Yangi hind himoyasi Karpov va Spasskiy Spartakiada Riga 1975

1. d2—d4 . . .
Aytish kerakki ayni Spaski bilan bo’lgan matchga tayyorgarlik meni debyut repertuarini ancha kengaytirish va partiyalarni birgina 1.e2—e4 bilan boshlamaslik fikriga undagan edi.Ushbu partiyani bir yil oldin toj talabgorlarining matchi paytida boshlangan debyut duelining davomi desa bo’ladi.
1. . . . Kg8---f6
2. c2---c4 e7---e6
3. Kg1---f3 b7---b6
Toj talabgorlari yarim final matchning oxiriga 11-partiyasida Spaski farzin gambit yo’llariga (3 . . . d5) o’tgan lekin teng o’yin ololmagan edi(34-partiyaga qarang). Bu jahon eks-chempioni sevadigan variantlardan biri—Makogonov---Bondarevskey variantida yuz bergan edi. Spasskiy bizning u bilan uchrashuvlarimiz uchun yangi debyutni tanlaydi.
4.g2—g3 Cc8---b7
5. Cf1---g2 Cf8---e7
6.Kb1---C3 . . .
Oqlar otini rokirovkaga qadar ma’lum maqsad bilan o’yinga chiqarmoqda: 6. . .Ke47. Cd2 variantida 7. . .f5 yurib bo’lmaydi, rokirovkalardan keyin esa bu bemalol mumkin .
6. . . . 0----0
7. Fd1---c2 d7----d5
Qoralar 7. . .c5 dan bosh tortmoqda.Toj talabgorlari Karpo Korchnoy bilan Matchining(Moskva,1974-yil) beshinchi (8. D5 ed 9. Kg5 g6 10. Fd1 d6 11.cd Ka6 12. 0-0 Kd7 13. Kf3) va 21—(8. D5 ed 9.Kg5 Kc6 10.K:d5 g6 11.fd2) partiyalarida ana shunday bo’lib ikkalasida ham debyut oqlarining foydasiga xal bo’lgan edi.
8. c4:d5 Kf6:d5
8. . . ed diqqatga sazavor adi.Agar qoralar “omonat” piyodalarni bor pozitsiyada oynamoqchi bo’lsa otlarini asragan ma’qul.
9. 0---0 Kb8—d7
9. . . K:c3 10.bc Kd7 risoladagi 11. Kg5 C :g5 12 C : b7 bilan daf etiladi va oqlarning ustunligi ayonlashadi.
10. Kc3 : d5 e6 : d5
Agar 10. . .C : d5 bo’lsa, 11. E4.Cb7 12. Ld1 e5 13. D5! (Lekin 13. Dc? Emas, chunki 13. . .Fc8! 14. C6 C : c6 15. Kd4 Cb7 16. F :c8 Lf : c8 17. K : e6 Kf6 tenglik bilan ---B. Cimagin g’oyasi) 13. . . ed Cf6 larni yaxshiroq (Simeslov ---Geller matchi,1965-yil).
11. Lf1---d1 Kd7---f6
11. . .c5 12. Dc bc bo’lganda, qoralarning markazdagi vaziyati mustahkam emas.
12. Kf3---e5 . . .
Shunga o’xshash pozitsiyalarda yuz beruvchi risoladagi manevr. Ot c6 ga yo’l olmoqda va ayni vaqtda g2 dagi filga diaganalni ochmoqda. Omonat qora piyodalar mavjudligida ot juda qulay e5 pozitsiyasini egallaydi va u yerdan f4 ga ham, e3 ga ham o’ta oladi.
12. . . . c7---c5
13. d4:d5 Cce7 :c5
13. . .bc ga 14. Cg5! Bo’lar va qoralarning beqaror markazi qular edi. Keyichalik oqlar, takrorlayman, Ke5---d3----f4 manevrini amalga oshirishi yoki 16 da almashtirib, otni g4 orqali e3 olib o’tishi mumkin.
14. Ke5---d3 Cc5---d6
Boshqa imkoniyat ----14. . .Lc8 ham bore di, lekin 15. K : c5 L :c5 16. Fa4 dan keying oqlarning pzitsiyaviy afzalligi shaksizdir.
15. Cc1---f4 . . .
Sipoxlar qanchalik kam bo’lsa,yakkalangan piyoda shunchalik dardisar bo’ladi. Yakkalangan piyodasi bor tomon uchun uning atrofidagi xonalarni nazorat qiluvchi fil eng muhim sipohdir.
15. . . . Lf8---- e8
16. e2 --- e3 . . .
Fil hech qayerga keta olmaydi: 16. . . Ce7 17. Ce5 yoki 16. . .Cf8 17. Cg5, shuning uchun oqlar almashtirishga shoshilmayapdi.
16. . . . Kf6----e4
17. Cf4----d6 Fd8 :d6
18. Kd3----f4 . . .
d5 piyodaning zaifligi endi o’zini bilintirib qo’ydi: 19. C :e4 xafvi tug’ildi.
18. . . . La8----c8
Qoralar sust himoyalanishni (18. . .Lad8) istamay, taktikaviy chigalliklar boshlashga intilgan holda shubxali piyoda qurboniga bormoqda.
19. Fc2----a4 Fd6---e7
20. Fa4:a7 . . .
Piyodani boshqacha yo’l bilan ham yutsa bo’lardi : 20. C : e4 21. Ld4 Fc2 22. B3. Lekin,tanlangan yurish kuchliroq.
20. . . . Ke4 : f2
21. Kf4 : d5 . . .
Albatta, 21. Kp :f2?? Emas---22. . .F :e3+22. Kpf1 Lc2 va qoralar g’alaba qozonadi.
21. . . . Cb7 : d5
22. Fa7 : e7 23. L : d5 Kg4 bo’lganda oqlar 24. E4 Ke3 25. Lb5 yo’li bilan ustunlikni saqlab qolardi. 24. Ch3 K : e3 25. C : c8 K : d5 26. Ld1 Kf6 (26. . .Le8 yutqazadi---27. Cd7 Le5 28. Cc6, lekin 26. . . Le5 yoki 26. . .Kc7 ham borda). 27. Ld6 Le8! 28. Cf5 dan keying endishipl yoqimli ko’rinadi---ikki flangda piyodalar mavjudligida ruhu fil odatda rux-u odatdan kuchliroqdir: bundan tashqari (bunisi juda muhim) oqlar chap flangda bir piyoda ortiq.
23. La1---c1! . . .
Juda muhim oraliq yurushi! Oqlar “c” linyasini temp bilan egallamoqda.
23. . . . Lc8----b8
Birdan –bir javob. 23. . . Lcd8 (24.F :d8 L :d8 25. L : d1 tufayli) ham, 23. . . La8 24. C : d5 L : e7 25. C : a8 Le8 ham yomon---26. Cc6.
24. Fe7---b4 Cd5 : g2
25. Kpg1 : g2 Kd1 : e3+
26. Kpg2 : g1 . . .
Taxtada qolgan kuchlar cheklangan bo’lsada,shox bilan markazga shoshilishga vaqt ertaroq---26. Kpf3 Le6 va keyin Lbe8.
26. . . . Le8---e6
Oqlar moddiy ustunlikka ega,lekin undan foydalanish ma’lum darajada aniqlikni talab qiladi. Qoralarning umidi oq shox pozitsiyasining zaifligi bilan bog’liq bo’lib,ruhlar almashib ketgan taqdirda ular “qal’a” barpo qilishga urinib ko’rishi mumkin.Buning uchun birichidan,shox flangidagi piyodalarni qulay joylashtirish,ikkinchidan esa,farzin flangidagi piyodalarni yo’qotish kerak bo’lib,bu yo’lda o’zining ”b” piyodasini hamda otini berish talab qilinadi.
27. Fb4---f4 Lb8---d8
Ruhlarni “e” linyasida qavat qilish (27 . . .Lbe8) zarur samara bermas edi, chunki oqlar 28. Lc7 yurib f7 punkitiga hujum qilar va passiv himoyaga o’tishga to’g’ri kelib qolarda-28. . .Lf8 (28. . .Lf6? qo’pol hatodir, chunki 29. F: e3!).
28. Ff4-d4 Ld8-e8
29. Fd4-d7 Ke3-g4
30. Lc1-c8 . . .
Bunday qaraganda, qoralar kishti-qoyim beradigandek.Biroq bu faqat ko’rinishda shunday, chunki 30. . .Le1+ 31. Kpg2 Le2+ 32. Kph3 Kf2+33. Kph4 Le4 +34. G4 L : g4+35. F : g4 dan keyin oqlar osongina yutadi.
30. . . . Kg4-f6
31. Lc8 : e8+Le6 : e8
Qoralar behuda o’jarlik qilyapti. Sakkizinchi gorizontalda mot bo’lishdan saqlanish uchun bari bir otni to’sishga to’g’ri keladi.
32. Fd7-b7 LeLe8-e6
33. Fb7-b8+ Kf6-e8
Shunday qilib, rejaning 1-qismi muvaffaqiyatli bajarildi: ruxlar almashtirildi, buning ustiga qora sipohlar hozircha shohni himoyalash bilan band. Endi kurashning cho’zilishi farzin flangidagi piyodalarning qanchalik ildam surilishiga bog’liq.
34. a2-a4 g7-g6
35. b2-b4 Kpg8-g7
36. Fb8-b7 . . .
Birdaniga a4-a5 ham yomon emas edi (qoralar otini piyodaga bera olmaydi: 36. . . va 37. Va La6 38. Fb5 Kc7? 39. Fe5+), lekin men avval piyodaning butun yo’lini, shu jumladan farzinga chiqadigan xonasini ham puxta himoyalab qo’ymoqchi edim.
36. . . . h7-h5
37. . h2-h3 Kpg7-f6
38. Kpg1-g2 Le6-d6
39. a4-a5 b6 : a5
40. b4 : a5 Ld6-e6
41. a5-a6 Ke8-c7
42. a6-a7 . . .
Oxirgi rasmiyatchilik qoldi: piyoda sof farzinga chiqishi kerak.
42. . . . Le6- e7
43. Fb7-c6+ Kpf6-e5
Birdan-bir yurish, bo’lmasa 44. Fd6.
44. Kpg2-f3.
stigtsivang.
Qoralar taslim bo’ldi.