Уч киши суҳбатлашяпмиз.

Суҳбатдошларимдан бирининг ёши мендан катта, иккинчиси бир неча ёш кичик. Шу кичиги сўраб қолди:
— Гавҳар опа, шу... Турмуш ўртоғим кўп жойларга боришимга рухсат бермайди-да, нима қилсам бўларкин?
Энди оғиз жуфтлагандим ҳамки, каттароқ опамиз сўз бошлаб қолдилар:
— Эээй, шуям муаммоми энди?! Мне б ваши проблемы. Борадиган жойингиз кундуз куни бориладиган жойми ўзи? Ҳа эрингизни ишга жўнатинг-у, ясан-тусанни жойига қўйиб, лип этиб бориб келаверинг-да. Сиз кап-катта одамсиз. Шунгаям рухсат-пухсат деб бош қотиришни ҳожати йўқ. Келаётиб эрингиз яхши кўрган овқатга мўлжаллаб масаллиқ харид қилиб келасиз. Ёқтирган таомини тайёр қилиб, ҳеч нарса бўлмагандек ўтираверасиз. Айтди дерсиз, у сезмайдиям. Эркак киши ёш боладай гап. Пайпоғини тополмайдию, хўжайинчилик қилганига ўлаймикин...
***
Эркак киши ёш болага қиёсланишига сиз ҳам кўп гувоҳ бўлган бўлсангиз керак?
Риторик саволлар туғилади:
Ёш болага ўхшагани учун жамиятнинг энг муҳим бўлаги бўлмиш оила масъулияти эркак зиммасига юкланган экан-да?
Ёш болага ўхшагани учун талоқ ҳақи унга топширилибди-да?
Ёш болага ўхшагани учун оиласининг таъминотига эркак жавобгар қилинибди-да?
Ёш болага ўхшаш бўлгани туфайли аҳлининг, ватанининг ҳимояси унинг бурчи этиб белгиланибди-да?
Бирданига аёлини чет элга ишлашга жўнатиб, аяси, яна бироз пул жўнатинг, қийналиб қолдик, деб қўнғироқ қиладиган, аёли мардикорликка чиқиб пул топаётганда телевизор қаршисида ястаниб ётадиган, ўзининг фарзандига эрдан чиққан синглисининг боласидан яшириб, ширинлик, ўйинчоқ келтирадиган, исрофгарликка тўлиб кетган тўйга катта қарз кўтараркан, ҳа энди бу аёлларнинг иши, биззи тишимиз ўтмайди деб, мунғайиб турадиган эркаклар қаердан пайдо бўлганини англагандек бўласан.
Бир пайтлар бир психологик эксперимент ҳақида ўқигандим. Ёзилишича, психологлар инсон масъулияти қай тариқа ўзгаришини билмоқчи бўлиб, эксперимент ташкил қилишибди.
Ташкилотчилар томонидан ёлланган актёр ҳар жойларда тоби қочиб қолган киши ролини ижро этган. Одамлар гавжум бўлган жойларда кўпчилик бефарқ ўтиб кетган экан. Чунки, атрофда одам кўп, мен бўлмасам, бошқа кимдир ёрдам берар, деган ўй кўпчиликда кузатилган экан.
Гавжум жойда бу каби ҳолга беэътиборлик билан қараган худди ўша одамлар, тоби қочган инсонга якка йўлиққанида, қўлидан келган барча ёрдамни қилишга қаттиқ киришишган экан. Масалан, беморга сув сепиш, сув ичириш, сиқиб турган кийимларини бўшатишга ёрдамлашиш, елпиш, бошқаларни ёрдамга чақириш каби...
Бу экспериментнинг юқоридаги гапларга нима алоқаси бор, дерсиз.
Алоқаси шундаки, биз аёллар эркакларга ёш бола сингари қарашга ўрганиб қолдик. Нафақат ўзимиз ўргандик, балки уларни ҳам шунга кўниктирдик.
Ўғил фарзандларимиз учун ўзимиз қарорлар қабул қилдик, эрларимизга сиз ниманиям билардингиз, аралашманг, дедик, оталаримиз, ака-укаларимизга нисбатан, барибир тушунмайди, деган ўй билан боқдик.
Бундай муносабат кўпайгани сари, секин-аста аёллар елкасидаги масъулиятлар ҳам ортиб бораверди.
Бизнинг масъулиятимиз ортгани сайин, эркакларнинг шижоати тобора камайиб бормоқда. Худди гавжум жойда беморга ёрдам бермай кетган эксперимент иштирокчиси сингари.
Ўйлаб кўрсак, аёл ишлаб топган пулда ҳеч кимнинг, ҳатто эрининг ҳам ҳаққи йўқ деган шариат қоидаси нақадар тўғри эканини англаймиз.
Эркак киши ҳеч қайси вазиятда елкасидаги масъулияти, Аллоҳнинг ўзи унга ато қилган эркаклик шижоатини йўқотмаслиги учун ҳам шариатда мана шу каби ҳукмлар жорий қилинган экан-да.
Аслида аёл эмасми ёш болага қиёс? Ахир ҳозир гул-гул яшнаб туриб, бироздан сўнг ҳўнг-ҳўнг йиғлайдиган ҳам, бир зумда қовоқ уйиб, бирпасда ял-ял ёнадиган ҳам аёл-ку.
Қайтанга эркаклар аёлларга ёш бола сингари қарашлари тўғри бўлмайдими? Жаҳли чиқиб бақириб кетса, ҳа энди аёл киши шу-да дея, вазминлик қилиш эркак томонидан кузатилиши керак эмасми?
Ҳиссиётга берилувчан, меҳри жўш уриб, ҳар кимга ишониб кетаверишга кўпроқ мойил бўлган хилқат аёллар-ку.
Эркак киши табиатан оғир-босиқ, мулоҳазакор, узоқни ўйлаб иш кўриш хусусияти билан яратилган.
Биз аёллар улар билан муносабатга киришар эканмиз, шунга кўра муомала қилишимиз керак.
Ўғилларимизга кичиклигидан қарор қабул қилиш, ҳимоячилик, мулоҳазакорлик масъулиятларини сингдириб, уларнинг табиатида асли бор бўлган ўша хусусиятларни ривожлантириб боришга ҳаракат қилишимиз лозим.
Менга қолса, нафақат жиддий, балки ҳазил тариқасида ҳам, эркак кишининг ёш болага қиёсланишини мутлақо ёқламаган бўлардим.
Ҳаммасини тескарига айлантирган ҳам, кейин дод-вой қилиб юрадиган ҳам ўзимиз асли...
✍️ Gavhar Nasrulloh