Eli(e) nurdur,Eli(e) mehebbetdir,Eli(e)

varlıq aleminin menasıdır,Eli(e) insanları
yoxluq aleminden xilas edendir,Eli(e)
benzersiz yol gösterendir,Allahın böyük
velisi,Peyğemberin(s) vesisi,cahanın
heqiqeti,Allahın sevimlisidir!Ele ise ola
bilermi ki,Allah öz sevdiyi insan haqqında
heç ne demesin?Ola bilermi ki,varlığın
menası ve cahanın heqiqeti sayılan bir
şexs barede sussun?Yox,ola bilmez.
Biz burada İmam Eli(e) barede nazil
olmuş bezi ayeler haqqında
danışacağıq,lakin bununla iş
bitmir;bu,ancaq deryadan bir damladır.
Xetib Bağdadi(Ebu Bekr ibn Eli)senedlere
istinad eden ravi İsmayıl ibn Ceferden,o
da İbn Abbasdan neql edir ki,Quranda Eli
ibn Ebutalib(e) baresinde üç yüzden çox
aye nazil olmuşdur.(Tarixe-Bağdad,c.6,s.​
22)Hemçinin,ibn Hecer ve Şeblenci Eli(e)
barede üç yüz aye meselesini İbn
Esakerden ve İbn Abbasdan neql
etmişler.Teberi ve Ebu Neim kimi bezi
qedimi alimler de "Ma nezl minel-Quran fi
Eli(e)" adlı eserler yazmışlar.
Heqiqeten de,Eli(e) baresinde nazil olmuş
ayeler inkar edilmezdir.Men burada hemin
ayelerin bezilerine toxunacağam.
1)İmam Elinin(e) adı Ademe(e) nicat
verendir.
Beqere suresinin 37-ci ayesinde buyurur:
"Adem Rebbinden (bezi xüsusi) kelmeler
öyrendi".
İbn en-Necar ibn Abbasdan neql edir: "Bu
kelmeler Mehemmed(s),Eli(e),Fatime(s.e)​
,Hesen(e) ve Hüseynin(e) adlarından
ibaretdir".
Allahın şahidliyi ile,Eli(e),heyat yoldaşı ve
onların her bir övladları çirkinliklerden pak
ve temizdirler.
Ehzab suresinin 33-cü ayesinde buyurur:
"Siz ey (Peyğemberin) ev ehli!Allah sizden
çirkinliyi yox etmek ve sizi ter-temiz
(pak)etmek ister"
Burada Ehli-beyt dedikde Eli(e),Fatime
(s.e),Hesen(e),Hü​seyn(e) nezerde
tutulmuşdur.(Siyuti,Durerud-dü​rrül-
mensur,c.5,s.199 ve Fexr Razi,Tefafe-
Kubra,c.6,s.783)
2)İmam Elinin(e) nefsi Peyğemberin(s)
nefsi meqamındadır.
Ali-İmran suresinin 61-ci ayesinde
buyurur:
"(İsanın(e) Allahın qulu ve Peyğemberi(s)
olması barede) sene gönderilen bilikden
sonra buna(İsanın ehvalatına) dair
seninle mübahise edenler olsa,onlara de:
"Gelin,biz de oğlanlarımızı,siz de
oğlanlarınızı;biz de qadınlarımızı,siz de
qadınlarınızı;biz de özümüzü,siz de
özünüzü(bura) çağıraq.Sonra (Allaha)
yalvarıb yalançılara Allahın lenet etmesini
dileyek".
Bu ehvalatda Peyğemberi-Ekrem(s) öz
nefsini Emirelmöminin Elinin(e) nefsine
beraber tutmuşdur.
13 menbe bu meseleni qeyd edir ki,men
onları sadalamıram.(Bax:Mehemmed Teqi
Ceferinin "Nehcül-Belağe"ye yazdığı
şerh,c.1.,s.197)
3).İmam Eli(e) veliyullahdır.
Maide suresinin 55-ci ayesi buyurur:
"Sizin haminiz ancaq Allah,Onun
Peyğemberi(s) ve iman getirenlerdir.O
kesler ki,(Allaha)boyun eyerek namaz qılır
ve zekat verirler".
Bu aye Hezret Eli(e) barede nazil
olmuşdur,çünki namaz qılan vaxt zekat
vermiş şexs Hezret Elidir(e).Bu barede
müfessel bir ehvalat var ki,o barede
burada danışmaq imkanımız yoxdur.
Bu dörd ayenin şerhinde Mehemmed Teqi
Ceferinin "Nehcül-Belağe"ye yazdığı
şerhinden istifade etmişik.
4)İmam Elinin(e) imameti Allah terefinden
verilmişdir.
Maide suresinin 67-ci ayesi buyurur:
"Ya Peyğember(s)!Rebbin terefinden sene
endirilmiş olanı tebliğ et!Eger (bunu)
etmesen,(Allahın) risaletini yerine yetirmiş
olmazsan".
Bu aye Eli(e) barede nazil olmuşdu
ki,Peyğemberi-Ekrem(s) Elinin(e) elinden
tutdu ve buyurdu:
"Men kimin mövlasıyam,Eli(e) de onun
mövlasıdır".Bu,dediyimize sü butdur.Bu aye İmam Elinin(e) imamlığının Allah
terefinden verildiyini tesdiq edir.
5)Allah Quranda Elini(e) sevmeyi emr
edir.
Şura suresinin 23-cü ayesinde buyurur:
(Ya Peyğember!) De: "Men bunun (risaleti
tebliğ etmeyimin) müqabilinde yaxınlarımı
(Ehli-Beytimi) sevmekden başqa heç bir
şey istemirem".
Zemexşeri "Tefsiri-Keffaş"ında,Genci
Şafei "Kifatetüt-Talib"inde ve s.
yazırlar ki,bu aye nazil olan kimi
Peyğemberden(s) soruşdular: "Sizin,
sevmeyimiz vacib sayılan yaxınlarınız
kimlerdir?"Peyğember(s) buyurdu:
"Eli,Fatime ve oğulları."
6)İmam Eli(e) Quran elminin sahibidir.
Red suresinin 43-cü ayesinde buyurur:
"De: (Menim öz risaletim üçün iki ilahi
şahid vardır:biri)Allahdır ki,menim ve
sizin aranızda şahidlik etmeye kifayetdir
ve ikincisi,Quran elminin sahibi olan
şexsdir."
Ebu Seid Xodri deyir: "Resulallahdan(s)
xeber aldım: "Quran elminin sahibi olan
şexs kimdir?"Buyurdu: "O şexs qardaşım
Eli ibn Ebutalibdir."
7)İmam Eli(e) Peyğemberin özünün
delilidir.
Hud suresinin 17-ci ayesi buyurur:
"Meger Rebbinin açıq-aydın bir delile
istinad eden,ardınca Allahdan bir şahid
gelen..."
Bütün tarixçiler yazırlar ki,bu ayede "delil"
ve "şahid" ifadelerinde Hezret Eli(e)
nezerde tutulmuşdur.
8)İlahi mükafat İmam Eli(e) üçündür.
Beqere suresinin 274-cü ayesi buyurur:
"Mallarını gece ve gündüz,gizli ve aşkar
(yoxsullara) serf edenlerin Rebbi yanında
böyük mükafatları vardır.Onların(axiretde)
heç bir qorxusu yoxdur."
Xarezmi,Sealibi,Maliki,Ebu Neim ve b. İbn
Abbasdan neql etmişler ki,Elinin(e) her
gün yanında 4 dirhemi olardı;onlardan
birini gece(Allah yolunda),birini
gündüz,birini gizli ve birini de aşkar
suretde sedeqe vererdi.Ona göre bu aye
Eli(e) barede nazil oldu.
9)İmam Eli(e) Allah rizası üçün canını
feda eder.
Beqere suresinin 207-ci ayesinde buyurur:
"İnsanların eleleri de vardır ki,Allahın
razılığını qazanmaq yolunda(Allah rizası
üçün) canını feda eder."
Sealibi öz tefsirinde İbn Abbasdan
revayet edir ki,Peyğemberin(s) hicret
gecesi Eli(e) onun yatağında yatdı
ki,Peyğemberi(s) tehlükeden xilas etsin.Bu aye de o Hezretin(e) şenine nazil oldu.
(Yenebiül-müveddet,s.92,K​ifayetüt-
talib,s.239)
10)İmam Eli(e) yaradılmışların en
yaxşısıdır.
Beyyine suresinin 7-ci ayesi buyurur:
"İman getirib yaxşı emeller edenler ise
yaradılmışların en yaxşısıdır."
Müqatil ibn Selman Mehakdan,o da İbn
Abbasdan neql etmişdir ki,bu aye Elinin(e)
ve onun Ehli-Beytinin şenine nazil
olmuşdur.
11)Qiyamet günü Elinin(e) vilayeti
baresinde soruşacaqlar.
Saffat suresinin 24-cü ayesi buyurur:
"Onları yubadıb saxlayın,çünki sorğu-sual
olunacaqlar."
Ebu Seid Xodri Peyğemberden(s) neql
edir ki,sorğu-sual olunacaq şey Elinin(e)
vilayetidir.(Şevahidüt-tenzil,​
c.1,seh.107,Sevayeqül-mehqere,​s.89)
12)İmam Eli(e) "Allahın ipi"dir.
Ali-İmran suresinin 103-cü ayesi buyurur:
"Hamınız bir yerde Allahın ipine möhkem
sarılın ve ayrılmayın!"
"Menaqibül-faxiret" kitabının müellifi
Abdullah, ibn Abbasdan revayet edir ki,bir
ereb Peyğemberden(s): "Allahın ipi
kimdir?" deye soruşdu.Peyğember(s)
üzünü Eliye(e) tutub buyurdu: "Bu
şexsden yapışın ki,o,möhkem
ipdir."(Kifayetül-xisan,s.343)
13)İmam Eli(e) her tayfanın yol
gösterenidir.
Red suresinin 17-ci ayesi buyurur:
("Sen ancaq insanları Allahın ezabı
ile)qorxudansan.Her tayfanın(doğru yol
gösteren) bir rehberi vardır".
Sünni ehli terefinden 7 hedis neql
olunmuşdur ki,bu ayede "munzir" sözü ile
Peyğember(s) ve "hadi" sözü ile Eli(e)
nezerde tutulmuşdur.Maliki de "Füsulül-
mühimme"de yazır ki,bu aye nazil olan
kimi,Peyğember(s) buyurdu: "Men
qorxudanam ve Eli(e) doğru yol
gösterendir:Ya Eli(e),senin vasitenle
doğru yol tapanlar hidayet
olunurlar."(s.122)
14)İmam Eli(e) möminlerin salehi ve
Peyğemberin(s) yaveridir.
Tehrim suresinin 4-cü ayesi buyurur:
"Onun mövlası Allah,yardım gösterenleri
ise Cebrail(e),emelisaleh möminler ve
bundan sonra da bütün meleklerdir."
Müfessirler ve sünni ehlinin böyük alimleri
yazmışlar ki,Peyğember(s) buyurmuşdur:
"Bu ayede
"emelisaleh möminler" ifadesi Elini(e)
nezerde tutur.
Bu ayenin izahında Fezlullah Kompaninin
"Eli(e) kimdir?" kitabından istifade
olunmuşdur.Bunlardan başqa diger ayeler
de vardır ki,onlar haqqında danışmaq
imkanımız yoxdur.Biz burada onların
yalnız bir neçesine öteri işare edeceyik:
1.Beqere suresi,aye 43;
"Rüku edenlerle birlikde rüku edin."
Bu aye Peyğember(s) ve Eli(e) haqqıda
nazil olmuşdur.Onlar namaz qılan ve rüku
eden ilk müselmanlar idiler.(Müveffeq ibn
Ehmed ve Ebu Neim ibn Abbasdan
neqlen)
2.İnsan suresi,aye 1;
"İnsanın ele dövrü olub keçmişdir ki..."
Bu aye Eli(e),Fatime(e),Hesen(e),Hüse​yn
(e) haqqında nazil olmuşdur.
3.Vaqie suresi,aye 10;
"Ve bir de önde olanlar,onlar Allaha
yaxındırlar."
Burada Eli(e) ve onu sevenler nezerde
tutulmuşdur.
4.Furqan suresi,aye 54;
"İnsanları sudan(nütfeden)
yaradan,onları (bir-biri ile)
esl qohum(qan qohumu) ve sonradan
qohum eden Odur."
Bu ayede Eli(e) ve Fatime(e) nezerde
tutulmuşdur.
5.Zumer suresi,aye 33;
"Haqqı gerilenler ve onu tesdiq edenler ise
esl mütteqilerdir."
Bu ayedeki "onu tesdiq edenler" ifadesi
Eliye(e) aiddir.