CHEXIYADA SIZ ORZU QILGAN TA'LIM DASTURI...

Chexiyadagi deyarli barcha yirik
shaharlarda qadimiy Yevropa
ta’lim an’analariga mos ravishda
yuqori saviyadagi kadrlar
tayyorlashga mo’ljallangan davlat
universtitetlari mavjud. Ayni
paytda mamlakatda 37 ta oliy
o’quv yurti faoliyat ko’rsatmoqda.
Mazkur oliy ta’lim muassasalari
ikki turga bo’linadi: davlat va
tijoriy. Davlat oliy o’quv yurtlari
bakalavrlar (3 yil) va magistrlar (5
yil) tayyorlashga mo’ljallangan
bepul ta’lim dargohlaridir. 1999-
yilning 1-yanvarida Chexiya
parlamenti tomonidan qabul
qilingan “Oliy to’lim to’g’risida”gi
qonunga ko’ra davlat oliy o’quv
yurtlarida nafaqat mahalliy, balki
xorijlik talabalar ham bepul tahsil
olish imkoniga ega bo’ldilar.
Universtitetda ta’lim olayotgan
talaba faqat qo’shimcha
mashg’uloti uchungina pul
to’laydi, oziq-ovqat , turar-joy va
boshqa xarajatlar universtitet
hisobidan.
Eng mashxur chex oliy ta’lim
muassasalari – Karlov va Praga
iqtisodiyot universtitetlari
hisoblanadi. Mazkur
universtitetlarning diplomi butun
Yevropa Ittifoqi doirasida yuqori
baholanadi, bu yerni bitirgan
talabalar nafaqat Chexiyada, balki,
xorijda ham nufuzli ish joyiga
ega bo’lishlari mumkin.
Karlov universtitetiga 1348-yil 7-
aprelda chex va rim qo’shma
imperiyasi qiroli Karl IV asos
solgan. O’sha paytda bu o’quv
muassasasida 4 ta bo’lim – din,
qonun, erkin san’at va tibbiyot
fakultetlari faoliyat ko’rsatgan.
Hozir ushbu universtitetda
dunyoning 48 mamlakatidan
kelgan 42 mingdan ortiq talaba
tahsil olmoqda. Ayni paytda
uning tarkibida 14 fakultet
mavjud.
Chexiyaning ikkinchi yirik o’quv
muassasasi Praga iqtisodiyot
universtiteti bo’lib, u 1953 – yil 1-
sentabrda tashkil topgan. Ayni
paytda universtitetda 14
mingdan ziyod talaba (7 foizi
xorijliklar) tahsil oladi.
Universtitet Parij Yevropa
Menejment maktablari
uyushmasining doimiy a’zosi
hisoblanadi. Shuni alohida
ta’kidlab o’tish joizki, universtitet
talabalar uchun har yili 50 million
dollar mablag’ sarflaydi.
Chexiyada oliy o’quv yurti talabasi
bo’lish nisbatan yengilroq, deyish
mumkin. Sinovlar qat’iy tartiblar
asosida belgilangan
mutaxassislik bo’yicha ikki
(ba’zan bir) bosqichda amalga
oshiriladi. Maxsus ta’lim
standartiga ko’ra, chex
maktablarida bolalar 6-sinfdanoq
kelajakda qaysi soha bo’yicha ish
olib borishini aniqlab oladi.
Albatta, o’qituvchilarning ko’magi
bilan. Yuqori sinflarga o’tishi
bilan o’quvchi asosiy e’tiborini
faqat o’zi qiziqqan fanga
qaratadi. Darsliklar shunday
tuzilganki, matematika bevosita
tarix bilan, chet tili milliy adabiyot
bilan bog’lab o’rgatiladi.
Davlat mahalliy talabalar bilan bir
qatorda xorijlik talabalarga ham
qator yengilliklar yaratgan- o’qish
davomida Chexiya hududida
yashash joyi bilan ta’minlash;
o’qish davomida harbiy
xizmatdan ozod qilish;
vaqtinchalik chex fuqarosiga
aylanish; oziq-ovqat narxida,
jamoat transportida, madaniy-
sport mashg’ulotlari bilan
shug’ullanish va ko’ngilochar
tadbirlarda qatnashishda imtiyoz.
Chexiyada vaqtincha yashashning
qonuniylashtirilishi talabaning
ishlash huquqini ham
kafolatlaydi. Kelib chiqishi va
millatidan qat’iy nazar, talaba ish
beruvchi tomonidan hurmat
qilinishi, belgilangan talablarni
bajarishi lozim. Yuqori kurs
talabalaridan tuzilgan ishchi
jamoa xorijlik yoki kichik
talabalarning ish bilan
ta’minlanishi, huquqlarining
poymol etilmasligini nazorat
qiladi. 2005-yil ma’lumotiga ko’ra,
har bir talaba ishiga qarab
soatiga 1,5 – 2,5 yevro atrofida
maosh oladi.
Chex davlatlarida o’qish chex
tilida muomala qila olish sharti
bilan bepul. Mamlakatimiz
yoshlari chex universtitetlarida
shartnomaviy va bepul ta’lim
olishni ko’zda tutuvchi dasturlar
orqali bunday imkoniyatga ega
bo’lishlari mumkin.