Әдетте КІШІ ЖҮЗді аталар санына жіктегенде, оны бірде "25 - таңбалы КІШІ ЖҮЗ" (6 ата Әлімұлы, 12 ата Байұлы, 7 ата Жетіру) десе, кейде оған 4 ата Шөмекейді қосып, "29 таңбалы КІШІ ЖҮЗ" деп жатады.

Ал Ақтөбе қаласының тұрғыны А.Ағыбайұлы ақсақал оған Кетенің екі атасы Ожырай мен Қаракетені де қосып, Кіші Жүзді 31 таңбаға жеткізеді"
(Жарылқап Бейсенбайұлы. "Қазақ Шежіресі").
Кіші жүз руларының ең белді, ең беделді болған бірлестігі - Алты ата Әлімұлы. (Қарасақал, Қаракесек, Кете, Төртқара, Шөмекей, Шекті).
Жоғары аталған Рулар орыс империясының жылнамаларында
Кіші Жүздегі ең бай, малы мен халқы көп рулар болғандығы баяндалған.
(Х.Маданов "Кіші Жүз шежіресі").

Әлiм атадан 6 бала
1 Ұланақ (ҚАРАКЕСЕК) 2 Жаманақ (ШЕКТI) 3 Таиқожа (АҚ КЕТЕ) 4 ҚАРАМАШАҚ (Төртқара) 5 Тегiнболат (ҚАРАСАҚАЛ) 6 Аинық

Шекті - Шыңғыс, Өріс, Бәубек
Шыңғыс - Жақайым (туған баласы), Қалу (асырап алған, шын аты Мәку, Едіге батырдың ұрпағы).
Жақайым - Ақбура, Тоқбура, Ағыс, Көгіс. Ақбура - Асан. Тоқбура -Бердіңғұл. Ағыс - Құлымбет. Көгіс - Көлімбет, Бәйімбет, Торжымбай, Назарша.

ӘЛІМ - Жаманақ - Өріс - Айдарбек, Есеналы.
ЕСЕНАЛЫ - Палуан, Кішкене.
КІШКЕНЕ - Сары, Жиеней, Жолшара, Асан, Үсен, Құрманай, Құттық.
ҚҰТТЫҚ - Алдияр, Қайдауыл, Майдан, Домақ, Кенжеғұл.
МАЙДАН - Құлжаман, Қожамұрат, Әлімбет, Түгелек.
ҚҰЛЖАМАН - Егей, Киікбай, қызы Жүзеке.
КИІКБАЙ - бәйбішесі Тәжіден (Есет батырдың қарындасы) төрт бала - Жаман, Өтеген, Нұрмұхамед (Нұрымбет), Сары. Есеней деген тоқалынан (қарақалпақтың қызы) үш бала - Бөрітай, Махамбет, Оразақ. Тағы Әжі деген жиені қосылады. Барлығы 8 бала Киікбайға жатады.

Бөлек - Айт, Бұжыр, Ақмалай, Олжабай, Шағатай, Бұғыбай, Жаңабай. Айт - Тілеу, Қабақ, Сарша. Тілеу - Мөңке. Тілеу өлгесін әйелі Аққағазды Сарша алады, одан тараған төрт ұлдың ұрпақтары Тілеу атанған. Сарша - Ескірмес, Алдаберді, Әтенбек, Жақсыбек. Қабақ - Хангелді, Жанкелді, Төлес, Аралбай, Айбек. Қабақтың ұрпақтары Ерназар батыр, Көтібар батыр, оның баласы Есет батыр (1807-1885 ж.), Бақтыбай батыр (аты Шекті ұрпақтарының ұранына айналған), Бекежан - Төлегенді өлтірген деген. Бұжыр - Назар, Шүрен
Авторы Ысмағұл Мешітбаев

Кіші Жүз - Әлімұлы - Шекті - Жақайым - Торжымбай туралы.
Жаманақтан (Шекті) - Шыңғыс, Баубек, Өріс, Мәку.
Шыңғыстан - Жақайым деген жалғыз бала қалған.
(Шыңғыстан жалғыз бала Жақайымдай,
Болыпты атырабына атағы сай!).
Жақайымнан - Ақбура, Тоқбура, Ағыс, Көгіс.
1) Ақбурадан - Асан, бұдан 7 әулет: Ізбас, Итай, Есен, Шеру, Дәулет, Шағыр, Қосқұлақ.
2) Тоқбурадан - Бердеңқұл. Одан - Мырзатөс, Жаманша, Балталы, Келіс, Дәулет (Игілік).
3) Ағыстан - Жәнібек. одан Құлмамбет.
4) Көгістен - Келімбет, Байымбет, Тұрсынбай (Торжымбай)
Келімбеттен - Атымтай, Дантай, Бәселек, Бостай.
Байымбеттен - Андағұл, Бадық, Ақтеке, Жәдік.
Тұрсынбайдан - Көшімбет, Қармамбай, Мәлік.
Осы үшеуінен 5 бала: Ораз, Наурыз, Шыбынтай, Байшаған, Быламық. Бұлар бір қауым ел атанады.

Жақайым - Кіші жүз Әлім ұлынан тараған ру. Ақбұра, Көкбұра, Ағыс, Қоғыс, Шығыс, Айдос деген аталарға бөлінеді.

Н.А.Аристотың айтуынша, 19 ғасырдың аяғында Әлім ұлына қарайтын рулардың түтін саны 44,4 мың, Жақайымның түтін саны 5 мың болған. Таңбасы Әлім ұлының тайпасының таңбасымен бірдей...

Әлім – Шекті – Бөлек - АЙТ
Айт -> Тілеу, Қабақ, Сарша.
1) Тілеу -> Аққыз деген бəйбішесінен — Мөңке.
Мөңке бес жасқа толғанда Тілеу қайтыс болыпты, ал Аққызды
ішсі Саршаға некелеп қосыпты. Аққыз Саршадан төрт үлды болған,
ал олардан тараған ұрпақтар "Біз Тілеуміз" деп (атаған) кеткен.
2) Сарша -> Ескірмес, Алдаберлі, Əтенбек, Жақсыбек.
Алдаберлі -> Тəңірберген, Қазыбай, Қүлтума, Жолтума,
Қалмамбет. Тəңірберген -> Жолдыбай ->
Шыман -> Мырзағүл.
Мырзағүл -> Өтеғұл, Бидағүл, Сидағүл, Даңғүл.
3) Қабақ -> Ханкелді, Жанкелді, Төлес, Аралбай, Айбек.
Ханкелді -> Пұсырман, Қалдыбай — О, Қайыпберді, Жол
дыбай, Шіңгір.
Пүсырман -> Қарабас, Қалыбек, Жарас, Өмір, Сексен.
Қарабас -> Тінəлі, Қосəлі, Жапақ, Досəлі, Бекəлі.
Тінəлі -> Арыстан, Ерназар батыр.
Жапақ -> Бəсен -> Серкебай, Еркебай, Кетібар батыр,
Ақпан, Тоқпан, Көбес.
Серкебай -> Бекет батыр (Салмойын). Көтібар батыр
-> Есет батыр, Дəрібай, Сарбөпе, Шынтемір,
Сатай, Матай. Қабақ Есет батыр (1807-1885 ж.ж.) осы кісі.
Есет батыр -> Хандін, Сүлеймен.
Хандін -> Əби -> Кенен -> Төлеу
Дəрібай -> Сейтжаппар —> Ғапу. Қалыбек -> Сегізбай
Сексен -> Жыға бəйбішеден — Саңырық, Байдана, Бағым,
Сырдақ, Едіге, Тайғана, Шонам, Бəйтерек, Қалмаққызы
Қани тоқалдан — Жігітек, Жолғүтты, Ердана, Сарым,
тауып алған Кірме — Соқыр, Бұхарбай, Қаршыға. Сексен
аса бай болған, ал Жарас атақты мерген, жауынгер батыр, сері
жігіт болып өсіпті. Бір жолы қалмақтарға қарсы со-ғысқа кетіп
бара жатқанда Жарас Сексеннің бəйбішесі Жығаға келіп: "Не
əкеліп берейін", - деген екен. Сонда Жыға: "Мен қартайдым,
мына Сексен ағаңа бір тоқал əкеліп берсең болады", - депті.
Жарас сол жортулында қалмақтан Қани деген қызды
түтқындап əкеліп Сексенге тоқалдыққа қосқан екен дейді.
Сексен өлер алдында сүйегін Жығадан туған кенжесі Бəй-
теректің үйінен шығарарсыңдар деп өсиет айтыпты, бірақ сол
аманат өсиетін орындаганымен бұған Қани тоқалы қатты өкпе-
леп: "Неге кіші баласы Ердананың үйінен шығармадыңдар, қал-
мақ қызы тоқалдың баласы дегендерің ғой?!" - деп намыстанып,
Сексеннің ауылынан көшіп кетіпті де, Қалдыбектен туған Сегіз-
байға тиіп алыпты... Не деген туымдылық?!
Сол кезде Пүсырманның бес баласын сипаттап елде төменде-
гідей өлең шығарылыпты:
— Қарабасты найза беріп жауға қой,
Қалыбекті айқайлатып дауға қой,
Жарасты қырындатып қызға қой,
Өмірді таяқ беріп малға қой,
Сексенді пышылдатып асқа қой. Бағым -> бəйбішеден
— Жолдыбай, тоқалдан — Молақ, Олақ,
Шерік, Қүдайберген.
Молақ -> Ыдырыс
Жылдабай -> Əуез, Əзберген, Тəнет, Сəдір, Қенже
Əуез -> Сақан, Үмбетай, Бақыт. Əзберген -> Дəулет
Тəнет -> Жалтума. Сəдір -> Күреңата.
Кенже -> Қожахмет, Қонай. Қожахмет -> Сүлеймен,
Тілеу, Зүлхарнай.
Сүлеймен -> Оспан, Нүртаза, Али, Иса, Бүрымқүл.
Тілеу -> Мүса, Мүстафа.
Мүса -> Қалует, ЬІбырайым. Қалует -> Алдоңғар.
Зүлхарнай -> Атақожа.
Қонай -> Мүханбетияр, Алдияр, Дəулетияр, Қүдияр,
Бақтыгерей, Төлеген, Ханкерей, Сейткерей.
Мүханбетияр -> Якуда, Құттыбай, Қүдас, Сүлтанкерей.
Қүттыбай -> Сансызбай.
Алдияр -> Жалмағамбет. Бақтыкерей ~> Айдарқұл.
Төлеген -> Бүркіт, Тəжібай, Бүркітəлі, Аманжол, Сəби-
ла — қыз.__
Ханкерей -> Өтеғүл, Данаш, Мінаш.
Қайыпберді -> Сүгірəлі.
Жолдыбай -> Өтен, Байау -> Жəмеш, Жəми.
Шіңгір -> Мырзакелді, Қожакелді.
Мырзакелді -> Сүгірбай, Түгелбай, Түрсынбай, Қойшыбай.
Сүгірбай -> Нүрман, Сары, Бəйекен, Меңдіқұл, Құлман, Аман-
қүл, Таушанбай.
Нүрман -> Тілембет -> Сапа -> Абат, Алуадин.
Абат -> Сағи -> Жəли — О, Уəли, Əби, Темір, Бақыт ->
Алтынбек.
Уəли -> Жасүлан. Əби -> Темірлан. Темір -> Нұрлан,
Руслан.
Сары -> Шөлік -> Тарал, Бəйімбет, Байжігіт.
Марал -> Алдаш, Спан. Алдаш -> Батырхан.
Бəйекен -> Бердіразақ, Разақберген, Шапшаң (Рахманбер-
ді), Размағанбет, Көшмағанбет, Əуезмағанбет, Аймағанбет.
Бердіразақ -> Қуатбай, Медетбай.
Медетбай -> Серікбай -> Сүндетбай.
Шапшаң (Рахманберді) -> Қазтуған, Байтуған.
Размағанбет -> Ермұхан -> Бақытжан.
Көшмағанбет -> Кенжалы, Медеталы, Ақжол
Əуезмағанбет -> Үснадин, Насрадин
Түгелбай -> Серібай, Дəуленбай, Есжан.
Серібай -> Үбайт
Дəуленбай -> Кəдір, Қитжан
Есжан -> Əмит. Түрсынбай -> Құлболды,
Жалбыр, Қүрман.
Қүлболды -> Əлімбет, Досан.
Əлімбет -> Яхия
Досан -> Закария, Шəкір.
Жалбыр -> Нүртай -> Айпан, Элен.
Құрман -> Нияз. Қойшыбай -> Медеубай,
Жүмамүрат, Түрғанбай.
Жүмамүрат -> Үзақ
Түрғанбай -> Өтеміс, Қизат. Жанкелді ->
Жаңалық, Қүтыбай, Рай, Онбай.
Жаңалық -> Таласбай, Бөгенбай, Қүдас
Қүдас -> Аспантай, Матай, Есторы.
Аспантай —> Қорқыт, Беркіт, Жұмағүл, Қүлыш, Сары.
Қорқыт -> Бимырза -> Төлебай, Жүмабай
Төлебай -> Төлепберген (профессор)
Төлес -> Ақмырза, Бақтыбай батыр (Есімі Жаманақ үрпақ-
тарының үранына айналған батыр осы кісі!)
Ақмырза—> Наурызбай
Бақтыбай батыр -> Асан, Қүдас, Жəдігер, Есалы, Қараша.
Аралбай -> Уақ, Қазақай, Қырғыз — бүлар кірмелер дейді Айбек -> Бекежан -> Байрақ, Қайрақ, Тайлақ, Қалнияз
ишан.
"ҚызЖібек" эпосында Төлеген мырзаны өлтірген осы Бекежан Айбекұлы еді дейді.

Теңізбай ҮСЕНБАЕВ, АЛШЫН ШЕЖІРЕСІ, Қызылорда, 2003

Бір шежіреде айтады: " Жаманақ (Шекті) әкесі -Әлім өлгенде мың үй тігіп, бүкіл ел жұртты шақырып, ұлан - асыр ас берген көрінеді. Оның үш баласы - Шыңғыс, Баубек пен Өріс те қора - қора қой, үйір - үйір жылқы айдаған аса бай, дәулетті адамдар болған деседі. Бұл атаның Шекті атануының мәнісін былай түсіндіреді: табын - табын жылқыларды таңбалау үшін қыстан қалған мал майын қазан - қазан етіп қайнатып, жылқыларды сол қазанның үстімен шұбыртып өткізеді екен де, ұзын сапты ожаумен қайнаған майды шашады екен. Әлгі май шашырап түгін күйдірген жылқылардың әр жеріне әрқилы шек - шек таңба түсіп қалатын көрінеді. Міне осыдан келіп, Жаманақ тұқымы - ШЕКТІ атанған деседі.
Бұл ата Әлім ішіндегі ең көп өскен тұқым болса керек. Өйткені, ел аузында "шекті көп пе, шегіртке көп пе?" дейтін әзіл әңгіме бар. Шынында да ШЕКТІЛЕР Ақтөбеден Қызылордаға дейінгі үлкен қонысты мекендеген тайпа.

"Шекті көп пе, шегіртке көп пе?!" деген сөз оның көп екендігінің дәлелі. Көптігі сонша ұрпақтары ру тарқатқанда Шектімін дегеннен көрі оның төменгі бөлімдерін атап жүреді.Мысалы; Жақайым, Асан, Үсен,Құттық, Жолшора,Жиеней, , Тілеу, Қабақ, Назар, Шүрен, Жекей, Палуан, Ардана, Татыран, Алтынбай, Күлік, Жанқылыш т.б.с.с.Орналасқан аймағы-Мұғалжар, Шалқар, Темір, Арал, Қазалы аудандары. Айтыскер-ақын Қайнар Алагөзов бауырымыздың АҚШ: Арал, Қазалы, Шалқар деп қалжыңдап, Шектінің негізгі аймағын көрсеткен.Енді осы көп Шектінің өзі орналасуына байланысты екіге бөлінеді: Қыр Шектісі(Ақтөбе облысы) және Сыр Шектісі(Қызылорда облысы). Кейбір деректерде Үлкен және Кішкене деп те бөліп жатады.
Жаманақтың негізі үш баласы Шыңғыс, Өріс, Баубек болған. Ал Бөлек Ноғай мырзаларының(хандарының) ұрпағы. Хандыққа талас кезінде Мәку(Қалу) деген бала қашып құтылады. Шыңғыс даладан тауып алып, Шектінің бір баласы болады... Мәку өлерінен бұрын ұл туса бөлекпін ғой, Бөлек қоярсыңдар деп аманат қалдырған. Сол Бөлектен тараған ұрпақ Үлкен деп те аталады, хан тұқымы(Едіге әмірдің) болған соң болар.
Енді осы Шекті көп болған соң көптеген тарихи тұлғалар шығары заңдылық. Есімде барымен бөлісейін.
Батырлар: Құлбатыр(алғашқы ұраны болған), Бақтыбай (ұраны), Айтұлы Тілеу, Жолдаяқ, Жарас мерген, Көтібар-Есет,Арыстан, Қарағұл Қонақбайұлы, Бекет, Ерназар, Жақайым Сартай батыр, Назар Сәңкібай батыр, Жанқожа, Толыбай батыр, Жылқаман, Тайлақ, Қожабай Жазықов...
Билер: ақырзаманды болжаған Мөңке, Мырзағұл Шыманов,Қаражігіт Бектауұлы, Достан би, Жетес би,....
Ақын-жырау,әнші: Сарышолақ, Нұртуған, Наурызбек, Нұрпейіс Байғанин..., Төреғали Төрәлі)))
Ғалым, жазушы: Құдайберген мен Ахмет Жұбановтар, Әбдіжәміл Нұрпейісов, Зейнолла Шүкіров...
Басшылар: Қалдыбай Хангелдіұлы, Әзберген Мұңайтпасұлы... т.б.
Палуандар: Тәжі палуан...
Жазылмаған тұлғаларды шежіресімен бірге астына қалдырыңыздар

АТАТЕК.ШЕЖІРЕ. Бермановна Санимкул.

Сəнімкуль Беркимбаева

Комментарии