ҚИСМАТ ЙЎЛЛАРИДА 2.

103.
Ойгул амма...
Масъулиятли инсонларни яхши танийсизми? Улар ўзларига топширилган юмушни юз фоизмас, икки юз фоизга бажаришмаса кўнгиллари жойига тушмайди.
Яна у аёл киши бўлса... Ишни охиригача олиб боришга уринадиган, саранжом-саришта, виждонли, солиҳа бири бўлса...
Янаки, бошқа иш ташвиши бўлмаса, оиласи, боласи бўлмаса ва бу ишга умид боғлаган бўлса...
Яна у собиқ мактаб директори бўлса, одамлардан масъулият талаб қиладиган ва ўзиям тартиб-интизом учун умрини бахшида қилган ва ҳурмат эътибор қозонган бири бўлса...
Яна... Шўх-шаддод, тўполончи болалар бекорга Темир хотин деб номлашмаган ўта талабчан бири бўлса...
Яна Ойгул аммадай куюнчак, ишни ўлда-жўлда қолдирмайдиган, ярим-юрти бажармайдиган, ўта қайсар, ҳаётда фақат менинг айтганим бўлиши керак деган, ўзига ишончи том бири бўлса...
"Жиянларим бу ишни менга топширишдими, ўзингиз ҳал қилинг дейишдими, бу ишни мен ҳал этишим керак. Албатта, Умиджонни уйга қайтишга кўндиришим, кўндиришгина эмас, қишлоқдан қиз топиб уйлантиришим шарт. Шу ишни эплай олмасам, менам Ойгул отимни бошқа қўяман. Сўзми, сўз!"
Хуллас, Ойгул амма ўзи тўплаб қўйган мақолаларни излаб топди. Аввалига газеталардан мақолаларни қирқиб олиб жўнатмоқчийди, сўнгра фикридан қайтди. Бутунлигича юбораман.Бизани газеталардиям ўқиб кўрсин. Мактуб юбориш фикри ўйлаб туриб, посилка жўнатишгача етди.
"Мендай бирига хатни қуппа-қуруқ жўнатиш ярашмайди. Яна хатни олгач, аммам қурумсоқ экан, уялмай-нетмай шўппайтириб хатнинг битта ўзини жўнатибди демасин деган истиҳола билан меҳмон келганда олдига қўйиш мақсадида жавонга бекитиб қўйган писта-бодом, майиз-кишмиш, туршак-ғўлумлардан солиб жўнатишни ният қилди...
Кечқурун чойга келмаган қўшниси эрталаб бир идишда сут кўтариб кирди,
-Ойгул опа, кечқурун чарчаб ухлаб қопман. Биласиз, невараларим сут устига туғилган, эгизакдай.. Бири йиғласа иккинчиси қўшилиб йиғлайди... Келинга ёрдам берай деб менам кун бўйи болалар билан овораман.Бўлмаса, икки бола билан битта ишниям эплолмайди. Каттасини боғчага берайлик десак, боғчаям узоқ, бунинг устига фалон пул. Бунинг устига қайнона-келин иккимиз ҳам уйдамиз...
Ойгул амма билади, дугонасининг ҳали-вери ҳасрати битмайди... Шунинг учун гапини шарт кесди.
-Сизни чақиришдан мақсадим бор эди. Шу... Кенжангизга қиз излаётгандиз. Қизларди суратини бир почка қилиб кўтариб юргандиз. Ўшаларди кўрмоқчийдим. Умиджонимга моси борми йўқми билмоқчийдим...
-Эҳаа, у расмларми... Бор, уйда турганди. Орадан икки-уч йил ўтди-яяя.. У қизларди кўпи турмушга чиқиб кетган ҳозир...
-Олиб келаверинг, мендаям бор. Танлаймиз бирга ўтириб...
-Хўп, хўп...
-Сут учун раҳмат.Сутийизди қаймоғи зўр.Анов Гулнора сутига сув аралаштирадими, билмайман, сувдай, ҳеч юқуми йўқ...
Сигирининг сутидан кўнгли тўқ ҳамсоя уни қувватлади,
- Шундай, оппоқ сутга, оқликка сув қўшишга уялишмайди баъзилар. Шундоқ нонуштадан сўнгра келаман, болларга у-бу едирайлик...
Қўшнини кузатгач, Ойгул амма сутни газплитага паст оловда қўйди. Сўнг уйга кириб, ўзининг суратлар солинган албомларини жавондан олди. Улар битта- иккита эмас, уч-тўртта...
"Бу ерда, қишлоқдаги ҳамма қизларнинг расми бор. Мактаб директори эмасманми, ҳар йили мактаб битирувчилари чиқазадиган винетка расмнинг энг ўртасида менинг суратим бор. Бунақа расмлардан, билмадим йигирма-ўттизтача бордир-ов...
Яна, қишлоқда одат бўлиб қолган, бир томонига йигитнинг, иккинчи томонига қизнинг расми жойлаштирилган, гул-булбулларнинг сурати билан безатилган таклифномаларни айтмайсизми.Қишлоқда битта тўй бўлса, таклифномаси менда бўлиши керак.Тўй қилувчилар, албатта ё собиқ ўқувчим, ёки қўшним, ёки ўқувчим бўлмаса-да, ҳурмат билан тўйга чақирган бири... Хуллас, бу расмларни тўпласам, қишлоқнинг йигирма-ўттиз йиллик тарихи пайдо бўлади.
Таклифномалар тўпланган расмларни бир чеккага олиб қўйди, булар шартмас...
Иккинчи албомни олиб очди...
"Умиджоним олим йигит.Унга лойиқ қиз излашим керак, ўқимишли, одобли бўлсин. Ҳеч бўлмаганда ўқитувчи ёки ҳамшира бўлсин..."
Яна расмларни титкилай бошлади, расмлар билан овора бўлиб, оз қолса, сути тошиб тўкиларкан... Эсига тушиб, ошхонага югурди
"Савил, эсимдан чиқибди. Тўкилишига бир баҳя қолибди. Тўкилса, ортиқча ташвиш, газплитанинг устини қиртишлаб тозалаш осонми, ҳайрият улгурдим"...
Сутни четга совитишга олиб қўйди. Яна хонасига ўтиб расмлар билан андармон бўлди.
"Мана, Қизларгулнинг расми... Шаҳардаги касалхонада ҳамшира бўлиб ишлаяпти.Ўқишини битирганига беш йил бўлди, ҳали турмушга чиқмади.Буниям расмини Умиджоннинг хатига қўшиб қўяй
Манови Дилбар, ўқитувчи.Икки йиллан буён мактабимизда ишлаяпти, турмушга чиқмади ҳали.Буниям расмини олай..."
Хуллас, қўшниси чиққунча ўзиям беш-олтита расм топди, нонушта қилишга улгурмади.
Дугонаси бир даста сурат кўтариб кирди.Ойгул уни дастурхонга таклиф этди.
-Ўтиринг, бирга нонушта қиламиз. Расм излаш билан овора бўлиб ҳали нонуштага улгурмадим..
Тезда дастурхон тузади, бирга ўтириб нонушта қилишди, шу билан бирга қизларнинг расмини томоша қилишди.
-Булар тўйи бўлган қизлар, ажратишга улгурмадим.
Ойгул амма у қизларнинг расмига қиё ҳам боқмади, бир чеккага олиб қўйди.
-Манови қизди кўринг, қандай чиройли.Сочлари жингалак, кўзлари чарос, икки ёноғи қип-қизил.Артистларга ўхшайди.. Битта айби, сал гап бўлган.
-Чиройини пишириб ейманми, одоби бўлсин, ор-номуси бўлсин қиз боланинг.Ҳаёси бўлсин, кунда бири билан гаплашадиган енгилтак керакмас...
Дугонаси хафа бўлмади,
-Тўғри айтасиз,- расмни бир чеккага ташлади. Бошқасини олди.
-Буни кўринг...
-Буниси тузук.Абдураҳмоннинг қизимасми... Малимликка ўқияпти...
-Шундай, шундай...
Хуллас нонушта икки соат давом этган бўлса, расм танлаш ҳам шунча узайди... Оқибат, Ойгул амманинг қўлида ўн-ўн бешта қизнинг расми пайдо бўлди. Уларниям мактуб орасига тиқиб қўйди.
Қўшнисини кузатгач, Ўктамжонга қўнғироқ қилди.
-Ўктамжон болам, қаердасан? Шаҳарга тушмоқчийдим.
-Шаҳардаман, клент олаяпман, бироздан қишлоққа қайтаман.Сиз тайёрланаверинг.Ўн беш-йигирма минутларда уйингизга бораман.
Хўп бўлади, болам...
Ойгул амма дастурхонларни йиғиб, ошхонани тартибга келтириб, кийиниб, тўплаганларини бир сумкага жойлагунча, ортини бир карра айланиб чироқлар, газплита ўчирилган ўчирилмаганини текшириб чиққунча, дарвоза олдида машина сигнали эшитилди.
"Мошинанг келди.Иш бунақа бўлибди Ойгул. Тезроқ почтага ўтиб посилкангни жўнат. Умиджон бир хурсанд бўлсин.Бу мевалар болам бечоранинг неча йилдан буён тишига ҳам тегмагандир ..."
Эшигини қулфлаб, сумкани кўтариб кўчага чиқди.
Давоми бор.
Ўнинчи бўлим тугади.Бироз танаффусдан сўнгра битигимизни давом этамиз.
Раъно Умарқулова.
8.10.2022.
ҚИСМАТ ЙЎЛЛАРИДА 2.
104.
СИНОВЛИ ДУНЁ...
Икки қўшни дарвоза олдида гуррунглашишяпти:
-Эшитдизми, Акахоннинг уйи портлаб кетибди. Кун бўйи шаҳарда газ бўлмади-яя, кечқурун газ келганини сезишмаган экан. Уйда фақатгина кенжа қизи бор экан. Ошхонага тўлган газ ҳиди, уйга ўтган.Наҳотки буни қизи сезмаган бўлса Акахон уйга кириб, чироқни ёққанда.... Бууммм!- қўшни аёл қўлларини катта очиб кўрсатган бўлди,- Ҳамма нарса асфалософилинга жўнабди. Акахон ҳам, уй-жойи ҳам, йигирма ёшли қизи ҳам, мол-давлати, долларлариям..... Яхшиям хотини пойтахтга, тўнғич қизи Сабохатникига кетган экан, тирик қопти...
-Йўўғее? Акахон ўлибдими, ёмон бўптиюю...
-Ээ, нимасини айтасиз, ёмондан ёмон бўпти.Майити бечора тилка-пораймиш, Худо кўрсатмасин...
**
Эртаси яна бошқа гап ўрмалаб қолди.
--Ҳали кейинги гаплардан хавариз йўқми?
Аслида... Акахоннинг душманлари кўплигини биласиз. Ўшалардан бири уйига кирган, пулларини олган, сўнгра ухлаётган акахонни ётоғида сўйиб ташлаган. Буни кўрган қизиниям ўлдирган менимча.. Сўнгра эса эшикларини ташқаридан ёпиб, ёқиб кетган... Акс ҳолда, экспертиза майитни чавақланган демасди.
-Уч кундан буён акахонниям, қизиниям жасадларини беришмаяпти экан. -Пойтахтдан главни прокурор келганмиш... Бу оддий ёнғинмас, катта жиноят эмиш... Бекорчиликдан бозор оралаб санғиб юрган мелисаларга иш топилди....
**
Астағфируллоҳ, тешик қулоқ эшитаркан ҳамма нарсани.
Ишдан қайтаётган Мансур қўшни аёлларнинг гапини эшитиб, ҳовлига кирди,
"Уч кундан буён шу гап ҳамманинг оғзида.Акахон дегани ярим шаҳарни қўлида ўйнатган маҳаллий бойвачча, зўравон, ҳар бир қора ишнинг бошида турган ҳароми эди, Ҳошимжоннинг ҳомийси эди.Аҳмоқ Ҳошимжон унинг вазифаси деб қамалиб кетганди..Қамоқда ўлдирилди.Одамларнинг гапига қараганда, унинг ўлимида акахоннинг қўли бор экан.У пайтда мен ўқишда эдим.Тафсилотларни билмасам ҳам, иккисиям бир гўрлигини биламан..Зўрдан зўр ҳам чиқибди-да.."
Гулчеҳра опа овқат пишираётган экан, ошхонадан чиқди.
-Мансуржон келдизми, келин потияга кетди. Қариндошлари бўлармиш, акахон. Овқат сузиб берайми?
-Майли холажон. Ишиям бор бўлсин. Объектни вақтида топширай деб югураяпмиз. Ишдан сўнгам ушланиб қолаяпман.
Овқат сузиб, хонтахтага келтирган Гулчеҳра Мансуржондан ўсмоқчилаб сўради,
-Келинга қандай қариндошчилиги бор бу акахоннинг?
-Билмасам. Тўра, Доданинг невараси. У бойваччаларнинг ҳаммаси битта уруғ... Шаҳарга томир отишган.
-Айтдим, сиз борманг дея, қулоқ осмади, ҳомиладор нарса, сояси юпқа бўлади ахир
"Нега кетди экан, ҳали мелиса майитларни бермабди-ку. Ҳомиладор аёл уйда ўтирса нима қиларкин? Қўнғироқ қилай-чи, шом чоғида уйга келмайдими, оилали аёл.Ҳар беш дақиқада менга қўнғироқ қиладиган хотиним нега боришини мендан бекитди, юбормаслигимни билгани учун ҳмм бекитган..."
Шўрвани ичиб, ётоқхонага кириб, телефонни очганди, Севаранинг қўнғироқ қилганига кўзи тушди.Ортига айлади, "Тинчликмикин, синглим қўнғироқ қипти.Ўзим хавар олишим керак эди ундан аслида...".
-Ака, яхшимисизлар, тинчмисизлар. Аҳволларингиз яхшими? Янгам яхши юрибдиларми?
-Ўзинг яхшимисан? Қурбон куёв яхшими? Умиджон ўқияптими? Қўнғироқ қилган экансан, ошхонадайдим, эшитмабман. Янганг фотиҳага кетган, келиб қолар.
-Тинчликми? Ким вафот этибди?
-Ээ, янгангни уруғларидан Акахонни ўлдириб кетишибди.
-Нима?!! Акахон дедизми? Ҳошимжон акамми бошлиғими?
-Ҳаа. Ўша песнинг ҳамтовоғи. Сан ўйлама унақа гапларни.Ҳар ким экканини ўради.Акахон ҳам қилмишига яраша жазосини олибди. Бир пайтлар эрингди ўлимига сабаб бўлганди, энди...
Гўшакнинг нариги томонида жимлик.Мансур ҳайрон бўлганича, Севаранинг гапиришини бир муддат кутиб турди...
-Севар, Севар... Нима бўлди? Гапир...
Нариги томон қўнғироқни ўчирди шекилли, алоқа тугади деган ёзув телефоннинг бетига қалқиб чиқди...
"Хасталикдан сўнгра жуда хассос бўлиб қолди синглим.Беллики, йиғлади, ўша ҳаромини эслатмаслигим керак эди..." Юраги увишди. Бечора синглим. Бошига не балолар тушмади бу Ҳошимжонни деб. " Бироз хаёл суриб ўтирди, ҳатто хотинига қўнғироқ қилишниям унутди...
Сўнгра, хотинига қўнғироқ қилган эди,"Боряпман" деган жавобни олгач, ташқари чиқди."Келсин, ўзим айтадиганимни биламан.Ўз доирамиздан уйланишим керак эди.Ўзимдай пақир-пастак бўлганида, кўпбилмишлик қилмасди..."
Хотини дарвозадан кирганини, сўнгра ҳаммомга кириб қўл-бетини ювиб, уйга йўналганини деразадан кузатиб турди.
-Мансур ака, яхшими-ёмонми, қариндошимиз.Бирров бориб, ҳол сўрай дедим.Янгам ёмон аҳволда... Ким қилган бўлса, Худойимдан топсин.
-Фалокат бу...Кимнинг дарди, акахонингнинг уйини портлатиш..
-Билмадим, билмадим.Уч кундан буён эркаклар майитни олишолмаяпти.Катталар экспертиза қиляпганмиш... Оддий портлаш бўлса, майлийди, мелисалар жиноят бор бунда деяётганмиш... Бу аниқ бўлса, акам жиноятчини тирик қолдирмайман деяпти... Изи ёмон бўлади, шундан қўрқяпман Мансур ака...
-Сенга бунақа хафа бўлиш, ҳаяжонланиш мумкинмас, ўзингга эҳтиёт бўлгин.Аввалги болангниям туширдинг, бунисини эҳтиёт қилмасанг, мендан кўрасан..
Хотинининг кўзлари жиққа ёшга тўлганини кўриб, лабини тишлади, тилини тийди... Аммо, айтилган гап, отилган ўқ.Ортга қайтариб бўлармиди.Хотини ётоқхонага кириб кетди... "Энди овутиш осон бўлмайди....
Юраги увишди. Одамларни бу дунёга синов учун юборганми, Худо. Ҳар бирида бир дунё алам, бир дунё ташвиш, бир дунё изтироб. Мана энди уч йилдан буён чақалоқ йиғисини эшитишга зор бўляпмиз. Аввалги сафар ҳомиласи тушгач, даволатдим йўқса... Бу сафар эҳтиёт бўлсин-да... Мен тенгиларнинг боласи мактабга бораяпти ахир...
-Мансур, хотинингнинг гуноҳи нимада, унга нега ёмон гапирдинг.Бунақа пайтда унинг кўнглини кўтариш ўрнига, баттар хафа қиляпсан, бор энди овут, овута олсанг...
Ётоқхонага кирди, хотини шомлик қилмаёқ, ўринга кирган, эрини кўриб, кўрпани бетига тортди. Беллики, хафа...
-Менам, сендан, боламиздан хавотирланаман.Эҳтиёт бўлгин дейман-да.Ўзингни эҳтиёт қилишинг керак, сенга асабийлашиш, хафа бўлиш мумкинмас, ахир жоним...
-Улар бунақа ғамда экан, чеккада томошабин бўлиб туролмайман, ахир...
-Тушунаман, ёмон бўлди.Акахоннинг ўзига, оиласига... Ке, қўй энди шу мавзуни, юр овқатланиб олайлик.Оч қоринга ухлама...
-Сизам овқатланмадизми?
-Йўқ.
Ёлғон гапирди, хотинини чалғитиш учун ёлғон гапирди.Овутиш учун ёлғон гапирди,
-Сени кутиб турувдим.
Хотини оғир қўзғалди."Эрим ишдан оч келган бўлса... Унга хизмат қилиш менинг бурчиммасми..."
Бироздан иккиси ошхонага шомлик қилиш учун йўналишди.
Давоми бор.
Раъно Умарқулова.
29.11.2022.
ПС: