Qurani Pulla Oxumaq: Olar Ya Olmaz?

Qurani-kerim
oxumaq üçün muzd
almağın halal olub-
olmaması barede
alimlerin fikirleri
ferqlidir. Bir qrup
alimler (bunların ekseriyyeti ehli-
sünne mezhebine mensubdur) bunu
haram sayır ve Allahın kelamını
müeyyen qiymete satmaq kimi
deyerlendirirler.
Heqiqeten, bezi menbelerde Hezret
Mühemmed Peyğemberin (s) dilinden
ele hedislere rast gelirik ki, bunlarda
Quran oxumağı qazanc menbeyine
çevirenler tenqid ve mezemmet
edilirler. Amma bunun müqabilinde
başqa bir qrup hedisler de var ki,
bunlardan çıxış ederek bezi şertler
daxilinde muzdla Quran oxumağın
icazeli olduğu melum olur. Alimlerin
üstün ve qüvvetli reyi de buna
uyğundur.
Evvela bunu deyek ki, Quran oxumaq
ve başqalarına bunu öyretmek çox
böyük savaba malikdir. Her kes imkan
seviyyesinde bunu temennasız etse,
Allah terefinden mükafatsız qalmaz.
Buna göre de başqa yerden qazancı
olan şexsin temennasız olaraq Quran
oxuyub möminlerin ruhuna hediyye
etmesi ve bu işi başqalarına da
öyretmesi gözel olardı.
Ölü ile bağlı bir neçe emel var ki,
onları icra etmek üçün pul alınmaz.
Bunlara vacibi-kifayi deyilir. Bu
emellerin sayı üçdür: ölüye İslam
şerietine uyğun olaraq qüsl verib
kefene tutmaq, defn etmek ve cenaze
namazını qılmaq. Bir müselman ölüsü
üçün bu işler edilmeyince, bütün
başqa müselmanlar bunda sorumlu ve
cavabdehdirler. Amma eger bu işleri
bir ve ya bir neçe nefer icra etse, o
birilerin boynundan mesuliyyet
götürüler. Diqqet edilmelidir ki,
burada qüsl, kefen ve defn üçün lazım
olan materialların pulu nezerde
tutulmur; bunlara göre pul teleb
etmek olar. Söhbet bu işe çekilen
zehmete göre istenilen muzddan
gedir. Yeni bir kes ölünü qüslleyib
kefenlemek, qebrini qazıb defnden
sonra üstünü örtmek ve ona cenaze
namazı qılmaq üçün zehmet haqqı
kimi pul istese, haramdır. Amma
ölünün ruhuna Quran oxuyub hediyye
etmek vacib yox, müsteheb işdir. Ona
göre de bunu muzdla etmeyin
maneçiliyi yoxdur. Eger bunun üçün
pul almağı haram bilsek, eyni mentiqle
gerek yas meclisinde istifade edilesi
erzağı da pulla satmağı haram sayaq.
Yeni tesevvür edin ki, bir dükana girib
satıcıdan teleb edirsen ki, atamın
ehsan süfresine temennasız erzaq
vermelisen. Bunların her ikisini etmek
vacib yox, müstehebdir; ölü sahibinin
ne ölü üçün Quran oxutdurması, ne de
ehsan vermesi şerietde vacib hökm
kimi teleb edilmir. Eger imkanı varsa,
bunları ede biler; imkanı ve ya isteyi
yoxdursa, mecbur edile bilmez.
Meseleye başqa cehetden yanaşsaq,
melumdur ki, insan ölenden sonra
onun qezaya getmiş namaz ve
oruclarını başqası yerine yetire biler
ve bunun üçün ölü sahibinden muzd
istemek de caizdir. Eger bir şexsin sağ
iken boynunda olan vacib (ferz) ibadet
o ölenden sonra başqası terefinden
müzdla icra edile bilirse, müsteheb bir
emel olan Quran oxumağı niye başqası
muzdla etmesin?
Daha bir meqam: merhum şexsin
ruhuna hediyye olaraq Quran
oxuyarken hem sifarişçinin, hem de
icraçının müeyyen bir exlaq ve insaf
çerçivesinde davranmaları
meslehetdir. Yeni Quran oxuyan adam
bunun üçün xüsusi bir mebleğ
istediyini dille demese daha yaxşıdır.
Nedense, demek olar ki hemişe ölü
sahibinin Quran oxuyan adamdan
gileylendiyinin şahidi oluruq: “Quran
oxumaq üçün molla filan qeder pul
istedi. Heç insafı yox imiş. Menim
onsuz da xercim başımdan aşır. Bir
yandan da Quran oxutdurmaq üçün
filan qeder pul vermeliyem”. Bu
adamların veziyyetini başa düşmemek
mümkün deyil. Heqiqeten, bezen ister
yas merasimlerini idare etmek, isterse
de Quran oxumaq üçün mollalar
insafdan artıq pul isteyirler. Amma
bezen eks menzere de rastımıza çıxır.
Bu setirlerin müellifi Quran oxuyanın
üzüyumşaqlığından istifade edib bütöv
Quran xetmi üçün 30, hetta 20 manat
pul veren adam da görüb. Çox-çox
imkanlı şexsler görmüşük ki,
qebristanlıqda ve ya ziyaretgahda
rastına çoxan mollaya bir manat pul
verib Yasin oxumasını teleb edibler.
Yeqin razılaşarsınız ki, bu iş üçün
çekilen zehmetin ve serf edilen vaxtın
müqabilinde hemin mebleğ heddinden
azdır. Tesevvür edin ki, Quranı qiraet
qaydası ve avazla oxuyub xetm eden
adam başqa işlerini kenara qoymaqla,
buna en azı 5-6 gününü hesr
etmelidir.
Daha bir meqama toxunmaq isterdim.
Heç kimi mecbur eden yoxdur ki,
ölüsü üçün başqasına muzdla Quran
oxutdursun. Heç Allah da bunu teleb
etmir ve bu işi müsteheb emel kimi
her kesin öz ixtiyarına buraxıb.
Bahalıqdan şikayet eden ve pulunu
cibinde saxlamaq isteyen adam özü
zehmet çekib öz ölüsünün ruhuna
Quran oxuya biler. Eger bunu
bacarmırıqsa, vaxtımızı ve bacarığımızı
ereb elifbasını öyrenmek evezine
başqa işlere serf etmişikse,
başqasından şikayet etmeye deymez.
Biz öz vaxtımızı yüksek mevacibli
firmalarda işe düzelmek üçün ingilis
dili ve kompüter öyrenmeye serf
edende, “molla” dediyimiz adamlar
(elbette ki savadlı mollaları nezerde
tuturam) ereb dilini, tecvidi, şerieti
öyrenibler. Ve bu gün bizim onlara
işimiz düşüb. Sabah da hemin molla
bizim bacardığımız bir iş üçün qapımıza
ve ya iş yerimize gelecek ve bize
sifariş verecek. Meselen,
bennayamsa, men onun evini
tikeceyem; taciremse, men ona mal
satacağam; derziyemse, men ona
paltar biçeceyem ve saire ve ilaxır. Ve
bu zaman zehmetime göre ondan
muzd isteyeceyem. Ele ise, onun da öz
zehmetine göre menden muzd
istemeyini tebii qebul etmeliyem.
Unutmayaq, ruhani ve molla
tebeqesini yaradan biz özümüzük.
Eger şerietde deyilen kimi, özümüz
atamızın cenazesine qüsl vermir ve
bunu başqasına etdiririkse, elimize bel
götürüb anamızın cenazesine qebir
qazmır ve bunu başqasına tapşırırıqsa,
özümüz Quran oxumağı bacarmır ve
bunu başqasına sifariş veririkse, yas
meclisimizi yola vermek üçün ne
ailenin içinde, ne de yaxın qohumda
bir adam tapmır ve bunun üçün molla
çağırırıqsa, demeli, onun muzdunu da
vermeliyik. Etirazımız varsa,
başqasının bize müfte işlemesini teleb
etmekdense, özümüz bu işleri
görmeyi öyrenek. Onda molla
dediyimiz tebeqeye de ehtiyac
qalmaz.
Ve nehayet, Quranı o ölünün ruhuna
oxutdurarlar ki, sağlığında bu kitabın
heç olmazsa tercümesini vereqlemiş
olsun, bu kitabda yazılan eqide,
ehkam ve exlaq qaydalarının heç
olmazsa, bir qismine emel etmiş olsun.
Sağlığında Quranı tanımayan, ona
hörmet qoymayan (hörmet deyende
öpüb gözünün üstüne qoymağı yox,
içinde yazılanlara emel etmeyi
nezerde tuturam) bir adamın ruhu
üçün yüz defe Quran oxunsun – ne
faydası var ki?