Жыццё і смерць Таццяны Барысаўны

Калі прыняць за аксіёму выказванне Шэкспіра, што ўвсеь свет тэатр, а людзі ў ім – акцёры, то на пясочна-мураговых “падмостках” умоўнага ўласоўскага “тэатра” за гады яго існавання час ад часу разыгрываліся ўсе існуючыя жанры, за выключэннем хіба што музычных: камедыі, драмы, меладрамы, трагедыі. І за кожнай “пастаноўкай” хаваліся на першы погляд звычайныя (“У кожнай вёсцы было нешта такое ці падобнае!”), а на самой справе адметныя і пакручастыя лёсы нашых аднавяскоўцаў.
Адной з самых недарэчных і балючых трагедый стала смерць Таццяны Барысаўны Крывянок. Для мяне гэта асабісты боль і смутак, бо Таццяна Барысаўна была маёй першай настаўніцай – самай добрай, самай прыгожай, самай разумнай, светлую памяць пра якую я нясу праз усё жыццё!
Лёс у Таццяны Барысаўны быў нешчаслівым, што называецца, ад світання да змяркання. Хоць, здавалася, не было для таго асаблівых прычын. Так, бацька загінуў на вайне – але маці, Вулляна Фешчанка, выйшла на папялішча спаленай хаты не голая і босая, як большасць вяскоўцаў: як толькі пачалася вайна, мудрая маладзіца закапала ў гародзе дзве скрыні: адну – са збожжам і соллю, другую – з адзежай і рэчамі хатняга ўжытку. І зямлянку з сынам-падлеткам Мікалаем яны склалі добрую, разабраўшы нямецкі бліндаж і перацягнуўшы бярвенні.
А пасля вайны да яе прыняўся, дачакаўшыся паўналецця дачкі і пакінуўшы яе і сваю старую жонку, Грыцко Царанок. Удовы цягнулі сваё цяжкае ярмо самі, “падпргаючы” малых дзяцей, а ў Вулляны быў мужык – добры, працавіты. Жонку шанаваў, дзяцей яе глядзеў. Чаго яшчэ хацець? У пасляваенны час – сапраўдны скарб. Таня закончыла сярэднюю школу ў Круках – не кожнай роднай дачцэ бацькі давалі такую магчымасць.
У Таццяны было каханне з Васілём Паўлоўскім (Міхедзенкам). Вулляне не падабаўся выбар дачкі: шасцёра дзяцей Мікалая Удаўца, з якіх Васіль самы меншы, раслі без маці. Беднасць, галота… Дый у яго бацькі характар быў востры, а гены, як вядома, пальцам не разатрэш. Праўда ці не, але расказвалі, што Вулляна хавала ад дачкі пісьмы, якія слаў ёй жаніх, пакуль чатыры гады служыў на флоце.
Фінал гэтага кахання, як у бразільскім серыяле: у дзень, калі Васіль вярнуўся з войска, у хаце Вулляны былі заручыны (“запоіны” – казалі ва Уласах): “прапівалі” Таццяну. Хлопец, кінуўшы чамадан, не сказаўшы і слова – і яму ніхто нічога не паспеў сказаць! – пабег да нарачонай. А там…
Нехта з радні назаўтра раіў узяць бутэльку і ісці на перабой (на “перапой” ). Але Паўлоўскія былі хоць бедныя, але ганаровыя…
Васіль пазней ажаніўся з другой уласоўскай настаўніцай (цягнула яго на настаўніц!) Марыяй Кулік і звёз яе ў Калінінград. Добра ці дрэнна– усяго хапала! – пражылі яны разам амаль паўстагоддзя.
А Таццяна пайшла замуж за хлопца з Гусова, з якім заручылася ў той памятны дзень. Неўзабаве яны выехалі ў Крым. Там у 1959 годзе ў іх нарадзідася дачушка Ніна. Вулляна праз нейкі час паехала праведаць дачку, паглядзела на яе жытку і сказала: “За дурня замуж пойдзеш – усё жыццё дурніцай пражывеш. Кідай!”
Таццяна з дачкой вярнуліся ў вёску. Папрасілася ў маці: хачу вучыцца. Пакінула малую на бабу з дзедам і паступіла ў Лоеўскае педвучылішча. Вывучылася, стала працаваць настаўніцай у нас у школе. Дзед Грыцко пабудаваў ёй вялікую хату на завалоцы.
Кажуць, што другога мужа дачцэ знайшла Вулляна. У калгас прыслалі заатэхнікам Івана Крывянка. Малады, прыгожы, язык падвешаны, пра начальстве – выгадная партыя. А што Таня яго не любіць, дык не яна першая – не яна пошняя. Сцерпіцца – злюбіцца…
Таццяна не хацела ісці за Крывянка, нібы прадчувала што. Нават калі дачушка нарадзілася, перш запісала яе на сваё прозвішча, потым ужо другое пасведчанне аб яе нараджэнні выпраўляла.
Крывянок быў гуляка. У кожнай вёсцы меў па жонцы, а ў некаторых – і па дзіцяці. І ва Уласах за яго бабы біліся…
Вядома ж, жонцы пераказвалі, але яна ўвагі не звяртала. Ці рабіла выгляд, што не звяртае. Але стала паціху выпіваць… Не напівалася, але ж шыла ў мяшку, асабліва ў невялікай вёсцы, не ўтоіш. З-за гэтага ці не, але пачаліся ў яе канфлікты з дырэктарам школы. Зрэшты, Марыя Адамаўна ўвогуле была чалавекам канфліктным…
Аднаго дня…
Мама мая працавала тэхнічкай. Школа тады ўжо на завалоцы стаяла, амаль насупраць дома Таццяны Барысаўны. На вялікім перапынку яна, як звычайна, пайшла дахаты і не вярнулася да пачатку наступнага ўрока. Ведаючы пра няпростыя адносіны з дырэктарам школы, мама паслала дзяўчынку з яе класа папярэдзіць настаўніцу, што ўжо пачаўся ўрок – думала, тая забавілася і не заўважыла час. Малая хуценька прыбегла назад і сказала, што Таццяна Барысаўна плача і ў хаце разлітыя вішні.
А то былі зусім не вішні…
Знайшлі яе ранкам… Ніна і Люба начавалі ў бабы. А Крывянок, пачаўшы збіваць жонку днём, біў яе вечар і ўсю ноч, пакуль не забіў да смерці. На яе целе налічылі больш дзясятка траўм і гематом, з іх некалькі – несумяшчальных з жыццём. Звер!!!
Яму далі дзесяць гадоў. У турэмнай адміністрацыі сустрэў знаёмых, уладкаваўся на “няпыльным” месцы. Знайшоў “ждулю” – нявесту па перапісцы. Ажаніўся з ёй, яшчэ калі калі знаходзіўся ў турме. Адсядзеў восем гадоў. Калі вызваліўся, жыў у Мінску непадалёк ад дачкі, але не сустракаўся з ёй, не дапамагаў, нават не цікавіўся, як яна жыла ўсе гэтыя гады…
У турме ён захварэў на туберкулёз і хутка памёр.