Тилла бола–32.

Илон сичқон дон ташийдиган йўлакча ёнидаги хашаклар орасида пойлай бошлади. Сичқон буни билгани учун ини олдида тошдек қотиб илонни кузатарди. Шу пайт кўкдан бургут ерга шўнғиб, яна осмонга кўтарилди. Чангалида эса илоннинг думи лапанглаб борарди.
*****
Унинг бармоғидаги калла суяги расми туширилган кумуш узукка кўзи тушди. Ашур ота бир гап айтганди, Қўқонда қанақадир шайка бор. Улар худди шунақа калла суяги ўйиб ишланган кумуш узук тақиб юраркан. “Шунақа узук таққанларга дуч келсанг, жимгина нари кетгин болам. Бунақалар бир четга олиб ўтиб сўйиб ташласа ёш жонинг увол кетмасин!” деганди.
Хикматилло шамол қаёққа эсаётганини фахмлагандек бўлди. Демак, растамдан айрилибман, бу бандитларни бозорком ёллаган кўринади. Аммо, нега дангалига “Йиғиштир тўрва халтангни” деб хайдашмаяпти? Бу ишлар уларга чўт эмаску? Оббо, қани, эрталаб келайликчи, қозоннни қопқоғи кўтарилса кўрамиз, остида нима бор экан.
Йигит уйига қайтганда хам кайфияти ўзгармади. Хотини хайрон, кўнгил сўраса қисқа қилиб “тинчлик” деб қўя қолди.
Эртаси тонгда хар кунгидек эрта уйғонди, лекин ўрнидан тургиси келмади. Юраги бир нохушликни сезар, хечам бозорга боргиси йўқ эди.
Робия ташқаридан келиб, момиқ сочиққа артина бошлади. Хотинининг хомиладорлик даври оғир ўтаётганди. Ўзи икки қошиққина овқат ичардию, шуниям кўнгли айниб ташлаб юборарди. Хар –хил овқат едириб кўришди, аммо хеч бирини ея олмасди. Шу уч–тўрт кун ичида унга маъқул келадиган таомни топгандек бўлишди. Робия қуруқ печение билан олмани қўшиб еса қусмади. Икки кундан бери шу тарзда таомлана бошлади.
–Тахоратингиз суви совуб қолади!–деди жойнамозини тахмондан олаётиб.
Хикматилло бомдодни қазо қилмаслик учун хам ўрнидан қўзғолди. Намоздан сўнг аёли тайёрлаб қўйган нонушта дастурхонига ўтирди. Иштахаси бўлмади, бир тўғрам нон билан икки пиёла чой зўрға ўтти томоғидан.
–Бугун бозорга чиқмайсизми?–Робия эри яна жойига чўзилаётганини кўриб сўради.
–Кемамиз саёзликка ўтириб қолди шекилли Биби.
–Бу нима деганингиз?
–Бозордаги жойимни кимдир кўз остига олган кўринади. Мени бошқа жойга ўтказишмоқчи?
–Ўтказишса тинчгина ўтаверинг, шахарликлар билан жанжаллашиб юрманг яна.
–Бошқа жойда савдо яхши бўлмайди–да.
–Нимага энди, бозорни хамма ерида савдо қилишадию савдогарлар.
–Мени товарларим аралашку Биби. Мен турган жой мева ва сабзавот расталари ўртасида жойлашган. Шунинг учун хар иккисини сотавераман. Қуруқ мевалар хам, чақ–чуқ, дорвору–зиравор хам яхши кетади бу жойда. Бошқа жойга ўтсам бир турдаги махсулотларни сотишга тўғри келади.
–Ризққа яраша бўп қолар... Шунгаям диққат бўлиб ўтирасизми? Ўн сўм бўлмаса беш сўм топарсиз, харна қулоғингиз тинч бўлгани... Бу ёқда мен хам чеварчиликни бошлаб юбордим. Дадам дарвозахона ёнидаги уйга тикув машинамни ўрнаштириб, печка хам қуриб берди.
–Сен чеварлик қилоласанми биби? Сенга пайпоқ хам заказ қилишмаса керак одамлар?–Хикматилло аёлига тегишди.
–Вой–вой–вой! Нима деяпсиз? Мен мактабда ўқиб юрганимдаёқ заказ ола бошлаганман? Келинлар тўй либосларини тиктириш учун очиридда туришарди менга?
–Йўғе–е,–кулди йигит.–Устозингни заказини ўзингники деб ўйлаяпсан шекилли?
–Мен устоз кўрмаганманку! Бувимдан ўрганганман, билдиз...–лабини бурди Робия.–Ана, иш бошлаганимни эшитган қўшнилар қизларини шогирдликка беришмоқчи. Учта бўлишди бирпасда.
–Ха майли, ишларингга барака берсин биби! Мен кеттим бозорга.
–Оқ йўл берсин, эсон–омон бориб келинг!
Хикматилло “Марғилон–Қўқон” автобусини кутиб йўл четида анча туриб қолди. Бринчи рейс ўтиб кетибди, иккинчи рейс энди тиқилинч келади, деб ўйларкан яна юраги ғашлана бошлади. У тахмин қилганидек автобус тўлиб келди. Бунақа пайтда тўхтамай ўтиб кетишиям мумкин эдию, кимдир тушгани учун тўхташга мажбур бўлибди. Хикматилло зинадагиларни итара–итара бир амаллаб чиқиб олди. Шахарга етгунча олдидаги одамнинг елкасига юзини тираганча кетди. У автобусдан тушганда аллақачон кун ёришиб бўлган, том учига қуёшнинг хира турлари тушиб, муз парчалари ялтираб кўринарди. Бозорда деярли харидорлар йўқ, раста эгалари махсулотларини эндиган ёйиб, қўлларини қўлтиқларига қисганча иситишга уринарди.
Хикматилло ўз жойига борса кимдир аллақачон ўз махсулотларини жойлаб бўлибди.
–Ассалому алайкум!–деди босиқлик билан.
–Валекум ассалом, келинг ака. Нима берай?
–Жой беринг ука, жой. Нимага мени жойимни эгаллаб олдингиз?
–Поччам бу ерни бўш дедику бизга!
–Поччангиз ким?
–Бозоркўм!–деди бояги йигитча фахр билан.
–Нима гап?–йигитчанинг ортида басавлат одам пайдо бўлди. Хикматилло унга қараркан чап юзидаги тиртиққа кўзи тушди.–Поччамга нима бўлибди?
–Бу одам мени жойимни бўшат деяпти.–укаси вазиятни тушунтиргандек бўлди.
–Сени жойинг алмашди ука! Сенга картишка бозордан жой қилишган, ўша ерга бор!
–Келдингми Братишка!–кимдир орқадан келиб зилдек кафтини Хикматиллонинг елкасига ташлади.
Хикматилло ортига ўгирилиб, таниш юзни кўрди. Бу ўша, кеча Боймуроднинг олдида турган йигит эди.
–Иккалангиз хам хув анави сартарошхонага киринглар. Бой акам ўша ерда сизларни кутяпти.
Хикматилло бу гап айтилаётганда ака–укаларнинг каттаси безовталана бошлаганини сезиб қолди. Шундан хам сездики, Боймуродни ўзлари ёллашган бўлса хам унга рўпара бўлгани ўзлариям чўчиб туришибди экан.
–Боринглар, совдони ўша ерда пишитиб келинглар!–Боймуроднинг одами уларни сартарошхонага ундади.
Улар киришганда Боймурод сартарош билан гаплашиб ўтиришган экан. Икковлон киришгандан кейин Сартарош ташқарига чиқиб кетти.
–Келдиларингми? Ўтиринглар мана бу ерга. Ғалча сени жойинг бу йигитга ёқиб қолибди,–у Хикматиллога қараб гапира бошлади.–Аммо, қуруққа эмас, пулингни беришади, нархини айт! Тўғрими Тиртиқ!
Хикматилло билан кирган йигит ўзини дадил тутишга уриниб жавоб қилди:
–Ха Бой ака, тортиб оладиган қароқчи эмасмиз, хақини берамиз.
–Ана, ғалча эшиттингми? Биз қароқчи эмас эканмиз. Энди нархини айт.
–Мен сотмоқчи эмасдим. Бу одамлар...
–Аввал сотмоқчи эмасдинг, энди сотгинг келиб турибди.–Боймуроднинг овози тахдидли янгради.–Менга қолса бир сўм бермай тортиб олардим, аммо тиртиқни гапи гап, биз қароқчи эмасмиз, хақингни бермоқчимиз.
Хикматилло тиртиқ юзлига қараганди, у масхаралагандек ишшайиб қўйди. “Нима бу, зўравонликми? Мени масхаралаб, жойимни тортиб олишмоқчими?” Хикматилло ичида ўйларкан, ғазабдан кўзлари қисилиб кетти.
–Минча кучала егандек тиришасан? Қанча берсин, айт?
Хикматилло Боймуродга ёмон кўринишдан қўрқди. Ким билади, Ашур ота айтганидек лисопаркка обориб сўйиб ташласа нима бўлади. Қўлидан келади бунақа ишлар.
–Шунча жой туриб мени жойимга кўз тиккан экан, олаверсин! Менга насиб қилмаган унга насиб қилармиди. Кечдим, олаверсин!
–Хой, ғалча, бу бола сени мархаматингга зор эмас. Биласамми, иккитадан Жигулиси бор бу болани. Сен нархингни айт, шитир санайди пулингни.
–Керакмас!–Хикматилло хам қайсарланиб туриб олди.
–Менга араз–параз қима бола, мен сени энангмасман, кўтармайман. Шукр қил, жойингни пулини ундириб бермоқчиман. Кетингга тепиб ғилдира бу ердан, десам нима қила олардинг?
Тиртиқ, бўлмаса сен айт нархни. Бўлақолларинг, тезроқ бу ишни хал қилайлик. Бошқа жойдаям разбор бор, кеч қоляпман.
–Бой ака, мен айтсам барибир унга камдек кўринади. Яхшиси, ўзингиз айтинг икковимизгаям маъқул келсин!
–Хмм,–Боймурод бу таклифни ўйлаб қолди.–Бўпти, унда мен айтган нархга рози бўласлар. Тиртиқ, минг сўм берасан бунга. Кейин, икковингам эллик сўмдан менга “тепасанлар!”
Тиртиқ минг сўмни эшитиб кўзи ола–кула бўлиб кетти. Боя хаёлида эллик сўм берсам бу қишлақи бола дўпписини осмонга отса керак деб ўйлаётганди. Боймуродни гапидан сўнг капалаги учиб кетти.
–М–м–м–минг... минг сўм дейсизми?
–Ха, минг сўм! Бўлақол, чиқар пулни!
–Б...бой ака, сал қимматмасми?–Тиртиқ аввал Боймуродга, кейин Хикматиллога нажот истаб тикилди. Хикматилло хам очиқчасига “баттар бўл” дегандек ишшайиб қўйди.
“Товоқ қайтти тиртиқ,–кулди ичида.–Боя бошқача ишшаяётган эдингку! Бировга кулмагин зинхор, сенгаям кулувчилар бор!”
–Нега қиммат бўларкан? Поччанг айттики, бир бозорда юз сўмгача тушурса бўларкан.
–Менда бунча пул йўқ Бой ака.
–Эй, тиртиқ!–Боймурод столдаги сартарошнинг устарасини олиб ўрнидан турди.–Менга ўйин қилма! Сенга бир соат мухлат, минг сўм олиб келиб бунга берасан. Ха, у менга берадиган эллик сўмниям сендан оламан, саволлар борми?
–Йўқ, тушундим ака!
–Шунақа бўлсин!
–Чиқларинг!
Икковлон ташқарига чиқдилар. Тиртиқ сал нарида сигарета тутатиб турган одамга яқинлашди.
–Ха, бойвачча, иш пишдими? Ие, мунча рангинг ит қувган соқовдек оқариб кетибди.
–Шер ака, сал қимматроқ нарх қўйилди–да. Бунчалик бўлганда харидор бўлмасдим.
–Қанча экан “сал қимматроғи”?
–Минг сўм.
–Ффу, минг сўм пулми сенга бойвачча. Тўртта карабок сотсанг чиқиб кетади.
–Ие, шер ака, ташлаганман бу ишни, замон нотинч! Шунчун бозорга ўтяппан.
–Бу ашулангни аввал хам эшитганмиз ука. Сен бу точкани бекорга сотволмаяпсан. Бари хашакпурушларни шу ерга ўргатмоқчисан. Бор, анавини пулини бериб жўнатвор.
–Шер ака, сизларга чўтални мен бердимми ё анови қишлақи бердими? Нега мени қўлламаяпсизлар?
–Эй бола, сени қўлламай котта холангни қўллаяпмизми? Бор айтилган ишни қил!
–Шер ака, менга қимматлик қилди бу жой, олмайман.
–Олмасанг беш юз сўм олиб кел.
–Нимага?
–Шефни кўндираман. Бўлмаса бор ўзига айт бу гапни.
Тиртиқ шерга таланган шоқолдек қунушганча ундан узоқлашди. Хикматилло растасига бориб, остидаги темир сандиғини очди. Тиртиқнинг укаси унга масхаромуз тикилиб турарди. Кейин аста тепасига келиб сўради:
–Ака, сандиғинигизни ичидаги лаш–лушлари билан қанчага сотасиз.–Бу гап Хикматиллога ёқиб кетти. Энди шунча юни кимга ўтказаман деб ўйланиб турганди.
–Эллик сўм бероласанми?
–Қирқ сўм бераман?
–Сана пулни!
Йигит ундан қирқ сўм олиб, Ашур отани олдига ўтди. Чол уларни кузатиб ўтирганди. У яқинлашганда аста бош чайқади:
–Барибир ниятларига етишибди–да. Бу ака–ука бангилар нимага икки–уч кундан бери бу ерда айланишиб қолди десам, шулар эканда жойингга кўз тикканлар.
–Ха ота, бозоркомни қайнилари экан.
–Тиржайишини қара бу болани!–Ашр ота бояги йигитчага имо қилди. Бекорга Асалли бочка топган айиқдек бу ерда айланишиб қолмаган экан–да.
–Насиб–да ота! Ўзи юз сўм берадиган одам бўлса сотиб кетмоқчийдим, булар кўпроқ берадиган бўлишди.!–Хикматилло айтай овозини баландлатиб гапирди. Ўқ нишонга текканди. Бояги йигитча жўжа овозини эшитган тулкидек қулоқларини динг қилди.
–Қанчага соттинг ўзи?
–Минг сўмга!
–Минг сўм!?–Ашур ота ўз гапига ўзи тиқилиб йўталишга тушди.–Ўх–ў–ўх–хў! Боп... боплапсану роса, а?
–Ака, неча пул дедингиз?!–бояги йигитча уларга яқинлашди.
Хикматилло ундан терс ўгириларкан, Ашур отага кўз қисиб қўйди. Саволи жавобсиз қолган йигитча ортига қайтти, аммо бир жойда туролмай типирчилаб қолди.
Орадан ярим соатча ўтиб тиртиқ қайтиб келди. Қўлидаги газетага ўралган бир даста пулни Хикматиллонинг олдига “шап” этиб ташлади. Кейин бир сўз хам айтмай ортига бурилди. Укаси тиртиқни кўриши билан олдига чопқиллаб келди. Иккаласи асабий холда бир–бири билан тортишганча сартарошхонага ўтиб кетишди.
–Энди бошқа жой қиласанми?
–Йўқ Ашур ота, кетаман. Машинага озроқ етмай турувди, энди етади. Эрта бахордан ўзимизни бозорга чиқаман. Машина бўлса иш зўр бўлади ўзимиздаям.
–Ха, майли болам, Омадингни берсин. Бу ёқларга келсанг келиб тур олдимга, анча ўрганиб қолибман сенга!
–Хўп ота, яхши қолинг!
Хикматилло бахоргача уйда бўлди. Наврўз арафасида эса тепасида юкхонаси билан машина сотиб олди. Шундан сўнг бозорчадан ўзига жой ахтарди.
Дониёр Аҳмаджонов.
#тиллаБолаХикоя