" ЖЫЛАН БАСКАН УЙ "

1-БОЛУМ.
Диананын кайнатасынын уйу чон уй .
Эки эташ, кайнатасы ушул уйго бала бакырам , небере чобором , жугуруп ойносун деп, салгамын деп коп айтычу .
Ошондой эле уй толо бала эле .
Диананын жолдошу Кайнар .
Кайнар оздору 11 бир тууган .
8чи эркек бала .
Баары уйлонуп жайланышкан .
Бир айылда турушат .
Диана учун бул , аябай чон уй булоо эле .
Кайнатасы эле оздору 9 бир тууган экен .
Бир тууган канчалык коп болсо ошончолук жакшы тура .
Диананын атасы ичкендиктен ,энеси коп айтчу эле , силерди эмнеге туудум экен шорду башым , самсаалатып деп .
Ошол соз Диананын кокурогундо туруп калган эле .
Диана ойюнда ар дайым айтычуу эле , турмушка чыксам мен коп торобойм , энеме окшоп тажап отургум келбейт деп .
Коп бала оор туйшук сыяктуу сезилчуу Диана учун .
Корсо коп бала бул куч ,бирдик биртууган , укум тукум , эл журтун ,биримдик , ынтымак ырыскы экенин кийин тушунду .
Уй толо киши , бала бакыра .
Диана 21 эле жашта .
Кунуно торт чон чарадан камыр жуурулуп очокко нан бышырышат .
Эки чон казан менен жарма жазашат .
Кунуго кир жуумай .
Бир уйдо уч абысын жашайт .
Улуу абысынын жети баласы бар .
Диана озун бир баласы .
Кичуу абысынын бир баласы .
Кайнежеси сегиз баласы куйоосу менен , айылдакады кайнагасынын алты баласы , айылдакы кайнежесинин беш баласы баары ошол уйдо .
Кирип чыгып ичип жегендерине нан , жарма тутпойт .
Эртеден кечке нан бышырып , жарма жазашат , кайра эле кечки тамак.
Ошентип тан атып кун кечкирет.
Китеп окуу , озуно конул болууго убакыт жок .
Эрте туруп уй саамай , кечинде кеч жатмай , уйкусу да канбайт .
Жаштык менен бул туйшуктор билинчуу эмес экен .
Кийим жаныртып кийуу , дегенди да билбей калды .
Кайнене кайната эски кишилер болгондуктан , киймин бутун ,курсагын ток болсо болду деген гана тушунук менен жашап келишиптир .
Уйдо отура берсен , жашоо агымынан арта каласын деген эн туура соз экен .
Айрыкча орустардын аялдары айтмакчы ,домашная работа неблоглдарная труд деп бекеринен айтышпайт экен .
Козго корунбогон майда чуйдо уйдогу жумуштар менен чарчаганынды эч ким тушунбойт .
Келинсинби жазашын керек деген гана тушунук бар экен .
Эмне учун?
Эмне келинди уй ишчиси катары алышкандай сезишет .
Биздин кыргыздын ушул салты , ушул тушунугу эн томонку деп ойлойм.
Келин баш которуп суйлобош керек , келин коп тамак жебеш керек , келин отуруп эс албаш керек , бул эмне дегендик .
Келин бул ким ?
Ал да бироонун чырактай , алпештеп остургон кызы .
Ал да адамзаат , аял заат , эне , жаш кыз , жакшынакай жубай .
Келинге да сый , урмат керек .
Диананын кайын журтунда мындай тушунук жок эле .
Келинсинби отурба , суйлобо , баш которбо , иш кыл , башка тушунук жок эле .
Бул Диананы басынтып келди .
Озуно озу жинденет , эч нерсе кыла албайт .
Диана учун баардык жерде келинге коз караш ушундай болуш керек деп ойлоп келген .
Кайнатасынын какшыгы соонунун чучугуна жетчу .
Кайненесинин тушунугу томондугу анын нервин жээчу .
Куйоосуу эртен менен жумушка эрте кетип кеч келет .
Диана куйоосуно бирдемелерди айтып датанганды да билуучу эмес эле .
Ойунда ал баарын билет , бирок эмнеге тендик жок деп ичинен таарына беруучу .
Корсо баардыгын сыртка чыгарып айтыш керек экенин кеч тушунду .
Диана ата энесиникене барганда , алар кызынын туйшугун угушуп тан калышат эле .
Уч абысын бир уйдо , жашаш отто кыйын .
Ошончо кишинин туйшугун тартып жашап жаткан кызына ичтери ачышып ,бир гана болунуп чыгып кеткиле дегенден башка эч нерсе айта алышчуу эмес эле .
Диана акыркы кундору , бул турмуш туйшугунон тажап да , жудоп да журду .
Акыркы кундору тургузу келбей , саат ондо турчу болду .
Уй саамай кайненесинин мойнуна илинди .
Ан сайын алар Диананы жамандап ,
Жектеп башташты .
Дианага бирок ушул керек эле .
Болунуп жашайбыз деген теманы кабыргасынан койду .
Ансайын кайын журту жинденип , эмне болунсон эле жыргап жашайм деп ойлойсунбу деген создорду коп айта башташты .
Болунсон озун акча таап иштеп нан таап жей аласынбы деген маселени да Диананын алдына коющту .
Диананы ал эч качан ойлондуруучу эмес эле .
Ошол жылдары 90 жылдар эле .
Кыргызстанда жаны башчы , союздан болунуп оор турмуш элдин башында эле.
Кедейи ого бетерден ылдыйлап , байлар ого бетерден байып жаткан кез эле. Бирок Диананын кайын журту жакшы турушчу .
Узнултукту билишкен жок .
Мал жандуу , оокатары тын , пенциялары жогору эле .
Эски герой чабандар .
Кайнар агасынын жанында жардамчы болуп иштейт .
Агасы ошол кездеги птица фабриканын началниги эле .
Кайнардын да айлыгы жакшы , бирок озу албайт , алып келип ата энесинин колуна берет эле .
Бул Диананы да ойлондурат.
Качан озубузчо оокат кылып оз ишибизди жазайбыз деп .
Ошол кезде Диана канчалык кетем десе да кете алычуу эмес .
Эжелеринин барган жерлери начар ,чыгып куйоолору ичкичтер эле.
Аларга салыштырмалуу Диананын куйоосу ичпейт , тамеки чекпейт .
Ушул себеп да аны кармачуу .
Эч ким менен катышы жок , эч жакка чыкпаган .
Башы уй оокатынан чыкпайт .
Диана кунуго куйоосуно болунуп кетели деп кулагын жеп , аны кондуро баштады .
Аны ата энеси да жакшы билишет .
Баары бир болучу баласы эле .
Райондон уй алалы дегенге Диананын куйоосу жана атасы конбоду .
Ошол кезде немицдер кызыл кирпичтен салынган сонун уйлорун арзанга эле сатып кетип жатышкан кез эле .
Диананын бир таанышы жанында бир немицдер кетип жатышат шашылтуу уйу аюдан жакшы ,чон кызыл кирпич алып калсанар болот деп кенешин берди .
Диана шаша буша барып корур келип эки козу торт болду , 20 мин рубльга эле сатып жатышкан экен .
Аны куйоосу Кайнарга айтып келди эле , ал ата энесинин созунон чыга албасын айты .
Айылдан бироолор уйун 60 мин рубльга сатып жаткан бироонун уйуно суйлошуп коюшкан экен .
Диана аны да барып корду эле уй аябай эски экен .
Топурактан тургузулган .
Куйоочуно айтып тушундуро албай чарчады .
Райондоку уйду корсон , немицдердин сонун уйу . Банясы бар , гаражы , времянкасы менен анан арзандпгы деп .
Кайнардын ата энеси , агасы женеси болбой туруп алышты .
Биз соз берип койдук деп .
Корсо абысыны менен кайнагасы аларды алдап акча артырып жатышкан экен аны кийин билишти .
Болбой жатышып ошол эски уйду алып беришти .
Уй аябай эле эски эле .
Диананын ал уйго конулу келбесе да озунчо болунуп жашайбыз деген ой менен гана барып жашаганга аргазыс эле .
Диананын кайненеси Диана эмне кылбасын эч нерсесин жактырбай кагып силкени кучоп баратты .
Диана болгон аракети менен кайнатасыеын уйун тазалап жыйнап кеткенге аракет квлып жатты .
Эртеден кечке кир жууду , нан бышырып ,жарма жазады бир минуталык убактысы болбоду отурганга .
Кечке маал кайнатасы чыгып суйлоно баштады , мунун кири бутпойт , тамак жазабай кечке кир жууп жатып алат деп .
Диана ичинен кайнатасын жаман коруп жатты , мен озумдун жекке киримди жууп жаткансып деп ,булардын баары алардын кирлери мен торкунумдун кирин которуп келип жууп даткансып деп ичинен кобуранып алды .
Алы кетип озу да ачка эле , уйго кирсе бала эмизип кайра чыгат , баласын да жакшылап караганга убактысы жок .
Уйго кирсе кайненеси жанбаштап жаткан экен .
Диана ойунда жаман ойу жок , апа менин колум бошогон жок , сиз деле тамак баштай берсениз мен бутуруп коймокмун дегиче эле , кайненеси кыйкырып кирди .
Оо олугунду коройун акмак , бул мени тамак жазабайсынбы деп жумшап турганын кара деп Диананы беттен алды .
Диана оз козуно озу ишенбей туруп калды .
Кайненеси аалбуутанып айкырып кыйкырып жатты .
Сыртан кайнатасы жугуруп келди , эмне болду деди эле , кайнениси бул акмак мени тамак жаза дейт .
Мен буга тамак жазашым керек экен деп кыйкырып жатты .
Кайнатасы согунуп кирди , сен акмак кет жогол , сендейди коргон эмеспиз , сен жети желмогузун кантип кайненене тамак жаща деп айтасын .
Сен менин кыздарымды жумшап жатып алар да уйдон качып калышты деп .
Сен менин кыздарыма суйлогонго акын жок анткени алар менин кыздарым , башына сийсе да , тепсе да сен унчукпай туруп беришин керек деди эле , Диана мына ошондо гана оозун ачты .
Менин да ата энем бар , мени да коргой турган кишилерим бар , мен силерге малайлыка келген эмесмин деп , кайнатасы менен айтышып кетти .
Эмнеге менин башыма кыздарын тебиш керек экен , сийиш керек экен .
Мен силердин таманынарды кылып , киринерди жуугандан башка жамандыгым жок деп ал да бакырып алды .
Ушунчалык тенсиздикти биринчи жолу коргон Диана ысасына чыдабай ыйлап жатты .
Биринчи жолу корушум эртен болунуп чыгып кетип бараткан келинге ушундай тенсиз мамеле кылышкан уй булону коргонуно тан да калып , жини да келип жатты .
Мурункулары да эсине тушуп , жинденип жатты.
Эшике очокко нан бышырат ,кайненеси отун жэ тесек жакса келип алып коет , илгери курайга эле бышырчуубуз деп , куурайдан жулуп келип берип , отунга тесееке тийбе деп куурай терип келип бышыр деп туруп алуучу .
Диана айласы жок аргасы жок куурайга эптеп эки чара камырды бышырып бутчу .
Газды , плитаны колдондурбайт эле .
Свет кетет , газ кетет деп .
Жалан жанын кыйнап куурай жагып чай кайнатып , тамак жазап келген .
Жини келип ,болгон жинин баласын уруп чыгараар эле .
Байкуш балада эмне куноо , анын баарын кийин тушунду.
Кайнатасы небересин аябай жакшы корчу , аны билип кайнатасынын жанын кейитиш учун кусун баладан чыгарып конуп алган эле .
Билип турса да кыла беруучу конумушко айланып калды .
Бирок баласын аябай жакшы корот.
Кайнатасы кайненеси менен урушуп алып ыйлап ощунун болмосундо отурду .
Куйоосу Кайнар келери менен кайнатасы энеси Диананы болушунча жамандап жатканы даана угулуп жаттса да чыгып барып андай эмес дебеди .
Кайнар кирсе тушундуром деп ойунда ойлоп отурган эле .
Кайнар кирип келип эле Диананы сабап жатып каоды , сен кимсин менин ата энеме каяша айтып баш которгудой деп .
Диананын бир да созун укканга жарабады .
Ызана чыдабай Диана колунарга олуп берем азыр ,акмактар силердей акмактарды коргон эмесмин деп ыйлай бакырып жатты .
Бир гана апасы учун чыркырап ортодо баласы турду .
Баласын карап ичи ачышып , эмне кылаарын билбей отуруп ыйлап жатты .
Куйоосуно жинденип да баласын уруп жатиы сени туубасам эчак кетип калмакмын сен мени байлап жатасын деп куноосу жок наристени уруп салды .
Канча урса дагы баласы энесинин кокуронуно жабышат чыркырап .
Бир кучактап ыйлап алат , наристеден кечирим сурап .
Баласын кокурогуно кучактап отуруп тан атырды .
Ойунда тан атса кетем деп жатты .
Бирок колунда бир тыйыны жок эле .
Эртен менен Диана киймин жыйнап , кеткенге даярданып жатса , эшиктен Кайнар кирип тур , болунуп жашагын келип жатабы , болунуп жашап кор деп сатып алган уйуно алып барып салды .
Колунда 8 айлык бала ,эшикте кун жаап жатат .
Кайнар Диананы баласы биртке оокаттары менен дарбазанын сыртына таштап коюп кетип калды .
Диана баласын ыйлатып коюп журкан тошончусун ташып уйго жан талаша киргизип жатты .
Бир комнат эшиктин алдындагы веремянкага ктрди .
Ал куну баласы экоо жалгыз эмеректерин жайгаштырып отурушту .
Диана да баласы да коз ирмешкен жок.
Ал уйду алып жатышкпнда эле элдерден кубур шыбыр создорду угучу эле , ал уй жылаан баскан уй деп .
Диана коркуп , баарынан да коркону баласы учун коркчу эле .
Далай создорду уккан эле .
Ээси бар дейт ; тун ортосунда эшикти бироо такылдатат экен , эшикти ачса чон жылан уйго кирип кетет экен дегндерди уккан эле .
Сегиз айлык бала уктабастан эшик жакты карап алып бироо менен эле суйлошо берет эле .
Ансайын Диана коркуп туну менен уктабай чыгат .
Куйоосу Кайнар такыр келбей койду , болунуп жашайм дедин беле жашай бер деп .
Эртен менен туруп уйдон бир сындырым нан жок , жэ чай кайнаткпнга газ , плита деген жок , эч кандай продукта жок , колунда бир тыйыны жок отуруп калды .
Нан бышырайын десе жэ уну жок .
Тамак ичпегенден эмчегинен да сут чыкпай калды ,баласы какшап ыйлап жатты .
Арадан уч кун отту .
Диана баласы экоо