3-қисм. Муаллиф: Моҳигул НАЗАРОВА. Шу кунларда Фикрат қурилиш ишларини давом эттирди.Аммо маблағ етмаслиги аниқ бўлгач,Озода кредит олиб,эрига ёрдам бермоқчи бўлди. Озоданинг аммаваччаларидан бири банкда ишларди.Ўша жиянининг ёрдами билан аёл кредит олиб,Фикратга келтириб берди.Ўша куниёқ Фикрат бориб,Фаррухга атаб солинган уйларга эшик-дераза сотиб олиб келди.Шу билан яна қурилиш ишлари бошланиб кетди. Озода бу охири кўринмаётган қурилиш ишларидан жуда зериккан эди.Яна иккита кичик боласи борлиги сабаб уларга қўшимча куч ажратишига тўғри келаётганди. Шундай бўлсаям Озода қийинчиликларга чидашга ҳаракат қилаётганди. Бу орада улғайиб қолган катта ўғиллар билан боғлиқ муаммолар бошланган эди.Ўн тўққиз ёшли Фаррух уйланиш ташвишига тушиб қолди.У бозордаги аммаларига савдо-сотиқ ишларида ёрдам бериб юриб,ота-онаси билан савдо-сотиқ қиладиган Гулшода деган қизни ёқтириб қолди.Ва Озодадан қизга совчи бўлиб боришни илтимос қилди.Озода Фикрат билан маслаҳатлашиб,совчи бўлиб боришга аҳд қилди. Нозигул холани олиб, совчиликка борган Озодани Гулшоданинг ота-онаси яхши кутиб олишди.Озода унаштириб қўйиб,кейинроқ тўй қилиш ҳақида гапирди.Бу қуда томонга маъқул келиб рози бўлишди. Аммо иккинчи ўғил -Фирдавс бирданига ҳунар кўрсата бошлади.У кўпинча уйга келмасдан,қаерлардадир тунаб қоладиган бўлди.Озода янги қурилган меҳмонхонага катта ўғилларни кўчирган эди.Фирдавс бўлса ўзидан 12 ёш катта ўттиздан ошган,турмушидан ажрашган аёлнинг қопқонига тушиб қолган экан.Бу ҳақда билиб қолган куни Озоданинг дарду-дунёси қоронғи бўлиб кетди. Фирдавс билан гаплашганидан кейин маълум бўлдики, йигит ўша аёлга уйланишга аҳд қилганмиш.Бу гапни эшитиб,Озода тутақиб кетди. –Сен бола жинни бўлиб қолибсан!Ахир қанақасига уйланмаган йигит ўзингдан шунча ёш катта аёлга уйланишинг мумкин? –Сизни нима ишингиз бор?Мен Гавҳарга уйлансам,маза қилиб яшайман.Уни уйи,машинаси,бозорда савдо дўконлари бор,-деди Фирдавс қизишиб.-Мен қишлоқда яшамоқчи эмасман.Кейин бу ерда машаққат чекиб иморат қилиб яшаш -менга тўғри келмайди… –Болам,ахир сен уялмайсанми?Одамлар нима дейди?-Ҳайрон бўлиб қолган Озоданинг овози зўрға чиқди.-Сен уйланмаган йигит бўлсанг…Қанақасига бу ишни қилишинг мумкин? –Ўзим биламан,Озода опа.Мен..уни яхши кўраман.Гавҳарга уйланаман. Шу пайт бу суҳбатнинг устига келиб қолган Фикрат Фирдавсни уришиб берди,ҳатто урмоқчи ҳам бўлди.Оқибатда Фирдавс кийимларини йиғиштириб,уйдан кетиб қолганини кейин билишди. Фикратнинг жуда аччиғи келди.Фирдавсни йўлдан урган аёлнинг уйига борди.Гавҳарнинг акаси,онаси билан гаплашиб,қизларининг қилмишини айтди.Аммо аканинг жаҳли чиқиб кетди. –Нима дейсиз,улар бир-бирларини яхши кўришар экан.Синглим Гавҳар турмуш қуриб бир ҳафта ҳам яшаган эмас… –Сизларда ор-номус борми ўзи?Мени ўн саккизга кирган ўғлимнинг тенги ўттиздан ошган жувон бўлдими?Мен барибир уларни бирга яшашга қўймайман!-деди ғазаб билан Фикрат.Кейин эса Гавҳар яшайдиган кўп қаватли уйга борди.Аммо Гавҳар Фикратни тинглаб ҳам ўтирмай,ички ишларга мурожаат қилди. –Бизни тинчимизни бузманг,-деди у милиционерларнинг ёнида пинагини бузмай.-Биз Фирдавс билан бир-биримизни яхши кўрамиз.Биз қонуний никоҳдан ҳам ўтдик. Гавҳарнинг безрайиб айтган сўзларидан Фикратнинг қанчалар жаҳли чиқмасин,ички ишлар ходимларининг ёнида ортиқча ҳеч нарса деёлмади.Шундай қилиб,Фирдавс акасидан ҳам олдин уйланиб,Гавҳар билан яшаб кетди. Фирдавс ўзи қийналиб ўсгани учун осон йўлни танлади.Бозорда савдо-сотиқ қиладиган аёлга уйланиб,ҳамма муаммолардан халос бўлишни истади.Гавҳар эса дарров ҳомиладор ҳам бўлиб олди ва шу билан Фирдавсни яхшироқ ўзига боғлаб олди.Фирдавс эса унинг хонадонига ичкуёв сифатида кириб борди. Улар никоҳ ўқитиб,кичикроқ маърака ўтказишди ва бирга яшай бошлашди.Гавҳарнинг онаси Махсума хола уларнинг уйига кўчиб ўтди.Махсума хола ичидан пишган,айёргина хотин бўлиб, тез кунда қизининг рўзғорини ўз қўлига олди.У Фирдавсни куёв эмас,хизматкор сифатида қабул қилди.Енгилтакликда номи чиққан Гавҳар эса уйланмаган йигитга тегиб олиб,ҳамманинг орасида бошини баланд кўтариб юрадиган бўлди. Озода эса бўлиб ўтган воқеалардан жуда эзилди.У Фаррух каби Фирдавсни ҳам ўз ўғлидек кўргани учун унинг бу қилмишидан қалби озор чеккан эди.Фикрат ҳам охирги пайтларда ўғлига сўзини ўтказолмагани сабаб кўпинча ичкилик ичиб ўзини шу йўл билан овутишни одат қилиб олган эди.У янада жаҳлдор ва тажанг бўлиб қолган,уйда Фирдавснинг номини айтишни ҳам таъқиқлаб қўйган эди. Бу орада Фаррух ҳам бозорда аммаларига ёрдам бериб юраверди.Фикратнинг сингиллари Нигора ва Наргиза бозорда парфюмерия моллари билан савдо қилишар эди.Фаррух ўзи озроқ сармоя тўплаб,алоҳида савдо қилишни,кейин эса ўзи севган қиз-Гулшодага уйланишни орзу қиларди. –Ҳозир уйланиш ҳақида эмас,ўқиш ҳақида ўйласанг яхшироқ бўларди,-деди Озода бир куни гап орасида.-Ҳали турмуш қуришингга сал эрта эмасми? –Йўқ,мен тезроқ Гулшодага уйланишни истайман,-деди Фаррух.-Ўқиш эса кейин ҳам бўлаверади! –Аммо рўзғорли бўлсанг,ўқишга имкон тополмайсан,-деди Озода.-Бир йилга қолмай болали бўласан,кейин ўқигинг ҳам келмай қолади. –Эрта-индин укам болали бўляпти-ку,-деди Фаррух илжайиб.-Нимага мен уйланмас эканман? –Болам,ахир қандай қилиб уйланасан?Тўй қилишни ўзи бўладими?Биласанми,тўй қилиш учун қанча пул керак?-деди Озода куйиниб.-Гулшода эрга тегса тегар.Яхши қизлар кўп-ку.Ўзим сенга шу қишлоқдан келин топаман. –Озода опа,ўйлаб гапиряпсизми?Мен қишлоқдан уйланмайман.Бу ерда яшамайман ҳам.-Фаррух ҳам худди Фирдавснинг гапини такрорлади.-Мен ижарага уй олиб бўлсаям,шаҳарда яшашни истайман. –Нимага ундай дейсан,Фаррух?Ахир сенга деб даданг иморат соляпти. –Керакмас,Озода опа.Менга бу иморат керак эмас. –Фаррух,майли бу ерда яшамасанг яшамассан.Аммо тўйни қандай қиламиз? –Мен аммамдан қарз оламан.Кейин ўша пулга уйланаман.Кейин Гулшода билан аммамникида яшаймиз! –Нимага аммангникига? –Чунки аммамникида бўш уйлар кўп. Аммамни ўғиллари ҳали ёш,поччам ҳам бунга қарши эмаслар. –Сен ҳаммасини режалаштириб қўйган экансан-да,-деди хафа оҳангда Озода.-Ахир сенга ва укангга мен қарадим,кирларингизни ювдим.Энди келин келиб,бироз қўлим енгиллашадими деганимда.. –Озода опа,сизни онам каби яхши кўраман.Ҳаммаси учун раҳмат.Аммо мен бу ерда,марказдан узоқдаги қишлоқда яшашни истамайман. Фаррух шундай деб яна кўчага чиқиб кетди.Озода бўлса кечки пайт Фикрат келганидан кейин унга бор гапни айтиб берди.Фикратни жуда жаҳли чиқиб кетди.У индамасдан бориб,музлатгичдан ароқ олиб келди ва Озодага гўшт қовуришни буюрди. Озода тезда помидор-бодрингдан салат тайёрлади,қовурилган гўштни кичикроқ товоққа сузиб,уйга олиб кирди.Нимагадир Фикрат кейинги пайтларда спиртли ичимликларни кўп истеъмол қилаётган эди.Хонага кирган пайтда болалари ўйинчоқларини ўйнаб ўтиришарди. Фикрат эса деразага тикилганча ўйланиб турган экан.Озода дастурхон ёзиб,гўшт ва салатни қўйди,нон ушатди.Яна ошхонага чиқиб келишига тўғри келди.Болаларини овқатлантириб бўлгунича,Фикрат ароқ шишасини яримлатиб қўйди. –Бунақа бўлмайди,-Фикрат бирдан қўлидаги пиёлани деворга урди.Пиёла синиб,синиқлари атрофга учиб кетди.Болалар қўрқиб кетишди.Шаҳина югуриб келиб,онасини қучоқлади. –Бориб жойингга ўтир!-Бақирди Фикрат.-Нимага келдинг? –Фикрат ака,илтимос ўзингизни босинг.Нима бўлди?Нега бақиряпсиз? –Нимага Фаррух ҳам бу уйда яшамоқчи эмас?Нима учун уям шаҳарда яшамоқчи бўляпти?Нима мени меҳнатим ҳаромми? –Фикрат ака илтимос,бақирманг.Болалар қўрқяпти,-деди Озода титраб. –Сен мени ўғилларимга нимадир дегансан,тўғрими?Балки ўзинг уларни қишлоқда яшашдан айнитгандирсан?-Фикрат шундай деб дастурхондаги салат солинган идишни деворга урди.Озода унга қараб алам билан қичқирди: –Нимага бундай қиляпсиз?Ахир болалар қўрқади-ку. –Қўрқишса қўрқишар!Мени ўғилларим ёнимда бўлмаса менга бу ҳаётнинг ҳеч кераги йўқ.Мен ким учун бунча иморат солдим? Фикрат шундай деб бирданига Озоданинг сочларидан қаттиқ ушлади ва юзига мушт туширди.Болалар чинқириб юборишди.Озоданинг лаби ёрилганини оғзини тўлдирган шўр таъмдан ҳис қилди. –Нега мени урасиз?-зўрға сўради у. –Ўғилларимни уйдан кетиб қолишига сен сабабчисан!Барибир ўгайлигингни қилдинг! –Мен ўғилларингизни ҳеч қачон ўгай деб ажратмаганман!Менга туҳмат қилманг!-Озода кутилмаган бўҳтондан ва бекорга еган калтагидан бўғилиб қолди.-Мен уларни уйланиб,шу ерда яшашини сиздан ҳам кўпроқ хоҳлаганман! –Кўзимдан йўқол!Ҳозир сениям,болаларингни ҳам бўғиб ўлдираман. Озода Фикратни бунақа аҳволда биринчи марта кўриб турарди.Эрининг важоҳатидан қўрққулик эди.Озода шундай бўлсаям,болаларини олиб хонадан чиқди.Ва югурганича қўшниларининг уйига кириб борди.Ҳовлида юрган Ойнисадан уларни бирор жойда яширишни,Фикратнинг маст бўлиб,уларни уйдан қувиб чиқарганини айтди. Ойниса унга ҳайрон бўлиб тикилиб турди-да,ичкари уйга бошлади.Озода болалари билан ичкари хонага кириб улгурмай,кимдир Ойнисаларнинг дарвозасини бор кучи билан тақиллата бошлади. –Вой,энди нима қиламиз?Онам ва дадам меҳмонга кетган эдилар,-деди қиз қўрқиб.-Фикрат ака бостириб кирмоқчи шекилли.. –Уни бир илож қилиб жўнатиб юбор,Ойниса. Бироздан кейин дарвозанинг даранглаб очиб ёпилгани эшитилди. Ўша куни Фикрат хотини ва болаларини қидириб,ҳамма қўшниларни уйига кириб чиқди.Кейин эса уйига бориб ухлаб қолди.Фикрат ухлаганидан кейингина она-болалар жимгина уйга кириб боришди.Шу билан бу каби маст бўлиб жанжал қилиш ва уйдагиларни кўчага қувиш Фикрат учун одат тусига кирди.Озода эрининг ичиб юришидан жуда зерикди.Бу ҳақда қайнонаси ва ўзининг онаси Нозигул опага айтиб,ёрдам сўради.Лекин бу уринишлари бекор бўлди. Бу орада қизалоғи Шаҳина мактабга чиқадиган бўлди.Қизчасини мактабга тайёрлаш,унга керакли либослар,ўқув қуроллари сотиб олиш ўз-ўзидан Озоданинг зиммасига юкланди.Чунки Фикрат охирги ойларда деярли ҳар куни маст бўлиб келар,ойлик маошини кўчада ичкиликка сарфлаб тамом қиларди.Рўзғор қилиш ҳам Озоданинг бурчига айланган эди. Бу орада Фаррух тез орада тўй қилолмаслигини,яъни бунга маблағи йўқлигини баҳона қилиб,ўзи ёқтирган қиз -Гулшодани ўғирлаб,Тошкентга олиб кетибди.Бу ишни у ҳеч кимга айтмасдан қилгани учун Озода ва Фикрат ҳаммадан кейин хабар топишди.Тўғрироғи,уларнинг уйига Гулшоданинг тоғалари келиб,жанжал қилишганидан кейин бу ҳақда билишди. Тез орада Тошкентдан қайтган Фаррух ҳеч нарса бўлмагандек Гулшодани уйига олиб бориб қўйди.Шундан кейин Гулшоданинг ота-онаси буларникига келиб,тўй қилиш лозимлигини,ўзлари қанча харажат бўлса,баравар ёрдам беришга розиликларини айтишди. –Илтимос,бу гап тарқаб кетмасин,-деди кўзларида ёш билан Гулшоданинг онаси.-Тезроқ тўйни ўтказиб олайлик.Дўстдан кўра душман кўп бўлган бу замонда гап-сўзга қолиб кетмайлик. Шундай қилиб,икки томон топганини ўртага ташлаб тўйни замонавий ресторанда ўтказишди.Тўйга Фаррухнинг онаси,Озоданинг кундоши ҳам келди.Акасининг тўйига Фирдавс келмади.Унинг хотини Гавҳар шу кунларда кўзи ёриши керак эди.Фикратнинг айтишича,у шу сабаб тўйга келмаган эмиш. Озода тўйда битта ўзи кайфиятсиз аҳволда четда ўтирган пайтида унинг ёнига қайнонаси келди.Унга кундоши Мубинанинг ҳамманинг ёнида ўзини меҳрибон она сифатида кўрсатиб,бемалол ўйнаб кулиб юргани ёқмаётган эди.Қайнонаси унинг кўнглидан ўтганини сезган каби айни «ёр -ёр »садолари янграб,келин-куёв даврага кириб келаётган пайтда,бир қўли билан Озодани,иккинчи қўли билан Мубинани ўртага тортиб олиб чиқди.Икки кундош келин-куёвнинг олдига тушиб,рақсга тушиб келаётганини кўриб,тўйхонага келган қариндошлар ҳайрат билан қараб қолишди.Фикрат эса уларнинг ёнига келиб,чўнтагидан пул чиқариб,рақсга тушаётган аёлларнинг устидан сочди… Тўйхонадаги барча меҳмонларнинг кўзлари рақсга тушаётган кундошларда эди.Келин-куёв жойига ўтиргандан кейин тўй давом этди.Озода эса болаларини олиб.тўй айни қизиган пайтида таксига ўтирди ва уйига келди. Тонгга яқин Мубина ва Фикрат ҳам келишди.Фаррух ўзи аввал айтгани каби келинни аммасиникига туширишди.Озодага бу жуда алам қилди.У орзу-ҳавас билан қурган ҳовлисига келин тушириб, бирга яшашни орзу қилган эди.Аммо «ўроқда йўқ,машоқда йўқ,хирмонда ҳозир»амманинг Фаррухни бошини айлантириб олиб кетиб қолгани унга маъқул тушмади.Фаррухнинг тўйидан бир ҳафта ўтгач,Фирдавснинг ўғли туғилди. Озода ўз-ўзидан тинчиб кетган икки ўгай ўғлидан кўнгли тўқ эмас эди.Чунки икки ўғил ҳам ундан узоқда,ўзларининг ҳаётлари билан банд эдилар. Уларнинг ҳар иккисининг ҳам ҳаётида муаммолар пайдо бўла бошлаган эди.Фирдавснинг ўғли туғилганидан кейин Гавҳарнинг унга муносабати ўзгарган,оилада нотинчликлар бошланган эди.Фирдавс гоҳида хотинидан аразлаб отасининг ёки акасининг уйига кетиб қоларди. Озода эса Гавҳарни ёқтирмасди.У Гавҳар билан битта мактабда ўқигани,(Гавҳар унинг раҳматли укаси Нодир билан тенгдош эди)ва унинг кўпдан-кўп ишқий саргузаштларидан хабардор бўлгани сабаб уни ҳурмат қилмасди.Гавҳар ҳам буни сезгани учун Озодадан бироз ҳайиқиб турарди. Фирдавснинг ўғлига қилинган бешик тўйига боргиси келмаган Озода Фикрат билан уришиб қолди.Фикрат Озодадан бешик тўйига бирга боришини талаб қилди.Озода эса буни хоҳламади. –Мен ўша енгилтак,ҳингирлаб юрадиган келинингизни уйига боришни истамайман!-деди у. –Борасан,бормасанг бўлмайди.Ахир Фирдавснинг онаси узоқда,ҳар куни Тожикистондан югуриб,маъракага келолмайди.Сен онаси ўрнида она бўлиб боришинг шарт,-деди Фикрат. –У Фирдавсни писанд қилмайди.Ўғлимиз неча бор у билан уришиб қолиб,уйга келди.Сизни эса парвоингизга келмайди,-деди Озода қизишиб. –Фирдавс ўзи пиширган ошни айланиб ҳам,ўргилиб ҳам ичаверсин!Сен эса мен билан тўйга борасан. –Бормайман! Бу тортишувнинг охири Озоданинг яхшигина калтак ейиши билан тугади.Фикрат йиғидан кўзлари шишиб кетган Озодани мажбурлаб бешик тўйига олиб борди. Озода тўйхонага кириб борар экан,ҳайрон бўлиб қолди.Чунки Фикратнинг ҳамма қариндош-уруғи шу ерда эди.Чиройли қилиб безатилган дастурхон тўкин эди.Бироздан кейин тўйхонага кириб келган катта келини Гулшода келиб Озоданинг ёнида ўтирди ва нимага кайфияти йўқлигини сўради. –Бу ерга келишни хоҳламаганим учун қайнотангиз билан уришиб қолдик,-деди Озода. –Ойижон,мен ҳам келмоқчи эмас эдим,аммо Фаррух мениям мажбурлаб олиб келдилар,-деди келини. Шу пайт Гавҳарни ўртага олиб чиққан онаси унга бриллиант кўзли зирак ва узукни тақиб,тантана билан қизини фарзанд кўргани билан табриклади.Куёви Фирдавсга эса зардўзи тўн кийдирди.
–Бу ҳашамларни одамларнинг кўзи учун қилишади,-деди Гулшода келин.-Аслида Фирдавснинг бу хонадондаги ҳаётига ҳавас қилиб бўлмайди. –Биламан,-хўрсинди Озода.Аммо нима қиламиз?Фирдавс бу ҳаётни ўзи учун ўзи танлади. Бешик тўйида бўкиб ичган Фикрат уйга келганидан кейин ҳам ичишни давом эттирди.У охирги пайтларда ичиш учун баҳона излар,ҳафталаб уйдан чиқмай ичиб ётишни одат қилган эди.Уни чала қурилганча ётган иморатлар ҳам,рўзғор ҳам,болалар ҳам қизиқтирмас,кунлар ўтгани сайин ичкиликка ружу қўйиб бормоқда эди. Озода эри ўзгармаслигини билиб ўзи ҳаракат қилишга тушди.Чунки давлатдан олинган кредитнинг миқдори ҳам кун сайин ўсиб бораётган эди.Охири у ўйлаб кўриб,бозорга чиқиб,эрининг сингиллари каби парфюмерия буюмлари сотиш ва шу билан бироз пул йиғиб ишларни охирига етказишга аҳд қилди.Аммо бу ишни бошлаш учун ҳам пул керак эди. Озода кичик аммасининг ўғлидан пул олиб,бозорга чиқиб кетди.У аввал Тошкентдан мол олиб келиб,устига озроқ қўйиб сотди.Бундан фойда кам қолишини билиб,кўпроқ пул топиш ҳақида ўйлади.Кейин кичик аммаси билан маслаҳатлашиб,водий томон бозорларидан кийим-кечак олиб келиб,сотишни ўйлади.Кичик аммаси кўп йиллардан бери водийга қатнаб,Бухородан зардўзи буюмлар олиб бориб сотар,қайтишида у ердан кийим-кечак олиб келиб бозордаги дўконларга топширарди. Озода аммаси билан водий томонларга қатнаб,Андижон жаҳон бозоридан кийим-кечак, парфюмерия буюмлари олиб келиб,дўконларга топшириб юрди.Ҳатто қўшни Қирғизистоннинг Қорасув шаҳридаги арзон бозорларга ҳам борди.Охирги марта борганида анчагина Хитой маҳсулотларини олиб келаётган пайтларида Тошкентда божхона ходимлари унинг ҳамма молини мусодара қилишди.Озода шундай қилиб,барча топган-тутганидан айрилиб қолди. Шу билан Бухорога кайфиятсиз ҳолатда қайтган Озода энди нима қилиш ҳақида ўйлади.Охири бозордаги қайнсингиллари ва бошқа савдогарлардан мол олиб сотишга қарор қилди.Бундан қоладиган фойда жуда кам бўлиб,рўзғорга етарди холос.Озода озроқ муддат шу иш билан шуғулланди.Унинг яна бозорга чиқиб кетганини кўриб,Фикрат дарвозахона олдидаги эски айвонларни бузиб ташлади.Ва яна иморат қуришни бошлади.У хотини бозордан топаётган озгина пулларни ҳам Озоданинг қўлидан олиб,қурилиш ишларига сарфлайдиган бўлди.
Оиладаги доимий етишмовчиликлар,усталарнинг иш ҳаққини бериш,қўшимча қурилиш ашёлари сотиб олиш каби муаммолар Озоданинг сабр косасини тўлдириб борарди.Фикрат топган пулини кўчада танишлари ва дўстлари билан ўтиришларга сарфлар,уйда нима бор-йўқлиги билан иши йўқ эди.Озодага қўшимча равишда болаларини мактаб ва боғчасига олиб бориш,уларни кийим-кечак билан таъминлаш,усталарга овқат қилиш, қисқаси уйдаги ҳамма ишни якка ўзи бажариши керак эди.Яна ҳовлининг ичидаги катта экин ерига қараш ҳам аёлнинг вазифаси эди.Озода Фикратнинг бу қадар масъулиятсизлигидан жуда зерикар,гарданига юкланган юмушлардан чарчаган эди. Озода экин ерига қарашни қўшнилари Ҳабиб акадан илтимос қилди.Ҳабиб ака қизи Ойниса билан бирга экин ерларига помидор,картошка ва бошқа нарсалар экди.Озода Ойнисадан уйда ишлаётган усталарга ва ерда ишлаётган отасига овқат пиширишни илтимос қилди. Ойниса шундай қилиб,доимий равишда уларнинг уйига кириб чиқиб юрадиган бўлди.У овқат тайёрлашдан ташқари уйнинг майда-чуйда ишларини ҳам қиладиган бўлди.У Озода бозордан қайтгунча,усталарга овқат қилар,идишларни ювар эди. Худди шу кунларда кутилмаган воқеа юз берди.Ўшанда ёз фасли эди.Озода ўша куни вақтлироқ ишдан қайтди. Усталар уйнинг орқа томонида ишлашаётгани сабаб у ўзлари яшайдиган уйга кириб,бироз салқинлаб,кейин чиқиб ишларини қилмоқчи бўлди. Ичкарига кириб,қоронғи хонанинг чироғини ёқиб кўзи тушган манзарадан қотиб қолди.Фикрат Ойнисани маҳкам қучоқлаб олганича,уни ўпишга ҳаракат қилаётган эди.Фикрат уни кўриб,Ойнисани қўйиб юборди.Ойниса эса йиғлаб юборди. –Нима гап?Нима қиляпсизлар бу хонада?-Озоданинг овози титраб кетди. –Фикрат ака мени алдаб,бу хонага олиб кирдилар..Киришим билан менга ёпишиб кетдилар..-Ойнисанинг елкалари титраб йиғлаб юборди.-Хайрият,сиз келиб қолдингиз… –Менга қара,ҳой қиз.Ахир 18 ёшдасан,сен қандай қилиб,ўзингдан қарийб ўттиз ёш катта эркакка ишониб,уйга кирасан? –Янгажон,илтимос ота-онамга айтманг,-изиллаб йиғлашга тушди қиз.-Буни ота-онам,акам,умуман қишлоқдагилар билса нима деган одам бўламан? Озода Ойнисага қараб раҳми келди.Кейин бўзрайиб қараб турган Фикратнинг нигоҳларига тик қаради. –Менга қара ифлос.Ахир бу қиз ўғилларингдан ҳам ёши кичик.Сен уялмадингми?Агар ҳозир ота-онаси бу ҳақда билса нима бўлади?-деди Озода нафратдан нафаси сиқилиб.Фикрат ерга қаради.Ойниса эса югуриб,хонадан чиқиб кетди.
–Сиз қанақа инсонсиз ўзи?Нимага бундай қиласиз?Ҳамма нарсага чидар экан деб,энди қўшнининг қизини менга кундош қилмоқчимисиз? –Овозингни ўчир!Қанақа кундош?Ўзи-ку,ликиллаб уйимизга кириб-чиқиб юрибди! –У уйимизга кириб чиқиб юрган бўлса мени илтимосим учун шундай қиляпти...Усталарга қарашяпти.Сиз Худодан қўрқмай,нимага унга тирмашяпсиз? –Мен унга тирмашмадим.Шунчаки,бир синаб кўрдим.-Фикратнинг юзсизларча айтган бу гапидан кейин Озоданинг ундан бутунлай ҳафсаласи пир бўлди. Худди шу кунларда уни яна қайтиб телевидениега ишга таклиф қилишди.Озода бозорни йиғиштириб қўйиб,ишига чиқиб кетди. Ўша пайтда эндигина ташкил қилинган НТТ-яъни нодавлат телевидениелар телетармоғининг конференциясида қатнашиш учун Тошкентга боришига тўғри келди.У болаларини онасига қолдириб,Тошкентга кетди.Худди шу кунларда Фикрат яна Ойнисани чақириб,унинг номусига тегиб қўйди. Бу гаплардан хабари бўлмаган Озода Тошкентдан келганида катта жанжалнинг устидан чиқди.Қўшнилари Ҳабиб ака билан Зиёда опа уларнинг уйига чиқиб,тўполон кўтаришди. –Энди биз нима қиламиз?Қизимизни ҳаёти нима бўлади энди?-сочини юлиб йиғлади Зиёда опа. –Ҳаммаси қизингизни розилиги билан бўлди!Ишонмасангиз,ўзидан сўранглар,-деди Фикрат бемалол.-Мен уни мажбурламадим. Ойнисани акаси Воҳид судраб Озодаларнинг уйига олиб келди. –Мен Фикрат акани яхши кўраман,-деди Ойниса.Уни калтаклашгани шишиб кетган юз-кўзидан билиниб турарди. –Ўзингдан шунча ёш катта одамни яхши кўрасанми?Яхши кўрмай ўл,-деди Ҳабиб ака.-Ахир мендан ҳам катта-ку,бу киши. Озода бўлса ҳайкалдай қотиб турар,ҳовли юзасида бўлаётган жанжалнинг унга ҳеч қандай алоқаси йўқдай туюларди.У бирданига энди орқага йўл йўқлигига,ҳаммаси тугаганига тушунди.Шунча ҳаракат қилиб,азоб чекиб солган уйларига қараб турди-да,уйга қараб юрди.Ичкарига кириб,болалари ва ўзининг кийим-кечакларини йиғиштиришга тушди.Ҳужжатларни,фотоальбомларни олди.Кейин эса Зебо опанинг уйига бориб,онасига телефон қилди.Нозигул опа катта юк машинаси билан иккита мардикорни ҳам олиб келди.Озоданинг нарсаларини мардикорлар ташиётган пайтида Зиёда опа йиғлаб юборди. –Кетманг,келин!Мен Ойнисани бу одамга ҳеч қачон бермайман. –Мен энди бу одам билан бу қишлоқда яшашдан ор қиламан,-деди Озода.-Қизингизни бу одамга берасизми,бермайсизми,Фикратни ўлдирасизми,энди менга барибир! Озода шу гапни айтиб,болаларини қўлларидан ушлаб кўчага қараб юрди.Энди аёл учун ростдан ҳам ҳаммаси барибир бўлиб қолган эди. –Башараси қурсин,Худога солдим эрингни!-йиғлади Нозигул опа.-Ўзи пешонанг шўр экан-да,болам. Озода ҳеч нарса демади.У энди буёғига нима қилиш ҳақида ўйлаётганди. Орадан икки кун ўтиб,катта ўғил Фаррух Озодани излаб,Нозигул опаникига келди. –Озода опа,кеча Ойнисани хотини ўлган,узоқроқ бир қариндошларига эрга берворишибди.Илтимос,уйга қайтинг.Дадам жиннидай бўлиб қолибдилар.Ўтирсалар ҳам,турсалар ҳам Ойниса дейдилар.Сиздан бошқа ҳеч ким у кишини тинчлантиролмайди,-деди Фаррух. –Фаррухжон,энди қайтмайман.Даданг билан ўн йил бирга яшаб,бир ёруғ кун кўрмадим.Бошимга қанча кунларни солганидан ўзингни ҳам хабаринг бор.Энди нима бўлса ҳам пешанамдан кўраман.Бошқа овора бўлиб келиб ўтирма,-деди Озода. –Ахир ўша ҳовлини бутунлай бузиб қайта қуришда қанча меҳнат қилдингиз.Энди қандай қилиб,ташлаб кетасиз? –Менга ўша ҳовли ҳам,отанг ҳам керак эмас,болам.Кўзимга ҳеч нарса кўринмайди,-деди Озода.-Бошқа келиб юрма.Отангни бу ишини кечиролмайман.Гиёҳванд бўлди,ичкилик ичиб бизни уйдан ҳайдади.Сизларга қарадим.Ҳаммасига чидадим.Аммо энди бу ишига чидолмайман.Энди қайтмайман,Фаррух! Фаррух бошини эгиб,уйдан чиқиб кетди.
💞ДИЛ СЎЗЛАРИ💞
Ўгай она.
3-қисм.
Муаллиф: Моҳигул НАЗАРОВА.
Шу кунларда Фикрат қурилиш ишларини давом эттирди.Аммо маблағ етмаслиги аниқ бўлгач,Озода кредит олиб,эрига ёрдам бермоқчи бўлди.
Озоданинг аммаваччаларидан бири банкда ишларди.Ўша жиянининг ёрдами билан аёл кредит олиб,Фикратга келтириб берди.Ўша куниёқ Фикрат бориб,Фаррухга атаб солинган уйларга эшик-дераза сотиб олиб келди.Шу билан яна қурилиш ишлари бошланиб кетди.
Озода бу охири кўринмаётган қурилиш ишларидан жуда зериккан эди.Яна иккита кичик боласи борлиги сабаб уларга қўшимча куч ажратишига тўғри келаётганди. Шундай бўлсаям Озода қийинчиликларга чидашга ҳаракат қилаётганди.
Бу орада улғайиб қолган катта ўғиллар билан боғлиқ муаммолар бошланган эди.Ўн тўққиз ёшли Фаррух уйланиш ташвишига тушиб қолди.У бозордаги аммаларига савдо-сотиқ ишларида ёрдам бериб юриб,ота-онаси билан савдо-сотиқ қиладиган Гулшода деган қизни ёқтириб қолди.Ва Озодадан қизга совчи бўлиб боришни илтимос қилди.Озода Фикрат билан маслаҳатлашиб,совчи бўлиб боришга аҳд қилди.
Нозигул холани олиб, совчиликка борган Озодани Гулшоданинг ота-онаси яхши кутиб олишди.Озода унаштириб қўйиб,кейинроқ тўй қилиш ҳақида гапирди.Бу қуда томонга маъқул келиб рози бўлишди.
Аммо иккинчи ўғил -Фирдавс бирданига ҳунар кўрсата бошлади.У кўпинча уйга келмасдан,қаерлардадир тунаб қоладиган бўлди.Озода янги қурилган меҳмонхонага катта ўғилларни кўчирган эди.Фирдавс бўлса ўзидан 12 ёш катта ўттиздан ошган,турмушидан ажрашган аёлнинг қопқонига тушиб қолган экан.Бу ҳақда билиб қолган куни Озоданинг дарду-дунёси қоронғи бўлиб кетди.
Фирдавс билан гаплашганидан кейин маълум бўлдики, йигит ўша аёлга уйланишга аҳд қилганмиш.Бу гапни эшитиб,Озода тутақиб кетди.
–Сен бола жинни бўлиб қолибсан!Ахир қанақасига уйланмаган йигит ўзингдан шунча ёш катта аёлга уйланишинг мумкин?
–Сизни нима ишингиз бор?Мен Гавҳарга уйлансам,маза қилиб яшайман.Уни уйи,машинаси,бозорда савдо дўконлари бор,-деди Фирдавс қизишиб.-Мен қишлоқда яшамоқчи эмасман.Кейин бу ерда машаққат чекиб иморат қилиб яшаш -менга тўғри келмайди…
–Болам,ахир сен уялмайсанми?Одамлар нима дейди?-Ҳайрон бўлиб қолган Озоданинг овози зўрға чиқди.-Сен уйланмаган йигит бўлсанг…Қанақасига бу ишни қилишинг мумкин?
–Ўзим биламан,Озода опа.Мен..уни яхши кўраман.Гавҳарга уйланаман.
Шу пайт бу суҳбатнинг устига келиб қолган Фикрат Фирдавсни уришиб берди,ҳатто урмоқчи ҳам бўлди.Оқибатда Фирдавс кийимларини йиғиштириб,уйдан кетиб қолганини кейин билишди.
Фикратнинг жуда аччиғи келди.Фирдавсни йўлдан урган аёлнинг уйига борди.Гавҳарнинг акаси,онаси билан гаплашиб,қизларининг қилмишини айтди.Аммо аканинг жаҳли чиқиб кетди.
–Нима дейсиз,улар бир-бирларини яхши кўришар экан.Синглим Гавҳар турмуш қуриб бир ҳафта ҳам яшаган эмас…
–Сизларда ор-номус борми ўзи?Мени ўн саккизга кирган ўғлимнинг тенги ўттиздан ошган жувон бўлдими?Мен барибир уларни бирга яшашга қўймайман!-деди ғазаб билан Фикрат.Кейин эса Гавҳар яшайдиган кўп қаватли уйга борди.Аммо Гавҳар Фикратни тинглаб ҳам ўтирмай,ички ишларга мурожаат қилди.
–Бизни тинчимизни бузманг,-деди у милиционерларнинг ёнида пинагини бузмай.-Биз Фирдавс билан бир-биримизни яхши кўрамиз.Биз қонуний никоҳдан ҳам ўтдик.
Гавҳарнинг безрайиб айтган сўзларидан Фикратнинг қанчалар жаҳли чиқмасин,ички ишлар ходимларининг ёнида ортиқча ҳеч нарса деёлмади.Шундай қилиб,Фирдавс акасидан ҳам олдин уйланиб,Гавҳар билан яшаб кетди.
Фирдавс ўзи қийналиб ўсгани учун осон йўлни танлади.Бозорда савдо-сотиқ қиладиган аёлга уйланиб,ҳамма муаммолардан халос бўлишни истади.Гавҳар эса дарров ҳомиладор ҳам бўлиб олди ва шу билан Фирдавсни яхшироқ ўзига боғлаб олди.Фирдавс эса унинг хонадонига ичкуёв сифатида кириб борди.
Улар никоҳ ўқитиб,кичикроқ маърака ўтказишди ва бирга яшай бошлашди.Гавҳарнинг онаси Махсума хола уларнинг уйига кўчиб ўтди.Махсума хола ичидан пишган,айёргина хотин бўлиб, тез кунда қизининг рўзғорини ўз қўлига олди.У Фирдавсни куёв эмас,хизматкор сифатида қабул қилди.Енгилтакликда номи чиққан Гавҳар эса уйланмаган йигитга тегиб олиб,ҳамманинг орасида бошини баланд кўтариб юрадиган бўлди.
Озода эса бўлиб ўтган воқеалардан жуда эзилди.У Фаррух каби Фирдавсни ҳам ўз ўғлидек кўргани учун унинг бу қилмишидан қалби озор чеккан эди.Фикрат ҳам охирги пайтларда ўғлига сўзини ўтказолмагани сабаб кўпинча ичкилик ичиб ўзини шу йўл билан овутишни одат қилиб олган эди.У янада жаҳлдор ва тажанг бўлиб қолган,уйда Фирдавснинг номини айтишни ҳам таъқиқлаб қўйган эди.
Бу орада Фаррух ҳам бозорда аммаларига ёрдам бериб юраверди.Фикратнинг сингиллари Нигора ва Наргиза бозорда парфюмерия моллари билан савдо қилишар эди.Фаррух ўзи озроқ сармоя тўплаб,алоҳида савдо қилишни,кейин эса ўзи севган қиз-Гулшодага уйланишни орзу қиларди.
–Ҳозир уйланиш ҳақида эмас,ўқиш ҳақида ўйласанг яхшироқ бўларди,-деди Озода бир куни гап орасида.-Ҳали турмуш қуришингга сал эрта эмасми?
–Йўқ,мен тезроқ Гулшодага уйланишни истайман,-деди Фаррух.-Ўқиш эса кейин ҳам бўлаверади!
–Аммо рўзғорли бўлсанг,ўқишга имкон тополмайсан,-деди Озода.-Бир йилга қолмай болали бўласан,кейин ўқигинг ҳам келмай қолади.
–Эрта-индин укам болали бўляпти-ку,-деди Фаррух илжайиб.-Нимага мен уйланмас эканман?
–Болам,ахир қандай қилиб уйланасан?Тўй қилишни ўзи бўладими?Биласанми,тўй қилиш учун қанча пул керак?-деди Озода куйиниб.-Гулшода эрга тегса тегар.Яхши қизлар кўп-ку.Ўзим сенга шу қишлоқдан келин топаман.
–Озода опа,ўйлаб гапиряпсизми?Мен қишлоқдан уйланмайман.Бу ерда яшамайман ҳам.-Фаррух ҳам худди Фирдавснинг гапини такрорлади.-Мен ижарага уй олиб бўлсаям,шаҳарда яшашни истайман.
–Нимага ундай дейсан,Фаррух?Ахир сенга деб даданг иморат соляпти.
–Керакмас,Озода опа.Менга бу иморат керак эмас.
–Фаррух,майли бу ерда яшамасанг яшамассан.Аммо тўйни қандай қиламиз?
–Мен аммамдан қарз оламан.Кейин ўша пулга уйланаман.Кейин Гулшода билан аммамникида яшаймиз!
–Нимага аммангникига?
–Чунки аммамникида бўш уйлар кўп. Аммамни ўғиллари ҳали ёш,поччам ҳам бунга қарши эмаслар.
–Сен ҳаммасини режалаштириб қўйган экансан-да,-деди хафа оҳангда Озода.-Ахир сенга ва укангга мен қарадим,кирларингизни ювдим.Энди келин келиб,бироз қўлим енгиллашадими деганимда..
–Озода опа,сизни онам каби яхши кўраман.Ҳаммаси учун раҳмат.Аммо мен бу ерда,марказдан узоқдаги қишлоқда яшашни истамайман.
Фаррух шундай деб яна кўчага чиқиб кетди.Озода бўлса кечки пайт Фикрат келганидан кейин унга бор гапни айтиб берди.Фикратни жуда жаҳли чиқиб кетди.У индамасдан бориб,музлатгичдан ароқ олиб келди ва Озодага гўшт қовуришни буюрди.
Озода тезда помидор-бодрингдан салат тайёрлади,қовурилган гўштни кичикроқ товоққа сузиб,уйга олиб кирди.Нимагадир Фикрат кейинги пайтларда спиртли ичимликларни кўп истеъмол қилаётган эди.Хонага кирган пайтда болалари ўйинчоқларини ўйнаб ўтиришарди. Фикрат эса деразага тикилганча ўйланиб турган экан.Озода дастурхон ёзиб,гўшт ва салатни қўйди,нон ушатди.Яна ошхонага чиқиб келишига тўғри келди.Болаларини овқатлантириб бўлгунича,Фикрат ароқ шишасини яримлатиб қўйди.
–Бунақа бўлмайди,-Фикрат бирдан қўлидаги пиёлани деворга урди.Пиёла синиб,синиқлари атрофга учиб кетди.Болалар қўрқиб кетишди.Шаҳина югуриб келиб,онасини қучоқлади.
–Бориб жойингга ўтир!-Бақирди Фикрат.-Нимага келдинг?
–Фикрат ака,илтимос ўзингизни босинг.Нима бўлди?Нега бақиряпсиз?
–Нимага Фаррух ҳам бу уйда яшамоқчи эмас?Нима учун уям шаҳарда яшамоқчи бўляпти?Нима мени меҳнатим ҳаромми?
–Фикрат ака илтимос,бақирманг.Болалар қўрқяпти,-деди Озода титраб.
–Сен мени ўғилларимга нимадир дегансан,тўғрими?Балки ўзинг уларни қишлоқда яшашдан айнитгандирсан?-Фикрат шундай деб дастурхондаги салат солинган идишни деворга урди.Озода унга қараб алам билан қичқирди:
–Нимага бундай қиляпсиз?Ахир болалар қўрқади-ку.
–Қўрқишса қўрқишар!Мени ўғилларим ёнимда бўлмаса менга бу ҳаётнинг ҳеч кераги йўқ.Мен ким учун бунча иморат солдим?
Фикрат шундай деб бирданига Озоданинг сочларидан қаттиқ ушлади ва юзига мушт туширди.Болалар чинқириб юборишди.Озоданинг лаби ёрилганини оғзини тўлдирган шўр таъмдан ҳис қилди.
–Нега мени урасиз?-зўрға сўради у.
–Ўғилларимни уйдан кетиб қолишига сен сабабчисан!Барибир ўгайлигингни қилдинг!
–Мен ўғилларингизни ҳеч қачон ўгай деб ажратмаганман!Менга туҳмат қилманг!-Озода кутилмаган бўҳтондан ва бекорга еган калтагидан бўғилиб қолди.-Мен уларни уйланиб,шу ерда яшашини сиздан ҳам кўпроқ хоҳлаганман!
–Кўзимдан йўқол!Ҳозир сениям,болаларингни ҳам бўғиб ўлдираман.
Озода Фикратни бунақа аҳволда биринчи марта кўриб турарди.Эрининг важоҳатидан қўрққулик эди.Озода шундай бўлсаям,болаларини олиб хонадан чиқди.Ва югурганича қўшниларининг уйига кириб борди.Ҳовлида юрган Ойнисадан уларни бирор жойда яширишни,Фикратнинг маст бўлиб,уларни уйдан қувиб чиқарганини айтди.
Ойниса унга ҳайрон бўлиб тикилиб турди-да,ичкари уйга бошлади.Озода болалари билан ичкари хонага кириб улгурмай,кимдир Ойнисаларнинг дарвозасини бор кучи билан тақиллата бошлади.
–Вой,энди нима қиламиз?Онам ва дадам меҳмонга кетган эдилар,-деди қиз қўрқиб.-Фикрат ака бостириб кирмоқчи шекилли..
–Уни бир илож қилиб жўнатиб юбор,Ойниса.
Бироздан кейин дарвозанинг даранглаб очиб ёпилгани эшитилди.
Ўша куни Фикрат хотини ва болаларини қидириб,ҳамма қўшниларни уйига кириб чиқди.Кейин эса уйига бориб ухлаб қолди.Фикрат ухлаганидан кейингина она-болалар жимгина уйга кириб боришди.Шу билан бу каби маст бўлиб жанжал қилиш ва уйдагиларни кўчага қувиш Фикрат учун одат тусига кирди.Озода эрининг ичиб юришидан жуда зерикди.Бу ҳақда қайнонаси ва ўзининг онаси Нозигул опага айтиб,ёрдам сўради.Лекин бу уринишлари бекор бўлди.
Бу орада қизалоғи Шаҳина мактабга чиқадиган бўлди.Қизчасини мактабга тайёрлаш,унга керакли либослар,ўқув қуроллари сотиб олиш ўз-ўзидан Озоданинг зиммасига юкланди.Чунки Фикрат охирги ойларда деярли ҳар куни маст бўлиб келар,ойлик маошини кўчада ичкиликка сарфлаб тамом қиларди.Рўзғор қилиш ҳам Озоданинг бурчига айланган эди.
Бу орада Фаррух тез орада тўй қилолмаслигини,яъни бунга маблағи йўқлигини баҳона қилиб,ўзи ёқтирган қиз -Гулшодани ўғирлаб,Тошкентга олиб кетибди.Бу ишни у ҳеч кимга айтмасдан қилгани учун Озода ва Фикрат ҳаммадан кейин хабар топишди.Тўғрироғи,уларнинг уйига Гулшоданинг тоғалари келиб,жанжал қилишганидан кейин бу ҳақда билишди.
Тез орада Тошкентдан қайтган Фаррух ҳеч нарса бўлмагандек Гулшодани уйига олиб бориб қўйди.Шундан кейин Гулшоданинг ота-онаси буларникига келиб,тўй қилиш лозимлигини,ўзлари қанча харажат бўлса,баравар ёрдам беришга розиликларини айтишди.
–Илтимос,бу гап тарқаб кетмасин,-деди кўзларида ёш билан Гулшоданинг онаси.-Тезроқ тўйни ўтказиб олайлик.Дўстдан кўра душман кўп бўлган бу замонда гап-сўзга қолиб кетмайлик.
Шундай қилиб,икки томон топганини ўртага ташлаб тўйни замонавий ресторанда ўтказишди.Тўйга Фаррухнинг онаси,Озоданинг кундоши ҳам келди.Акасининг тўйига Фирдавс келмади.Унинг хотини Гавҳар шу кунларда кўзи ёриши керак эди.Фикратнинг айтишича,у шу сабаб тўйга келмаган эмиш.
Озода тўйда битта ўзи кайфиятсиз аҳволда четда ўтирган пайтида унинг ёнига қайнонаси келди.Унга кундоши Мубинанинг ҳамманинг ёнида ўзини меҳрибон она сифатида кўрсатиб,бемалол ўйнаб кулиб юргани ёқмаётган эди.Қайнонаси унинг кўнглидан ўтганини сезган каби айни «ёр -ёр »садолари янграб,келин-куёв даврага кириб келаётган пайтда,бир қўли билан Озодани,иккинчи қўли билан Мубинани ўртага тортиб олиб чиқди.Икки кундош келин-куёвнинг олдига тушиб,рақсга тушиб келаётганини кўриб,тўйхонага келган қариндошлар ҳайрат билан қараб қолишди.Фикрат эса уларнинг ёнига келиб,чўнтагидан пул чиқариб,рақсга тушаётган аёлларнинг устидан сочди…
Тўйхонадаги барча меҳмонларнинг кўзлари рақсга тушаётган кундошларда эди.Келин-куёв жойига ўтиргандан кейин тўй давом этди.Озода эса болаларини олиб.тўй айни қизиган пайтида таксига ўтирди ва уйига келди.
Тонгга яқин Мубина ва Фикрат ҳам келишди.Фаррух ўзи аввал айтгани каби келинни аммасиникига туширишди.Озодага бу жуда алам қилди.У орзу-ҳавас билан қурган ҳовлисига келин тушириб, бирга яшашни орзу қилган эди.Аммо «ўроқда йўқ,машоқда йўқ,хирмонда ҳозир»амманинг Фаррухни бошини айлантириб олиб кетиб қолгани унга маъқул тушмади.Фаррухнинг тўйидан бир ҳафта ўтгач,Фирдавснинг ўғли туғилди.
Озода ўз-ўзидан тинчиб кетган икки ўгай ўғлидан кўнгли тўқ эмас эди.Чунки икки ўғил ҳам ундан узоқда,ўзларининг ҳаётлари билан банд эдилар. Уларнинг ҳар иккисининг ҳам ҳаётида муаммолар пайдо бўла бошлаган эди.Фирдавснинг ўғли туғилганидан кейин Гавҳарнинг унга муносабати ўзгарган,оилада нотинчликлар бошланган эди.Фирдавс гоҳида хотинидан аразлаб отасининг ёки акасининг уйига кетиб қоларди.
Озода эса Гавҳарни ёқтирмасди.У Гавҳар билан битта мактабда ўқигани,(Гавҳар унинг раҳматли укаси Нодир билан тенгдош эди)ва унинг кўпдан-кўп ишқий саргузаштларидан хабардор бўлгани сабаб уни ҳурмат қилмасди.Гавҳар ҳам буни сезгани учун Озодадан бироз ҳайиқиб турарди.
Фирдавснинг ўғлига қилинган бешик тўйига боргиси келмаган Озода Фикрат билан уришиб қолди.Фикрат Озодадан бешик тўйига бирга боришини талаб қилди.Озода эса буни хоҳламади.
–Мен ўша енгилтак,ҳингирлаб юрадиган келинингизни уйига боришни истамайман!-деди у.
–Борасан,бормасанг бўлмайди.Ахир Фирдавснинг онаси узоқда,ҳар куни Тожикистондан югуриб,маъракага келолмайди.Сен онаси ўрнида она бўлиб боришинг шарт,-деди Фикрат.
–У Фирдавсни писанд қилмайди.Ўғлимиз неча бор у билан уришиб қолиб,уйга келди.Сизни эса парвоингизга келмайди,-деди Озода қизишиб.
–Фирдавс ўзи пиширган ошни айланиб ҳам,ўргилиб ҳам ичаверсин!Сен эса мен билан тўйга борасан.
–Бормайман!
Бу тортишувнинг охири Озоданинг яхшигина калтак ейиши билан тугади.Фикрат йиғидан кўзлари шишиб кетган Озодани мажбурлаб бешик тўйига олиб борди.
Озода тўйхонага кириб борар экан,ҳайрон бўлиб қолди.Чунки Фикратнинг ҳамма қариндош-уруғи шу ерда эди.Чиройли қилиб безатилган дастурхон тўкин эди.Бироздан кейин тўйхонага кириб келган катта келини Гулшода келиб Озоданинг ёнида ўтирди ва нимага кайфияти йўқлигини сўради.
–Бу ерга келишни хоҳламаганим учун қайнотангиз билан уришиб қолдик,-деди Озода.
–Ойижон,мен ҳам келмоқчи эмас эдим,аммо Фаррух мениям мажбурлаб олиб келдилар,-деди келини.
Шу пайт Гавҳарни ўртага олиб чиққан онаси унга бриллиант кўзли зирак ва узукни тақиб,тантана билан қизини фарзанд кўргани билан табриклади.Куёви Фирдавсга эса зардўзи тўн кийдирди.
–Бу ҳашамларни одамларнинг кўзи учун қилишади,-деди Гулшода келин.-Аслида Фирдавснинг бу хонадондаги ҳаётига ҳавас қилиб бўлмайди.
–Биламан,-хўрсинди Озода.Аммо нима қиламиз?Фирдавс бу ҳаётни ўзи учун ўзи танлади.
Бешик тўйида бўкиб ичган Фикрат уйга келганидан кейин ҳам ичишни давом эттирди.У охирги пайтларда ичиш учун баҳона излар,ҳафталаб уйдан чиқмай ичиб ётишни одат қилган эди.Уни чала қурилганча ётган иморатлар ҳам,рўзғор ҳам,болалар ҳам қизиқтирмас,кунлар ўтгани сайин ичкиликка ружу қўйиб бормоқда эди.
Озода эри ўзгармаслигини билиб ўзи ҳаракат қилишга тушди.Чунки давлатдан олинган кредитнинг миқдори ҳам кун сайин ўсиб бораётган эди.Охири у ўйлаб кўриб,бозорга чиқиб,эрининг сингиллари каби парфюмерия буюмлари сотиш ва шу билан бироз пул йиғиб ишларни охирига етказишга аҳд қилди.Аммо бу ишни бошлаш учун ҳам пул керак эди.
Озода кичик аммасининг ўғлидан пул олиб,бозорга чиқиб кетди.У аввал Тошкентдан мол олиб келиб,устига озроқ қўйиб сотди.Бундан фойда кам қолишини билиб,кўпроқ пул топиш ҳақида ўйлади.Кейин кичик аммаси билан маслаҳатлашиб,водий томон бозорларидан кийим-кечак олиб келиб,сотишни ўйлади.Кичик аммаси кўп йиллардан бери водийга қатнаб,Бухородан зардўзи буюмлар олиб бориб сотар,қайтишида у ердан кийим-кечак олиб келиб бозордаги дўконларга топширарди.
Озода аммаси билан водий томонларга қатнаб,Андижон жаҳон бозоридан кийим-кечак, парфюмерия буюмлари олиб келиб,дўконларга топшириб юрди.Ҳатто қўшни Қирғизистоннинг Қорасув шаҳридаги арзон бозорларга ҳам борди.Охирги марта борганида анчагина Хитой маҳсулотларини олиб келаётган пайтларида Тошкентда божхона ходимлари унинг ҳамма молини мусодара қилишди.Озода шундай қилиб,барча топган-тутганидан айрилиб қолди.
Шу билан Бухорога кайфиятсиз ҳолатда қайтган Озода энди нима қилиш ҳақида ўйлади.Охири бозордаги қайнсингиллари ва бошқа савдогарлардан мол олиб сотишга қарор қилди.Бундан қоладиган фойда жуда кам бўлиб,рўзғорга етарди холос.Озода озроқ муддат шу иш билан шуғулланди.Унинг яна бозорга чиқиб кетганини кўриб,Фикрат дарвозахона олдидаги эски айвонларни бузиб ташлади.Ва яна иморат қуришни бошлади.У хотини бозордан топаётган озгина пулларни ҳам Озоданинг қўлидан олиб,қурилиш ишларига сарфлайдиган бўлди.
Оиладаги доимий етишмовчиликлар,усталарнинг иш ҳаққини бериш,қўшимча қурилиш ашёлари сотиб олиш каби муаммолар Озоданинг сабр косасини тўлдириб борарди.Фикрат топган пулини кўчада танишлари ва дўстлари билан ўтиришларга сарфлар,уйда нима бор-йўқлиги билан иши йўқ эди.Озодага қўшимча равишда болаларини мактаб ва боғчасига олиб бориш,уларни кийим-кечак билан таъминлаш,усталарга овқат қилиш, қисқаси уйдаги ҳамма ишни якка ўзи бажариши керак эди.Яна ҳовлининг ичидаги катта экин ерига қараш ҳам аёлнинг вазифаси эди.Озода Фикратнинг бу қадар масъулиятсизлигидан жуда зерикар,гарданига юкланган юмушлардан чарчаган эди.
Озода экин ерига қарашни қўшнилари Ҳабиб акадан илтимос қилди.Ҳабиб ака қизи Ойниса билан бирга экин ерларига помидор,картошка ва бошқа нарсалар экди.Озода Ойнисадан уйда ишлаётган усталарга ва ерда ишлаётган отасига овқат пиширишни
илтимос қилди.
Ойниса шундай қилиб,доимий равишда уларнинг уйига кириб чиқиб юрадиган бўлди.У овқат тайёрлашдан ташқари уйнинг майда-чуйда ишларини ҳам қиладиган бўлди.У Озода бозордан қайтгунча,усталарга овқат қилар,идишларни ювар эди.
Худди шу кунларда кутилмаган воқеа юз берди.Ўшанда ёз фасли эди.Озода ўша куни вақтлироқ ишдан қайтди. Усталар уйнинг орқа томонида ишлашаётгани сабаб у ўзлари яшайдиган уйга кириб,бироз салқинлаб,кейин чиқиб ишларини қилмоқчи бўлди.
Ичкарига кириб,қоронғи хонанинг чироғини ёқиб кўзи тушган манзарадан қотиб қолди.Фикрат Ойнисани маҳкам қучоқлаб олганича,уни ўпишга ҳаракат қилаётган эди.Фикрат уни кўриб,Ойнисани қўйиб юборди.Ойниса эса йиғлаб юборди.
–Нима гап?Нима қиляпсизлар бу хонада?-Озоданинг овози титраб кетди.
–Фикрат ака мени алдаб,бу хонага олиб кирдилар..Киришим билан менга ёпишиб кетдилар..-Ойнисанинг елкалари титраб йиғлаб юборди.-Хайрият,сиз келиб қолдингиз…
–Менга қара,ҳой қиз.Ахир 18 ёшдасан,сен қандай қилиб,ўзингдан қарийб ўттиз ёш катта эркакка ишониб,уйга кирасан?
–Янгажон,илтимос ота-онамга айтманг,-изиллаб йиғлашга тушди қиз.-Буни ота-онам,акам,умуман қишлоқдагилар билса нима деган одам бўламан?
Озода Ойнисага қараб раҳми келди.Кейин бўзрайиб қараб турган Фикратнинг нигоҳларига тик қаради.
–Менга қара ифлос.Ахир бу қиз ўғилларингдан ҳам ёши кичик.Сен уялмадингми?Агар ҳозир ота-онаси бу ҳақда билса нима бўлади?-деди Озода нафратдан нафаси сиқилиб.Фикрат ерга қаради.Ойниса эса югуриб,хонадан чиқиб кетди.
–Сиз қанақа инсонсиз ўзи?Нимага бундай қиласиз?Ҳамма нарсага чидар экан деб,энди қўшнининг қизини менга кундош қилмоқчимисиз?
–Овозингни ўчир!Қанақа кундош?Ўзи-ку,ликиллаб уйимизга кириб-чиқиб юрибди!
–У уйимизга кириб чиқиб юрган бўлса мени илтимосим учун шундай қиляпти...Усталарга қарашяпти.Сиз Худодан қўрқмай,нимага унга тирмашяпсиз?
–Мен унга тирмашмадим.Шунчаки,бир синаб кўрдим.-Фикратнинг юзсизларча айтган бу гапидан кейин Озоданинг ундан бутунлай ҳафсаласи пир бўлди.
Худди шу кунларда уни яна қайтиб телевидениега ишга таклиф қилишди.Озода бозорни йиғиштириб қўйиб,ишига чиқиб кетди. Ўша пайтда эндигина ташкил қилинган НТТ-яъни нодавлат телевидениелар телетармоғининг конференциясида қатнашиш учун Тошкентга боришига тўғри келди.У болаларини онасига қолдириб,Тошкентга кетди.Худди шу кунларда Фикрат яна Ойнисани чақириб,унинг номусига тегиб қўйди.
Бу гаплардан хабари бўлмаган Озода Тошкентдан келганида катта жанжалнинг устидан чиқди.Қўшнилари Ҳабиб ака билан Зиёда опа уларнинг уйига чиқиб,тўполон кўтаришди.
–Энди биз нима қиламиз?Қизимизни ҳаёти нима бўлади энди?-сочини юлиб йиғлади Зиёда опа.
–Ҳаммаси қизингизни розилиги билан бўлди!Ишонмасангиз,ўзидан сўранглар,-деди Фикрат бемалол.-Мен уни мажбурламадим.
Ойнисани акаси Воҳид судраб Озодаларнинг уйига олиб келди.
–Мен Фикрат акани яхши кўраман,-деди Ойниса.Уни калтаклашгани шишиб кетган юз-кўзидан билиниб турарди.
–Ўзингдан шунча ёш катта одамни яхши кўрасанми?Яхши кўрмай ўл,-деди Ҳабиб ака.-Ахир мендан ҳам катта-ку,бу киши.
Озода бўлса ҳайкалдай қотиб турар,ҳовли юзасида бўлаётган жанжалнинг унга ҳеч қандай алоқаси йўқдай туюларди.У бирданига энди орқага йўл йўқлигига,ҳаммаси тугаганига тушунди.Шунча ҳаракат қилиб,азоб чекиб солган уйларига қараб турди-да,уйга қараб юрди.Ичкарига кириб,болалари ва ўзининг кийим-кечакларини йиғиштиришга тушди.Ҳужжатларни,фотоальбомларни олди.Кейин эса Зебо опанинг уйига бориб,онасига телефон қилди.Нозигул опа катта юк машинаси билан иккита мардикорни ҳам олиб келди.Озоданинг нарсаларини мардикорлар ташиётган пайтида Зиёда опа йиғлаб юборди.
–Кетманг,келин!Мен Ойнисани бу одамга ҳеч қачон бермайман.
–Мен энди бу одам билан бу қишлоқда яшашдан ор қиламан,-деди Озода.-Қизингизни бу одамга берасизми,бермайсизми,Фикратни ўлдирасизми,энди менга барибир!
Озода шу гапни айтиб,болаларини қўлларидан ушлаб кўчага қараб юрди.Энди аёл учун ростдан ҳам ҳаммаси барибир бўлиб қолган эди.
–Башараси қурсин,Худога солдим эрингни!-йиғлади Нозигул опа.-Ўзи пешонанг шўр экан-да,болам.
Озода ҳеч нарса демади.У энди буёғига нима қилиш ҳақида ўйлаётганди.
Орадан икки кун ўтиб,катта ўғил Фаррух Озодани излаб,Нозигул опаникига келди.
–Озода опа,кеча Ойнисани хотини ўлган,узоқроқ бир қариндошларига эрга берворишибди.Илтимос,уйга қайтинг.Дадам жиннидай бўлиб қолибдилар.Ўтирсалар ҳам,турсалар ҳам Ойниса дейдилар.Сиздан бошқа ҳеч ким у кишини тинчлантиролмайди,-деди Фаррух.
–Фаррухжон,энди қайтмайман.Даданг билан ўн йил бирга яшаб,бир ёруғ кун кўрмадим.Бошимга қанча кунларни солганидан ўзингни ҳам хабаринг бор.Энди нима бўлса ҳам пешанамдан кўраман.Бошқа овора бўлиб келиб ўтирма,-деди Озода.
–Ахир ўша ҳовлини бутунлай бузиб қайта қуришда қанча меҳнат қилдингиз.Энди қандай қилиб,ташлаб кетасиз?
–Менга ўша ҳовли ҳам,отанг ҳам керак эмас,болам.Кўзимга ҳеч нарса кўринмайди,-деди Озода.-Бошқа келиб юрма.Отангни бу ишини кечиролмайман.Гиёҳванд бўлди,ичкилик ичиб бизни уйдан ҳайдади.Сизларга қарадим.Ҳаммасига чидадим.Аммо энди бу ишига чидолмайман.Энди қайтмайман,Фаррух!
Фаррух бошини эгиб,уйдан чиқиб кетди.
Биринчи фасл тугади
#ўгайонагрдил