ёнига борди.
-Кечирасизлар, — деди гаранг ахволда турган йигитларга, — хозиргина кетган йигит ким?
-Нимайди? — дея йигитлардан бири Мухиддинга бошдан оёк караб куяркан.
-Танишга ухшади. Узокдайдим. Келгунимча кетиб копти. Бегона булса, оркасидан бориб утирмайин, дейман-да.
-Редакциядан кепти. Бизни текширгани. Шу етмай турувди узи.
-Эй, шунаками? Унда танимас эканман. Майли, сизларга рахмат, — деб Мухиддин уларнинг ёнидан узоклашди. Сал нарига бориб кул телефонини олди-да, ракам терди.
-Дилзодахон, — деди кизнинг ёкимли овозини эшитиши билан, — ишлар яхши кетаяптими?
-Мухиддин ака, яна молларимиз охирлаб коляпти. Агар бугуннинг узидаёк загатовка килмасак, эртага сотадиган хеч нимамиз колмайди, — деди Дилзода кувнок товушда бироз эркаланиб.
-Энди кеч буп колди. Фирмаларнинг купи ёпилди. Эртага эрталаб иккаламиз бориб, нимаики керак булса, олиб келамиз. Хозир сиз уша тугаган товарларнинг руйхатини тузиб чикинг. Кейин камайиб колганлариниям уша руйхатга киритинг.
-Сиз каердасиз хозир? — дея кутилмаганда сураб колди киз.
Мухиддин Дилзодадан бунака саволни кутмаганди. Хайрон булди. Бироз жахли чикди.
-Бирортаси мени сураб келдими? — деди жахли чикканини мумкин кадар билдирмасликка уриниб.
-Йук, хозирча хеч ким сурамади. Мабодо, керак булиб колсангиз...
Керак булсам, кулимдаги телефон ишлаб турибди. Топволасиз, — деб -Мухиддин кизил тугмачани босиб куйди.
У костюм-шим сотиб олишни бошка кунга колдириб, тугри тахририятга борди. Одатдагидек, биринчи булиб Раънони учратди. У Мухиддинни куриши билан негадир жилмайиб урнидан турди. Хатто салом берди.
-Утиб кетаётувдим. Бир сизларни курайин, деб кирдим, — дея ёлгонлади Мухиддин.
-Яхши бупти-да келганингиз. Анча узгариб кетибсиз. Тулишибсиз, рангингиз тиникибди.
-Ха энди, Хумсоннинг тоза хавосидан симириб, биллурдай тиник сувида чумилиб, соя-салкин дарахтлар остида кабобхурлик килгандан кейин одам мана шундай тез узгариб кетаркан.
-Во-о-о-й, — деди корачадан келган Раъно кузлари каттариб, — шунаками? Маза кипсиз-да, а?
-Нимасини айтасиз, — дея корнини силади Мухиддин, — бир томонда булбул чак-чак сайрайди. Бошка томонда тустовук думини ёйган... Сувнинг шалдираши, эндигина гуллаган бодомларни айтмайсизми? Бай-бай, жоннинг рохати... — деди Мухиддин бошини сарак-сарак киларкан.
У кулиб юбормаслик учун тишини тишига босди, аммо Раъно хамон унинг ёлгонлаётганини сезмай, хайрат тула нигохини Мухиддинга кадаб турарди. «Эх, садкаи шунча йиллик умр! Одам хам шунака овсар буладими? Ёзда бодом гуллаганини курганмисан хеч?» хаёлидан утказди тадбиркор йигит.
— Яна, — деди у бир муддатлик жимликдан сунг, — баликлар! Ха, баликлар шундоккина дарёнинг кичкинагина ирмокчасида думини ликиллатиб сузиб юришибди. Шундай кулни сувга тиксангиз, тамом, улардан биттасини ушлайсиз. Свежий балик емабсиз, бу дунёга кемабсиз. Ана рохату мана рохат.
Раъно Мухиддинга тикилиб, анграйиб колди. Афтидан, унинг куз олдида кип-кизил булиб пишган баликлар пайдо булди, шекилли. Узиям ёшлигидан балик ейишни хуш курарди. Балик деса томдан ташлашга-да тайёр. Лекин анчадан бери огзига олмаганди. Аммо хозир уни на балик ва на бодомнинг ёзда гуллаши кизиктираётганди. Ахир бундан икки кун бурун анави сарик Абдувалидан эшитди: эмишки, Мухиддин ака яп-янги «Нексия» сотиб олганмиш. Тугрироги, унинг ёнига келиб юрган карияни алдаб-авраб, ундан ундирганмиш. Демак, машинаси борми, пулиям бор. Яна бундан уч-турт ой чамаси бурун хали Абдугулом билан Мухиддиннинг орасидан оламушук утмаган махали мухаррир бу йигитни яхшигина тадбиркор деганди. «Факат хозирча унгайини ололмаяпти. Олса, редакция хам бойийди, узиям», деганди у. Бош мухаррир бир нимани билмаса, гапирмайди. Мана, Мухиддиннинг чунтагига пул кирди. Бундан чикди, якин кунлар ичида пули чунтагига сигмай кетади. Раънога худди шунака йигит керак. Корачалиги, тулалиги боис хали остонасини бирорта хам совчи хатлаб утмади. Булмаса, аллакачон тузогига илинтирган буларди. Ахир сунгги пайтларда бош мухаррирдан тортиб Абдували сариккача унинг соясига салом беради. Абдугулом аллакачон уйланиб, учта болали булган, Абдувалининг тили бийрон булгани билан кулидан бир иш келмайди. Шунинг учун улардан умид килмаса хам булади. Мухиддиннинг эса кузи ёниб туради. Аммо у мухаррир билан келишмайди. Шунинг учун омад шу кунгача ундан юз угириб келарди. Энди булса... Энди у узгарган. Шу холида Абдугулом ака курса борми, дарров думини ликиллатиб, бирон нима ундиришнинг пайига тушарди. Лекин у ундирганини уйига обормайди. Калта, жингалак сочли аёлга беради. Чунки ораларида нимадир бор. Булмаса, у аёл кунда мухаррирни сураб келмаган буларди.
Раъно алгов-далгов хаёлларга шунгиб кетганидан, хатто рупарасида турган Мухиддинни хам унутганди.
-Абдували каерда? — суради Мухиддин Раънодан.
Котиба чучиб тушди. Кейин узининг килигидан узи
кулди.
-Эй, узр, хаёлга чумиб колганингизни сезмабман, хоним, — деди Мухиддин кулиб, — биров билан гаплашиб турган махали хам одам бошка нарсани хаёл килиши мумкинлигини билмаган эканман.
-Йук, унчаликмас. Ойим бир нимани айтгандилар, кутилмаганда шу ёдимга тушиб, сал паришонхотирлик килибман.
-Раънохон. Биласизми, мен сиз билан эндигина танишаётганга ухшайман. Балки, туш кураётгандирман. Аммо туш булсаям, зур туш. Унча-мунча одам бунака тушни куролмайди... Очилиб кетибсиз. Гулларнинг Раъноси...
-Куйинг, одамни уялтирманг. Ха-а, кимни сураётувдингиз?
-Абдувалини.
-Ха, уми? Боягина келди. Юринг хонасига...
-Йук, сиз овора булманг. Мен узим бораман.
Раънонинг юзидан табассум йуколиб, урнини жиддийлик эгаллади.
-Мухиддин ака, — деди у уйчанлик билан, — мен тугилганимдан бери Тошкентда яшайман. Лекин бир мартаям Хумсонга бормаганман.
-Шунаками? Оббо, шу гапингизни эртарок айтмайсизми, узим оборардим. Балик еб, тоза хаводан нафас олиб, маза килиб келардингиз. Лекин сира хафа булманг. Кейинги ойдаям борадиган буп турибман. Агар хохласангиз... Албатта, бир узингиз боролмайсиз. Демокчиманки, мен билан. Яна уйингиздан онангизними ёки бошка бировними шерик килволасиз... Сиз билан хайрлашмайман.
Абдувалида озгина ишим бориди, битираман-у, келаман. Ха-а, иш вакти тугашигаям оз колди, — дея Мухиддин куз кисиб куйди-да, йулакка чикиб, эшикни ёпаркан, пик этиб кулди ва шу захоти атрофга олазарак караб куйди. Бу килигида мазмун йук эди. Бирок урганиш булиб колганми ёки бошка сабабми, ишкилиб, ён-верини куздан кечириб куйди.

6-ҚИСМ
У Абдувалининг хонаси эшигини такиллатмай очди. «Ов- »дан кайтган шоввоз сигаретни буркситиб, оёгини столнинг устига куйиб утирарди. Тамаки билан Абдувалининг хиди кушилиб, хонанинг хавоси шунака бузилиб кетгандики, противогазсиз бу ерда туриш умрни беш-олти йилга кискартириб юбориши хеч гап эмасди.
-Билувдим, — деди Абдували Мудиддинни куриши билан оёгини столдан олиб урнидан туришга харакат киларкан.
-Билмай хар бало бул, хеч курса, деразани очсанг булмайдими? — деб Мухиддин бурнини жийирди.
-Хе, ака, кизиксиз-а, узимнинг хонам булса, биров келмаса. Бунинг устига, ижодкорлик бор, илхом келганда, одам хаёлга берилиб куп нарсани эсидан чикариб куяди- да, — дея хиринглаб куларкан, Абдували куришишдан олдин бориб деразани очди.
-Канака ижод? — деди Мухиддин стулга утириб. — Ов ижодими?
-Канака ов, ака? — дея Абдували куришиш учун кулини чузди. — Биз редакцияни уйлайдиган одамлармиз. Редакцияга турт-беш сум тушса, газит чикади. Ха энди, бошкалар факат узини уйлагандан кейин, ёзадиган нарсаларимизни ташлаб булсаям, юрибмиз бозорма-бозор.
-Ха-а, — деди Мухиддин Абдувалининг кулини сикиб куйиб, — курдим редакцияни уйлаётганингни. Хализамон бозорком кеп колса... Абдугулом акаям Абдувалини жунатдим, деб...
-Шошманг, — деди Абдували бирдан Мухиддиннинг рупарасига утираркан, — акага яна гуллаб юрманг. Биласиз, тирикчилик.
--Сен узингнинг тирикчилигингни редакциянинг ишларига аралаштириб юборганга ухшайсан.
-Хе, — кулди Абдували, — Мухиддин ака, агар мингта бойвачча сизга хомийлик килсаям, соддалигингиз колмайди. Бозорга борганимни куяйлик. Шеф эшитгани билан гинг демайди. Узингиздан гапиринг, чол канча берди?
-Юз минг, кукида.
-Уфф, — дея энсасини котирди Абдували, сунг чаккасини кашлади-да: — ишга келишингизга хали эртайди, шекилли?.. — деди.
-Тугри, хали эрта. Лекин сени бозорда куриб колганимдан кейин редакциядан хабар олай, дедим. Ха, аввал Раъно билан учрашдим. Бирам хушмуомала буп копти.
Абдували пик этиб кулди.
-Кеча унга сизни «Нексия» олди, дегандим, кузи чикиб кетай деди. Так что, карздорсиз. Хар калай, Раъно билан якинлашиш — шеф билан якинлашишдай бир гап, ака.
-Унинг узгариб колгани шунгамиди? Мен булсам, каёкдан кун чикдийкан, деб уйлабман. Ха, майли, бупти, мен кетдим, — дея Мухиддин урнидан кузгалди-ю, яна жойига кайтиб утирди. — Эсимдан чикай дебди. Кузингга караб юр. Бозорга редакциянинг чунтагини уйлаб борганингни яхши тушунаман.
-Томоркангизга оралаб кетдимми? — деди Абдували лабининг ости кукариб.
-Менда унака томорка йук. Булмаган хам.
-Ака, Раъно-чи, котиба, эртакни яхши куради. Юз фоиз кафолат бериб айтишим мумкин, нима десангиз, ишониб кетаверади. Лекин мен унча-мунча нарсани... Бу ёгини узингиз биласиз... Бекорга оркамдан югуриб келмаган булсангиз керак... Шеф сизнинг ишларингизни гапиргандай булувди. Бир-иккита жойда ковун тушириб, газитти обрусини дабдала кипсиз.
-Абдували, сен илгари судебний ишлар тугрисида макола ёзувдинг, шекилли. Кани менга айт-чи, битта мушт нинг нархи канча тураркан? — деб унга караб юрди Мухиддин.
-Нима демокчисиз? — деди Абдували киприкларини пирпиратиб.
-Жагингни ухшатиб бежаб куйсам, девдим.
Абдувалининг ранги узгарди. Лаби курукшаб, култ этиб
ютинди. Бурнининг усти терлади.
-Одамман деб юрибсан-да, а?! Хайф-э! — деб унга энсасини котириб каради Мухиддин. — Бир ошнам: «Гунгни титмаган маъкул, чунки кейин сасиб хамманинг кунглини бехузур килади», деганди, — дея у эшикни очиш учун туткични ушлади-ю, бир нима эсига тушгандай тухтаб, ортига угирилди: — Айтганча, Раънони алдамабсан. Хакикатан хам, энди менинг машинам бор, «Нексия», ана, ташкарида турибди.
Абдували ичидан зил кетди. Боягина: «Мухиддин мушт тушириб колмасайди», деб юраги уйнай бошлаган, унинг эшикка караб юрганини куриб бироз кунгли ёришганди. Аммо Мухиддин деганлари унинг ичига ут ташлаб кетди. Абдувалининг бирдан алами келиб, ич-ичидан галаён турди. «Нега шу чолни мен аврамадим?» деган уй утди хаёлидан.
Мухиддин эса, аслида, Абдувалини хеч качон узига тенг билмаган, аммо бу сарик бола нимаики гап топса, кушиб-чатиб Абдугуломга етказишини яхши биларди. Шунинг учун хам йулакда бораётган Мухиддин енгил тортганди. У йулида дуч келган бошка тахририятлар ходимлари билан илик куришар, хазил-хузул киларди. Лифт ёнида эса ёшлар газетаси мухаррирининг хайдовчисини учратди. Котмадан келган, узун буйли, кичкинагина муйловли, юзини ажин босган, сочи оппок, кирк беш-эллик ёшлар атрофидаги Мумин ака жуда хушфеъл одам эди. Качон Мухиддинни курса: «Юраверасанми шундай? Бирорта кизни шартта ушла, узим совчи булиб бораман уйига», дерди хазиллашиб. Хозир дам Мухиддиннинг кулини махкам сикди-да, гапирмок учун энди огиз жуфтлаганди, йигит ундан олдин сузлашга тушиб кетди.
-Ака, битта ёрдамингиз керак, — деди хамсухбатига тикилиб.
-Факат пул сурама, бошка нима десанг, гап-сузсиз ёрдам бераман, — деди Мумин ака бир кулини куксига куйиб жилмаяркан.
-Мошинангизни юз метргина хайдай.
Мумин аканинг юзидан табассум йуколди.
-Нимага? — деди у хайрон булиб.
-Шундай буп колди-да, ака. Секин дайдайман. Биринчи скористда. Газ-пазни босмайман. Йук деманг, ака, илтимос.
-Шеф...
-Шефингиз хеч нимани билмайди. Шу нарса менга хозир жудаям керак. Биттаси билан гаров уйнаганман. Хозир деразадан ташкарига караб турибди. Бир мошина хайдаганимни куриб куйсин.
-А-а, унака булса, розиман. Лекин гаровда ютган пулингнинг ярмини берасан.
-Булди, келишдик.
Улар кул ташлашиб, лифтга чикишди.
Дархакикат, Абдували дераза ёнида туриб, Мухиддиннинг бинодан чикиши, кандай кетишини кутиб турарди. Ана, у куринди. Кулида нимадир бор. «Калит булса керак, — уйлади у, — кани, канака мошина миниб кетаркан? Эй Худо, ишкилиб, у мени алдаган булсин. Агар мошина хайдайдиган булса, мен ёниб кул буламан».
Мухиддин йул ёкасида турган ок «Нексия»нинг эшигини очди. Хайдовчининг уриндигига утириб хайдади. Жуда секин хайдади. «Ярамас, атайлаб секин хайдаяпти. Мени хасаддан куйиб кетсин, кузи уйилиб тушсин, деган-да. Хали шошмай тур, устингга шундай от сурайки, кутулмас балога колиб кет». Абдували хаёл билан булиб, ёнига Раъно келганини сезмади.
-Мошинада кетдими? — суради Раъно.
-Мошинада, — жавоб берди Абдували.
-«Нексия»ми?
-«Нексия»... — дея Абдували бирдан ёнига угирилиб каради. — Сиз кандай кирдингиз менинг хонамга?
-Очик экан. Ёникиб пастга тикилиб турган экансиз. Нимани томоша килаётганингизни кургим келди, — деди киз.
-Мошина олгани билан хайдашни билмаскан. Ундан кейин бировнинг пулига мошин оп мингандан кура, пиёда юрган минг марта яхши.
-Сизга ухшабми?
-Ха.
Раъно пик этиб кулди-да, Абдувалининг хонасидан чикиб кетди.
Мухиддин уловни эгасига топширгач, автобус бекати томонга кетаркан, чукур хурсинди. «Бир одамнинг муруввати сабаб анча-мунча бойликка эга булдим. Шунинг узига анави ярамаслар типирчилаб колишди. Хали менга бутун бошли дукон берилганидан бехабар, агар билишса борми?.. Дарвоке, менга берилган тухфани худди олмагандай юрибман. Нотариусда хамма хужжатларга кул куйдим. Дукон бус-бутунлигича меники булди. Энди агар узим истамасам, биров тортиб ололмайди. Кейин... Кейин менга саховат курсатган одам: "Булди, ишим битди", деди. Мен булсам, унга тузукрок ташаккур хам айтмадим. Факат овкатланишга таклиф килдим, холос. На хурсандчиликдан кийкирдим, на саховатпешани махкам кучоклаб, шодлигимни билдириб куйиш учун куз ёш тукдим... «Шошманг, сиз тугрингизда китоб ёзаман. Расмингизни газеталарда пешма-пеш чиказаман», десам булмасмиди? Шундай мурувват Абдували сарикка ёки Абдугуломга курсатилганда, улар нима килишарди? Менинг кандайдир бойликка эга чикканимни гумон китишиб нима ахволга тушишди-ю, узларига бус-бутун дукон насиб этганда... юраклари ёрилиб уларди, менимча... Шошма, булди, етади шунча бош котирганим. Бу ёгига каллани ишлатмасам, шарманда буламан». У хамма нарсани ёдидан чикариб юбориш учун ичида кушик хиргойи килди. Узи танийдиган кизларни куз олдига келтириб, улардан кай бири чиройлирокдигини аниклаштирмокчи булди ва албатта, бу руйхатга Раънони дам киритди. Йул-йулакай мана шундай хаёллар билан кулбасига етиб келиб, ичкарига кирди-ю, урнига чузилди. Шундагина оёкдари зирк-зирк огриётганини сезди. Ахир оз эмас, куп эмас, деярли олти бекатдан пиёда келди. Автобус сабил колгур манзилга етмай бузилди. Бунинг устига, сахардан бери тик оёкда юрибди. Эртага бир дунё иши бор. «Яхшилаб ухлаб, дам олишим керак», деб уйлаб, кузини чирт юмди. Аммо дарров кузига уйку келавермади. Бир пайт ёстигининг ёнгинасида турган телефон жиринглади. Мухиддиннинг асаби бузилди. Телефонии кутармади. Лекин курмагур телефоннинг овози учай демасди. Нихоят, сабри тугаган Мухиддин яшил тугмачани босди ва кулогига киз боланинг мулойим овози эшитилди. Шубхасиз, бу Дилзода эди. Бошка булиши мумкин эмас. Чунки факат у Мухиддиннинг телефон ракамини билади.
-Безовта килмадимми? Ухламаётганмидингиз? — деди Дилзода андак эркаланган товушда.
-Бемалол. Кичкинагина, кулаб тушмаслиги учун ёгоч дан тиргак куйилган, томининг беш-олти жойидан чакка утадиган кулбамнинг захгина хонасида оёгимни узатиб, кузимни юмиб ётгандим, — жавоб берди Мухиддин.
-Вой! Шамоллаб колманг тагин, ишкилиб, курпангиз калинми? — деди Дилзода хавотир билан.
-Нима десам экан, шу... сурпдан калинлиги аник. Лекин остимдаги пол тахталари текис кокилган. Хуллас, ухласа булади.
-Бечорагина, — дея Дилзода ухшатиб хурсинди.
-Ана шунака-да. Узингиз курпа-пурпа бермасангиз. Бундай холимдан хабар олмасангиз, бечора буламиз-да.
-Сира шунакалигини айтмайсиз-ку.
-Канака килиб айтайин?
-Билмасам.
-Мен хам билмайман. Хуш, энди узингиз айтинг, нега шу пайтгача ухламадингиз?
Дилзода кикирлаб кулди:
-Соат эндигина олти булди, хали ухлашга эрта-ку.
-Йуг-э, ростданми? Мен булсам, ярим кеча булдими, деб уйлабман... -Шошманг, нега дукондан бунча эрта кетиб колдингиз?
-Уйга мехмонлар келишган экан. Шунга...
-Хар куни мехмон келса, хар куни шунака эрта кетасизми?
-Йук, унакамас. Мехмонлар менга тегишли экан-да.
-Канакасига сизга тегишли буларкан? Сизни бошка жойдан олиб келишганми?
Дилзода огир хурсинди. Кейин Мухиддиннинг кулогига ниманингдир тикиллаган овози эшитилди.
-Тинчликми? — суради у жим булиб колган киздан.
-Мен, балки, яна бир-икки ойдан кейин дукондаги ишимни йигиштирсам керак, — деди киз. Энди унинг товушида кандайдир укинч бор эди.
-Нега йигиштирасиз? Эндигина куникаётгандим. Кейин купрок сизга ишонаяпман.
-Лекин иложим йук.
-Аникрок гапиринг.
-Мени узатишмокчи...
Уз-узидан Мухиддиннинг юрак уриши тезлашиб кетди. Урнидан туриб утирди. Бир кули билан сочларини гижимлади, вужудини бир муддат безовталик камраб олди.
-Шошманг, — деди бироз овози титраб, — нега узатишади?
-Ок ураб кетишди... Узокрок кариндошимиз, хеч нарса деёлмадим.
-Хозир кучага чиколасизми? — суради Мухиддин «ишкилиб, йук демасин-да» деган хавотирда.
-Кучага?
-Ха, кучага. Хали кун ботгани йук. Бемалол учрашсак булади. Мен такси ушлаб, дарров етиб бораман.
-Нега?
Бу саволни кутмаган Мухиддин бироз эсанкираб колди, тили кулфланди. Дарвоке, нега? Ахир Дилзода билан ораларида хеч нима йук-ку. Шунчаки Мухиддин у ишлайдиган дуконнинг эгаси. Бошка... Бошка... шунча кундан бери хатто кизни ёктириш-ёктирмаслигини дам уйлаб курмаган. Дилзоданинг узатилиб кетишини эшитиши билан бирдан юраги типирчилаб колди. Узидан-узи... Хуш, киз билан учрашади, ундан кейин нима килади? «Йук, турмушга чикманг, дуконга мен яхшилаб урнашиб олайин, менга ёрдам беришингиз керак», дейдими? Кизнинг бахтини боглайдими? «Нахотки Дилзода менга ёкса? Хали уни яхши билмайман. Яна... Яна... — хаёлидан утказди Мухиддин, — шошма, нега у менга телефон килди? Индамаса хам буларди-ку... Фотима етаклаб келган кизни курганида, кизариб кетувди. Тагин менинг ахволимдан безовталанди. Бечорагина, деди. Буларнинг тагида нимадир булса керак! У нимадандир умидвор».
-Шунчаки келиб кетасизми? — суради Дилзода Мухиддиннинг хаёлини булиб.
-Шунчаки... Йук, шунчаки эмас. Гап бор. Беш минутга чиксангиз булди, — деди амаллаб хаёлини йигиштириб олган Мухиддин.
-Майли, канчада келасиз?
-Ярим соат... Йук, ун беш-йигирма минутда.
-Бупти, кутаман.
-Эй, шошманг. Адресни айтинг.
Дилзода кулди. Сунг бир муддат жим колгач, уй манзилини айтди.
Давоми  бор.......
Нуриддин Исмоилов.

Комментарии

Комментариев нет.