#цікававедаць

🔴 ФАРТУХ, хвартух - неабходная частка беларускага строю жанчын усіх узростаў у сьвяточным і штодзённым жыцьці. Як сьведчыць большасьць этнаграфічных запісаў, Фартух, як і панёву, дзяўчаты пачыналі насіць з дасягненьнем паўналецьця, якое ў першую чаргу сьведчыла пра наступленьне полавай сьпеласьці. Таму з Фартухам зьвязвалася цэлая сістэма прадпісаньняў этыкету і шэраг вераваньняў матрыманіяльнага кшталту: калі дарогай разьвяжацца пярэднік муж здрадзіў, страта Фартуха атаясамлівалася са стратай дзявоцкай цноты, вывешаны ў вакне чырвоны Фартух казаў, што тут жыве «чэсная» нявеста.
У першую чаргу праз генітальную аднесенасьць сымболіка Фартуха замяшчала ідэю жанчыны, ідэю нараджэньня у Фартух кідалі чарапкі, каб бясплодныя жанчыны маглі зацяжарыць; ім выціралі сурочаных дзетак і да т. п.
Жыцьцядайная сымболіка Фартуха з усімі адценьнямі ўрадлівасьці і плоднасьці абумовіла выкарыстаньне яго ў земляробстве і жывёлагадоўлі: з Фартуха сеялі грэчку, падсьцілалі яго пад ногі карове перад першым выганам у поле. У вясельнай абраднасьці Фаріух сымбалізаваў пераемнасьць, працяг роду - пры сустрэчы нявесты маці рассьцілала свой Фартух, каб тая на яго наступіла.
Мела пэўны сэнс і наяўнасьць абарончага арнамэнту па нізе Фартуха. Ізаморфнасьць Фартуха і пояса як кола магічнага актуалізуе апатрапеічныя якасьці гэтай часткі строю параўн. неабходнасьць Фартуха для цяжарнай жанчыны, «каб дзіця прымаўкі не баялася», надзяваньне двух Фартухоў, калі даводзілася прысутнічаць пры пахаваньні. Фартухамі, як і ручнікамі, на Беларусі здаўна абвязвалі надмагільныя крыжы. Так, Фартух акрэсьлівае і замацоўвае мяжу паміж бачным і нябачным сьветамі, узаемадачыненьні якіх рэгуляваліся колам абярэгам.