2- БӨЛҮМ..

Тигиндей отур, тартынба, өз
үйүңдө отургандай эле эркин сезип
отура бер. Кайсындан куяйын,
коньяк, вино, арак же
шампанскийби?
Диана унчуккан жок. Тигил
адегенде ага шампан куйду.
Алдындагы тарелканы алып ар
кандай салаттардан салып аны
алдына койду.
- Кана момуну алып жибер.
Экөөбүздүн таанышкандыгыбыз
үчүн. Баса, айтмакчы Марат
Исабеков деген мен болом, бул
түрмөнүн кожоюнумун.
Мамлекеттин улуксаты менен
салынган түрмө, бирок бул менин
менчигим болот. Алдымдагы
кызматкерлерим да менин менчик
кызматкерлерим. Эгер качып
кетсең калаанын кайсы районунун
милициялары болсо да сени
кармап алышып, кайра алып келип
беришет. Так что жердин жети
кабат түбүнө кирип кетпесең эле
сени биздикилер баары бир таап
алышат. Дагы бир айтчу нерсе
биздин бул жактагы мыйзам
таптакыр башка, түрмө
кызматкерлеринин айтканы силер
үчүн закон, аларды кың дебей
аткарышыңар керек. Эгер моюн
толгосоң анда балээни өз башыңа
өзүң үйөсүң. Кана алып жибер
алдагы ичкиликти. Тигил өзү
коньяктан куюп туруп тартып
жиберди. Диана стаканга жологон
жок.
- Мен деген сенден суранбайм,
буйрук берем, алдагы стаканда
куюлганды алып жибер да,
алдыңдагы тамакты же! Бол тез!
Анын бакырганынан чочуп кеткен
Диана стакандагы шампанды
кандайча түбүнө чейин тартып
жибергенин билбей да калды.
- Алдыңдагы тамакты же, уялба.
Диана тарелкага салынган
тамактан жей баштады. Көптөн
бери мындай тамак жей элек
болчу, аябай даамдуу экен. Ак чач
киши дагы улам-улам бир
нерселерди сурай, аны карап коюп,
өзү да алдындагы жайнаган
тамактан тарелкасына салып алып
жеп жатты. Атайын ушундай
жасалганбы шампандын градусу
аябай күчтүү экен. Эки-үч стакан
коньяк ичкендей Диананын ичи
ысып, башы тегеренип чыкты. Ак
чач киши аны мыскылдай карай
дагы бир стакан шампан куйду.
- Болду ичпейм, - Диана моюн
толгоюн деди эле тигил үнүн өктөм
чыгара, буйрук бере сүйлөдү.
- Ичесиң, еще как ичесиң, бул
жерде менин буйругум эки болбошу
керек. Так что давай ич!
Диана эч нерсе түшүнбөй, бир
нерсеге башы жетпей жатты "Бул
түрмөбү, же бардел, сойкуканабы? "
Аны күчкө салып дагы эки стакан
шампан ичирди. Ушул үч стаканга
эле башы тегеренип кадимкидей
мас болуп калды. Бет
маңдайындагы ак чач киши
коньяктан үстөккө-босток ичип,
тамактан өлүп бараткандай жеп
жатканын көрүп турду, анан бир
стакан коньякты тартып жиберди
да оозу-башын чүпүрөк менен
сүртүнө ордунан козголду.
- Болду жетишет, жүрү тиякка,
пара уже!
- Каякка?
- Каякка болмок эле тигил
бөлмөдөгү диванга. Ме андан көрө
бобул стакандагыны тартып жибер
өзүңө жакшы болот.
- Жок ичпейм.
- Өзүң бил. Анда жүр кеттик
тиякка!
- Ал жакка барбайм!
- Эмне-ее, ещё как барасың!
- Мен деген али кызмын.
- Мага ошол керек, бас жүрү.
Диана моюн толгоп ордунан
турбай койду эле ак чач киши ага
болбой сүйрөп жөнөдү. Чоң диван-
кроват турган бөлмөнүн ичи кызыл
түстөгү жарык экен, атайын
жасалгаланса керек. Диананы
сүйрөп барып диванды көздөй
ыргытып жиберди. Жанале
жылмалаңдап турган киши эми
жолборстой күркүрөгөн зөөкүргө
айланды. Бир нерселерди сүйлөнө
үстүндөгү кий ими-баштарын туш
келди ыргытып кирди. Анан
Диананы кармайын деди эле ал
диванды айлана качты. Эшикти
ачып сыртка чыга качмакчы
болгондо босогодо турушкан
далдыйган эки жигитти сүзүп
кайра артка кетенчиктеди. Тигилер
кайра эшикти сыртанан жаап
коюшту. Ак чач киши да бир топ
кызып калган болчу.
- Качпа, каякка качасың. Азыр
качсаң кийин артыман чуркайсың,
анда мен да сени карабай коём.
Кызыл жарыгы бар чоң бөлмөнүн
ичинде экөө ары-бери кууша
мышык-чычкан ойноп жатышты.
Чычканга өлүм, мышыкка оюн
дегендей Диана канчалык
жанталашып качкан сайын ак чач
киши жыргап каткырып күлүп, жаш
балача ар кандай үндү чыгарып
тигини кууп жүрдү. Бир кезде аны
кууп жетип шап эле белден
кучактады да диван-кроватка
көтөрүп урду. Диван үстүндө
кармаш көпкө созулду. Диана да
колдон келишинче каршылык
көрсөтүп туруп алды. Бир маалда
абышканы беттен чапчый алдынан
суурулуп чыгып кетти. Ак чач
абышка эртеден бери кармашып
жатып алы кетип, чарчап калган
болчу. Күшүлдөй-бышылдай
ордунан араң турду.
- Бадрачи-ии! - деп катуу
кыйкырганда сыртта турушкан эки
далдайган жигиттер дароо кирип
келишти. Аларга башын ийкеп
Диананы көрсөттү эле алар дароо
эле эки колдон кармашып Диананы
чалкасына диван-кроватка
жыгышып эки колун, эки бутун эки
жакка кере таңып ташташты.
Кожоюнду бир карап коюшуп кайра
сыртка чыгып кетишти. Бир аз эс
алган алиги ак чач киши
ырсалактай басып келип
жырткычча болгон күчү менен
алдындагы байлануу кыздын
көйнөктөрүн тыткылап айрып
кирди. Анан өз билгенин жасай
баштады.
Кыздын ачуу чаңырыгы берки
бөлмөдө турушкан экөөнө
кадимкидей угулуп жатты. Бир
сааттан кийин чачы-башы
уйпаланган ак чач киши чыкты.
Эми кезек силердики дегендей
тигил экөөнө башын ийкеп койду
да артын карабай чыгып кетти.
Араң турушкан экөө биринен-бири
өтүшө бөлмөгө атырылган боюнча
кирип кетишти.
Арадан эки саат убакыт өткөндө
Диана эс-учу жок өзүнүн
камерасыдагы кроватында сулк
жаткан болчу.
Шампанга бир нерсе кошулганбы
айтор Диана таң атканча көзүн
ачпай сулк жатты.
Бака-шака түшкөн үндөн ойгонуп
кетип көзүн ачса Зулфия менен
Саулемди алып келишиптир. Таң
атканча укташпагандыкыбы
экөөнүн тең көздөрү кызарып,
өңдөрүндө аябай чарчаганы
билинип турат. Диананын
уйпаланган чачтарын, жаңы ич
көйнөктөрүн көрүп тигилер дароо
эле билип коюшту.
- Эмне кечөө тоесть түндө кожоюн
келдиби?
Алардын суроосуна Диана жооп
бергендин ордуна ыйлап жиберди,
түндөгү зөөкүрлөрдөн көргөн
кордугун чыпчыргасын коротпой
айтып берди. Үчөө кабактарын
карыш түйө унчугушпай олтурушту.
- Эми чындап ишенген чыгарсың,
бул түрмө кандай экенин, - Саулем
ага кайрат бере сүйлөдү, - эч
нерсе эмес биз дагы бул тепкичти
басып өткөнбүз. Бул жакка экөөбүз
тең эле кыз боюнча келгенбиз, сен
көрөлек кандай гана азап-
тозокторду баштарыбыздан
өткөрдүк. Али биз көргөн
кордуктун чекесин да көрө
элексиң. Түндөгү болгон
зөөкүрдөккө чыдай албай ыйлап
жатасың, керек болсо биз андай
кордукту күндө көрөбүз. Байтал
элең, сен эми мындан ары үйүргө
кошулдуң…
- Үйүрүң эмне?
- Эмне болмок эле, мындан ары
сен да биздин топ менен түн
ичинде чогуу кетесиң да эртең
менен кайтып келесиң.
- Силерди каякка алып кетип атат?
- Өткөн жолу эле чет-чеберин
айтып түшүндүрбөдүк беле. Бизди
жыргатканы алып кетип атат
дейсиңби, чет элдиктер менен бай
адамдардын уйпаландысы, эриксиз
күңү болобуз. Өздөрүнүн
сауналарына алып барышып бизди
алар бир түнгө сатышат, чоң
акчага.
- Бул деги өкмөттүн мыйзамдуу
түрмөсү эмес экен, качып
кетпейсиңерби бир ыңгайын таап?
- Ой бай аны угузба эч кимге.
Мындай сөздүн чет-чеберин угуп
калса эле ишиңдин бүткөнү. Баса,
качып кайда барасың, көчөнүн ар
бир булуң-бурчтарында булардын
кишилери жортуп жүрүшөт, кармап
алышып кайра алып келишет, же
жөн гана көзүңдү элге билгизбей
тазалап коюшат. Өткөн жолу
Наташа деген орус кыз жоголуп
кетти го, аны кантип дайынсыз
жоготушканына күбө болуп өз
көзүм менен көрбөдүмбү. Тээтигил
бурчтагы чоң үйдү көрдүңбү,
ошонун ичинде чоң темир жащик
бар экен. Менин оюмча ошонун
ичинде кислота бар окшойт. Айтор
кандайдыр бир суюктук бар. Бул
жактын мыйзамына баш ийбей
бараткандарды ошол суюктукка
салып жиберишет экен, дененин эч
нерсеси калбай эрип кетет, -
Саулем колунун сөөмөйүн
көрсөттү, - көрдүңбү бул колумдун
сөөмөйү жок, бир жолу байкабай
бул эмне болгон суюктук деп
колумду малып жиберип минтип
сөөмөйүмдөн ажырап калбадымбы.
Муну эч кимге билгизбей жүрүп
араң айыктырдым. Ал эми
Наташаны болсо ошол жакка кечке
жуук алып барышканын көргөм.
Шефтин бөлмөсүн тазалап жаткам.
Эч ким жок болчу, эмне кылышар
экен деп атайын барып аңдыдым.
Лөкүйгөн үч-төрт эркек адегенде
аны жыпжылаңач кылып
чечиндиришти дагы кезек менен
зордукташты. Андан соң эки колун,
эки бутун байлап туруп, өкүртүп-
бакыртып ошол челекке салып
жиберишти. Байкуш Наташа бир-
эки жолу акыркы күчү менен
туйлап алды дагы ошол бойдон
көздөн кайым болду. Алиги
жигиттер боркулдап кайнап аткан
сууну тынчыганча жыйырма
мүнөттөй карап турушту. Качан
гана көбүрүп-жабырган суу
тынчыганда темир союл менен
ичин текшерип көрүшүп, бүттү
дегендей бири-бирине баш ийкеше
кетип калышты.
Ошодон кийин ал дайысыз жоголуп
кетти. Жаш кыздардын көздөрүн
кантип тазалап коюшарын билип
калдым, көрсө көз ачып
жумганчалык эле убакыт экен да. А
сен капкайдагы качуу тууралуу
сөздөрдү айтасың, тигилер бул
сөздү угуп калышчу болсо жөндөн
жөн гана сени кислотага салып
ээритип жиберишет, эч ким билбей
да калат. Качуу тууралуу ойду
мээңден алыс ыргыт, эгер
жашагың келсе. Бул жактан бийик
дубалдан сыртка чыгып кете
албайсың, ал эми тигил жактардан
болсо катуу көзөмөлдөсүң. Бул
жактын эрежесин бузсаң катуу
наказания аласың, адегенде катуу
эскертүү берилет, экинчи жолу
кайталанса анда ишиңдин бүткөнү,
тиги дүйнөгө барып кайра келесиң,
тим эле Кудайга үнүңдү жеткирет.
Экинчи нарушение жазагыс
болосуң.
Кичине камеранын ичи тымтырс
болуп калды. "Баары бир кандай
болсо да качам, мындай кордукка,
мындай жашоого чыдай албайм", -
Диананын мээсинен ушул ой
кетпей туруп алды.
КАНДУУ МУШТАШ
Чын эле Диананы көргөндөн көрө
элеги көп экен. Түнкү саат эки
чендерде камерадагылардын
баардыгын "прогулкага" короого
алып чыгышты. Кыздардын көп
экендигин Диана ошондо биринчи
көрдү. Кеминде эле жүзгө чукулдап
барып калат экен, кээ бирлери
эки-үчтөн болуп, кээлери
жалгыздап өзү менен өзү сүйлөшүп
ээндеп басып жүрөт. Эки-экиден
чарпыша кетишип, ортого түшүшүп
арачалап, ажыратып кеткендер да
болуп жатты. Жалаң он алты, он
жети жаштан жыйырма беш жашка
чейинки жаш кыздар экен.
Болгондо да ар кайсы улуттагылар.
Бул жаш кыздар жалаң эле
Кыргызстандын жеринен эмес
төгөрөктүн төрт бурчунан алынып
келинген кыздар экенин Диана
кийинчерээк билди. Адегенде ар
кайсы улуттагы ар кандай тилде
сүйлөшкөн кыздарды көрүп
таңгалып жүргөн. Бири-бирин жек
көрө карашып, жактырышпай, орой
мамиледе болушуп, бир нерсе
болсо эле жырткычтарча
тытмалашып кеткенге даяр болуп
тургандай сезилип жүрдү.
Диана, Саулем, Зульфия өздөрүнчө
бир бурчта сүйлөшүп турушкан.
Бир кезде күтүлбөгөн жерден эле
эки кыз жакалаша кетишти.
- Во, башталды, жүрү көрүп
турабыз, кимиси жеңээр экен, -
Зульфия тигилерди күтпөй эле
экөөнөн бөлүнүп топтошуп бир
жерге үймөлөктөп жатышкан
кыздарды көздөй чуркап кетти.
Анын артынан экөө да жетип
барышты.
Корей кызы менен орус кыз экөө
мушташып жатышыптыр:
Кыздардын мындай мушташын
Диана биринчи көрүшү, тим эле
эркектерден да катуу,
жырткычтарча мушташып киришти.
Экөөнү заматта кыздардын баары
курчап алышып кыйкырып
жатышты.
- Сок, бетке ур!
- Ичке теп, чачын жул!
- Тумшугун канда!
Экөө кадимкидей бири-бирин
муштум менен муштап, бут менен
тебишип, чачтарын жулуп бок ооз
сөздөр менен сөгүнүшө
ызырынышууда. Аларды эч ким
ажыраткан жок, тескерисинче
бири-бирине кайра тукуруп ыраазы
боло карап турушту. Демейде
келип резинка союл менен
чапкылап сабап калчу лөкүйгөн
көзөмөлчү аялдардын бири да
басып келип экөөнү ажыраткан
жок. Тескерисинче ары жакка
туруп алышып, өздөрү да кызыга
карап турушту. Анча бийик эмес
секичедеги кичине үй ичинде ар
бир кыздардын кыймыл-аракетине
көз салып турган автоматчан
жигит дагы булардын мушташын
жыргап көрүп атты.
Бир кезде экөө чачташып
калышты. Орус кыз корей кызын
чачтан төмөн карай басып тизеси
менен бетке тепкилеп кирди. Корей
кызынын мурдунан кан атып
кетти, ошентсе да ал моюн берген
жок. Шап эте тигине тизеден кош
колдоп кармады да тапатак көтөрө
ордунан турду. Анан тигини кайра
жерге көтөрүп урду.
Орус кыз баары бир чачын бекем
кармаган боюнча коё берген жок,
цемент жерге катуу жыгылды эле
жулунган чач колуна уушталган
боюнча кетти. Ордунан туруп
келатканда корей кызы тигини
моюнга тепти, ал чалкасынан
кулай кайра ордунан турууга
аракет кыла баштады. Туруп
келатканда бетке жеп кайра
чалкасынан жыгылды. Дагы бир
жолу керилип туруп бетке тебээрде
орус кыз тигини буттан кармап
калганга үлгүрдү. Корей кыз
чалкасынан кулай экөө жерде
тытышып жатып калышты. Улам
биринин үстүнө бири чыгат да
муштумдары менен башка, көзгө,
бетке ургулашат. Экөөнүн тең бети-
баштары жарылып, мурдуларынан
кан кетти. Кийимдери айрылып,
чачтары уйпаланды. Аларды
айланада топтолушуп карап
тургандар байыркы Римдеги
гладиаторлорду согуштургандай
экөөсүнүн кимиси жеңээр экен деп
ызы-чуу түшүшө кыйкырып
жатышты. Улам биринин үстүнө
бири чыгып муштагылап атышып,
экөө тең аябай чарчашты, бирок
бири-бирине моюн сунгулары
келбей турушту. Мушташууну
уланта беришти, бир да бирөө
ортого түшүп арачалаган жок.
Тээ бир далайдан кийин мас
кишидей экөө тең темтеңдеше
ордуларынан турушту. Орус кыз
күүлөнүп келип тигини бетке урду
эле корей кызы чалкасынан кетти,
ордунан туруп өзүнө жакын келип
калган орус кызды буту менен
ичке тээп калды. Ал өзөрө жерге
тизелей бөктүшө кусуп жиберди.
Корей кызы дагы бир жолу бетке
тепкенде тигил чалкасына кулады.
Шашыла ордунан туруп келатканда
үлгүртпөй үстүнө минип алды.
Анан муштуму менен бетке
тындырбай ургулай берди.
Адегенде орус кыз колу менен
бетке урдурбоого аракет кыла
тосуп атты эле акырындап
дарманы кете колу менен да бетин
тосо албай калды. Эс учун жоготуп
сулк жыгылды. Ары жакта
булардын мушташын кызыгып
карап турушкан көзөмөлчү аялдар
жетип келишип, корей кызды
тигинин үстүнөн көтөрүп
тургузушту.
- Довольно, давай тиякка барып
бети-башыңды жуун.
Бери жактагы кыздар кол
чапкылашып корей кызын
кубаттаганга өтүштү.
- Браво, браво, молодец.
Анан өз ара талашып-тартышып
бири-бирине акча бере башташты.
Диана эмне болуп жатканына эч
нерсе түшүнгөн жок. Камерасына
келгенде Зульфиядан сурады.
- Эмне себептен аларды
ажыраштырган жоксуңар?
- Ажыраштырганга болбойт, анда
эки жаат болуп мушташып кетиши
мүмкүн. Экичиден анда баардыгы
кызыктуу "зрелищеден" кур
калышат. Ушундай мушташтарды
көргөндө "бой без правила"
мушташын көргөндөй болобуз.
- Эмнеге бири-бирине тияк
жактагыларга көргөзүшпөй акча
берип жатышат?
Тигилер мушташа баштаганда
карап тургандар кимиси утат деп
ортого акча ташташып өз ара
мелдеше башташат. Уттургандар
уткандарга акча беришет.
- Акчаны кайдан табасыңар?
Көзөмөлчүлөргө билгизбей тигил
өздөрүнүн клиенттеринен өөнөп
калган акчалары.
- Тигилерге билгизбей акча өөнөп
калса болобу?
- Анын баары өзүңдөн зависит
этет. Коркпой эр жүрөктүүлүк
кылсаң акырындап акча өөнөп
алсаң болот. Өткөн жолу Мария
деген кыз тигилерге билгизбей жүз
долларга жакын акча чогултуптур,
бирок көзөмөлчүлөргө кармалып
калып алардан өлөөрчө тепки
жебедиби. Жарым айдай
ооруканада жатып чыкты.
- Ооруканаңар барбы?
- Эки бөлмөлүү өзүнчө камера бар,
бул камерадан эч айырмасы жок.
Оорулууларды ошол жакка алып
барып жаткырышат. Атайын
врачтар бар, ошолор көзөмөл
салып дарылар карап турушат. Ал
жакта оорулуу кыздарды көпкө
деле жаткырышпайт, анча-мынча
айыгып келатканда эле дароо
чыгарышат.
- Ооба, өлүп калсак дагы биздин
эч кимге керегибиз жок. Өлүп
калсак этибизди барчалап,
майдалап тигил короо ичин
кайтарып турушкан иттерине жем
кылып беришет, же жанагы мен
айткан кислотага салып эритип
жиберишет…
- Мунун баарын кайдан билесиң?
Диана ишенбегендей таңгала
сурады.
- Ээ мен билбеген эч нерсе калган
жок, - Саулем мактана сүйлөдү.
Бул жакка келгеним аз болсо да
короо ичиндеги көп нерселердин
баарын "изучать" этип чыктым.
Кайсы жерде эмне бар эң жакшы
билем.
- Акырын билгизбей жер алдынан
өткөөл жасап качып чыкканга
болобу?
- Албетте болбойт, карабайсыңбы
короо ичи бүт цемент, топуракты
таштаганга жер жок. Анын үстүнө
тигил адамды бөлө тартып, жарып
жиберчүдөй болгон иттерди
карабайсыңбы. Качканга эч
мүмкүнчүлүк бербейт.
- Мм-де демек түшүнүктүү.
- Эмне болду?
- Качып чыкканга мүмкүн эмес
экен да.
Дианага Саулемдин "өлүп калсак
этибизди бырчалап иттерине тамак
кылып берет" деген сөзү жаккан
жок. Өзү менен өзү сүйлөшүп
жатты "неужели булар ушунчалык
жырткычтыкка барышат. Булар
адамбы, кимдер?"
Убакыт түштөн ооп төрттөргө
чукулдап калганда дайыма
хатадагы кыздарды "разводко"
деп чоң залга алып кетишет да
Диананы камерага жалгыз
калтырып коюшат. Разводу кандай
экенин, ал жакта эмнелер
айтылаарын эч нерсесин билбейт.
Камералаш Зульфия менен
Саулемден сураса "ал эмне экенин
аман болсоң өзүң көрөсүң" деп
айтпай коюшкан. Бул жолу
бардыгын разводко алып чыгып
атканда хатанын көзөмөлчүсү,
толмочунан келген аял Дианага
басып келип анча чоң, калың эмес
китепчени алдына таштады.
- Ме момундагы уставдардын,
эрежелердин баарын оку, изучай,
жатка билгендей бол. Эртеңден
баштап сурай баштайм. Биринчи
бөлүгүн жаттап кой, билбесең
сенде уйку жок, таң атканча
уктатпай жаттаттырам, уктуңбу?
Бекер тамак ичип, бакма тооктой
болуп, бездельник болуп бүттүң.
Аны бакма тоокко теңеп урушканы
менен хатада бир мүнөт да тыным
алдырчу эмес. Ал жерде өзүнө
окшогон үч жаш кыз калышчу.
Узунунан кеткен үч хатанын ар бир
камераларын үчөө таптаза кылып
жууп чыгышчу. Таңга жуук сырттан
келе турган кыздарга тамак
даярдашчу. Аларды ашканада
картөшкө, пияз аарчып жатканда
да тынчтык беришчү эмес, ары-
бери жакка тындырбай жумшай
беришчү. Анысынан да короодогу
буларга көзөмөл салып турушкан
эркектердин асылганын кантесиң.
Өтүп бара жатышканда жөн
кетиришпей көчүк баштарын
кармалап, сандарын сыйпалап
жиберишип, кээде баса калып
өпкүлөп анан кайра кое беришип,
чуркап бараткан жаш кыздын
артынан каткырып күлүп, узата
карап калышчу.
Иштеринин баарын бүткөрүп
өзүнүн камерасына келгенде алиги
көзөмөлчү аял берген уставды
башынан баштап аягына чейин көз
жүгүртүп чыкты. Устав эки
бөлүктөн турат экен. Биринчи
бөлүмү түрмө ичиндеги ар кандай
кыймыл-аракеттерге тыюу
салуулар. Мисалы бири-бири
менен сүйлөшпөө, короо ичинде
кыйкырбоо, өз алдыча басып
кетпөө, жандарына артык баш
буюм алып жүрбөө,
көзөмөлчүлөрдүн айтканын кың
дебей жасоо, айтор толгон-токой
пункттары бар экен. Биринчи
бөлүктүн экинчи жарымында ар
бир пункттагы эрежелерди бузса
аларга кандай жазалар колдонот
бардыгы көрсөтүлүптүр. Аларды
окуп жатып өткөн жумадагы окуя
көз алдына тартыла түштү.
Түшкү саат эки чендерде
кыздардын бардыгын прогулкага
алып чыгышканда жашы он алты,
он жетиге келип калган жаш кыз
дубалдын ары жагында сыртта
жүргөндөрдөн бирөө жарымы угуп
калаар бекен ниетте күтүлбөгөн
жерден болгон күчү менен бакырып
кое берген.
- Оо эл-журт, барсыңарбы? Бизди
туткун кылып өлтүрмөй болду,
куткарып калгыла!
Ары жактан үч-төрт эркек чуркап
келишип аны резинка таяктары
менен сабап, буттары менен
тепкилеп жатып калышкан. Тигил
да болгон күчү менен каршылык
көрсөткөн. Бирок далдайган
эркектер аны эси-көөнүнөн калгыс
кылып тепкилешип, качан гана
кызыл жаян кан болуп эс-учун
жоготуп жатып калганда экөөсү
эки бутунан кармап, ары көздөй
сүйрөп кетишкен. "Камера пытка"
дегенине алып кирип алышып бир
жума бою кандай гана азаптарды
көрсөтүшпөдү. Короонун
сыртындагылардан жардам сурап
кыйкырып деле пайда жок экен.
Түрмөдө кызмат өтөгөндөрдүн
барына түрмөнү айлана курчап
турган үйлөрдүн бирин да
калтырбай акырындап сатып
бериптир. Ал эми анда мурунку
жашаган адамдарды болсо борбор
шаардын дал эле ортосунан
бардык шарты бар көп кабаттуу
үйлөрдөн сатып берип, бал сөзгө
салып алдап, бирин да калтырбай
көчүрүп жиберишиптир.
Диана уставдын экинчи бөлүмүн
барактаганда "Бул түрмө эмес эле
тозок турбайбы" деп эки көзү алая,
төбө чачы тик турду. Анда
түрмөдөн тышкары дагы башкача
уставдары бар болчу. Разводдон
кийин бул жактагылар түнкүсүн
өздөрүнүн ресторан, кафелерине,
сауналарына чыкканда кандай
алып жүрүүлөрүнүн эрежелери бар
экен. Эгерде ал эрежелерди буза
турган болушса кандай жаза күтүп
турары жазылыптыр.
"Бул менчик түрмө өзүнчө эле эч
кимге баш ийбеген кичинекей
мамлекет турбайбы. Өздөрүнүн
закону, өздөрүнүн уставы,
программасы, кызматкерлери ал
эми биз болсок кулдардан эч
айырмабыз жок. Албетте түрмөнүн
көп окшоштуктары да бар.
Окшоштуктан айырмачылыктары
көп. Тикенектүү бийик короо
дубалдын ичи, түрмө хаталары,
камералары эле түрмөгө
окшошпосо башка эмне
окшоштуктары бар. Эркинен
ажыраган "бас" десе басып, "тур"
десе туруп, "жат" десе жатып, кың
дебей баш ийген жалаң мөлтүрөгөн
жаш сулуу кыздар. Мында иштеген
кызматкерлердин бардыгы
өздөрүн өздөрү билишип
каалагандарын жасашат.
Тоокторду баса калган
короздордой тырпыратып баса
калып зордуктап салышса дагы
көрмөксөн, билмексен болуп
коюшат, кайра бири-бирие ыраазы
болгондой карашат. Бул менчик
түрмө эмес, бул жаш сулуу кыздар
кокусунан кабылчу тирүүлөрдүн
тозогу. Тиги дүйнө тозогу менен эч
айырмачылыгы жок. Оо Кудайым,
ушундай да жашоо болобу? Шаарга
неге келдим экен". Диана өзүнө
тапшырылган уставдарды жаттап
жатып ушул жакка кабылган
тагдырына нааразылана,
турмушуна кайгырып жатты.
"РАЗВОД"
- Сени уже пора үйүргө кошконго,
эртеңден баштап "разводко"
чыгасың. Хватит, уже жарым айдан
бери семирип кеттиң окшойт, эч
нерсе кылбай бекер тамак ичип, -
көзөмөлчү аял Дианага разводдун
жол-жобосун түшүндүрүп жатты.
Аны күнү-түнү уктатпай
уставдардын бардыгын уктап
жатып ойготкондо жаңылбай айта
тургандай кылып жаттаттырган
болчу.
- Мына, эми развод кандай экенин
чыныгы түрмө жашоосу кандай
экенин өз көзүң менен көрөсүң, -
Саулем мене Зульфия Диананы
чыдай алаар бекенсиңби дегендей
сынай карап турушту. Мындай
кордукка, бул жашоого чыдай
албай өздөрүн өздөрү өлтүрүүгө
аракет жасагандар канча дейсиң.
Түнкүсүн өздөрүнүн кроватына
асынып өлүп калгандар да болгон.
- Мени анчалык коркутпагыла
башка салганды көрөбүз, көпчүлүк
менен аралашып өз турмушубуз
менен өзүбүз күрөшөбүз. Мен
андай слабак кыздардан эмесмин,
- Диана чыйрала башын көтөрүп
тигилерге тике карады. Эртеси
кыздардын бардыгын залга
кийирип он бештен кылып алты
топко бөлүштү. Диана баш болуп
жаңы келген үч кызды биринчи
топко кошту. Ар бир топто үчтөн
көзөмөлчү аял турушат экен. Дагы
бери жакта окшош кийинишкен он
эркек, беш аял бир катар болуп
кыздарды карай тизилип турушту.
Кыздарга көз жүгүртө Диана
башын чайкап койду, анткени
көздөрү бакырайган жалаң
мөлтүрөгөн сулуу жаш кыздар
экен. Саат төрт болгондо сырттан
өзүнүн артынан эки-үч кишини
ээрчиткен түрмөнүн кожоюну,
курсагы чыгып турган, бетинде
богочу салаңдаган алиги Дианага
тааныш киши кирди эле бардыгы
ордуларында катып калышты.
Бирөөсү барып кадимки
армиядагыдай алдын тосуп чыгып
рапорт берди. Диана аны
ушунчалык жек көрүү менен карап
турду. Тигил ага көңүл да бөлгөн
жок.
- Бардыгы жер-жерлерге
бөлүндүбү?
- Ооба.
- Жаңы кошулгандарды кайсы
группага коштуңар?
- Экинчиге, Ташкенге…
Ташкени эмнеси Диана анча
түшүнгөн эмес. Кийин жолдо
баратканда укпадыбы он беш
кызды Ташкент тарапка алып
баратканын.
- Анда разводду баштай бергиле!
Тигинин буйругу менен бери жакта
тизилип турган аялдар чачыраша
ар бир кыздан уставдарды,
эрежелерди сурап, кайсыл жакка
барышарын айтып түшүндүрүп
киришти.
Диана баш болгон он беш кызды
үстү чүмкөмө машиненин ичине
отургузушту да каяккадыр алып
кетти. Чүмкөмө машиненин ичи
темир тор менен экиге бөлүнүп,
алды жагында жыйырма кишилик
арт жагында он кишилик орун бар
экен. Алды жагынан он беш кыз
орун алды, арты бөлөк орунга жети
көзөмөлчү төрт эркек, үч аял
отурушту. Машиненин терезелери
кичинекей анан бийик жерде
болгондуктан каяк тарапка
баратышканы, канча жол
жүрүшкөнү билинбейт, анын үстүнө
бери жактагы көзөмөлчүлөр
терезеден сыртты кароого тыюу
салып ташташкан. Бардыгы ичи
караңгы чүмкөмө машиненин
ичинде унчукпай кетип баратышты.
Диана көпчүлүгүн өңдөрүнөн
тааныганы менен аттарын билбейт
болчу. Мындайга далай жолу барып
көнүп калышканбы, бардыгы эч
нерсе болбогондой уктаганы уктап,
үргүлөгөнү үргүлөп, кээси өзүнчө
ойго чөмүлө кетип баратышат.
- Ташкентке чейин дагы канча
сааттык жол? Диананын суроосу
жоопсуз калды, ар ким өзү менен
өзү болуп баштарын жерге салып
отурушат, бири-бирлери менен
иштери да жоктой көрүнөт. Диана
унчукпай калды. Күндүзгү
"разводдогу" алиги өзүн
зордуктаган түрмө кожоюнунун
сөзү кулагына жаңырды. "Силер
деген бул жакты беркиндей
мамлекеттик түрмө деп
ойлобогула. Камеранын ичинде эле
отурганыңар болбосо эмнеден
жетишпей жатасыңар. Ичкен
тамагыңар Кудая шүгүр жаман
эмес, кийимиңер бүтүн, эркектерге
муктаж эмессиңер, жүргөн-
турганыңар ресторан, кафе, бар,
сауна кыздардын бардыгында эле
мындай жашоо боло бербейт.
Силерде деген мындайча айтканда
райский жашоо да. Тагдырыңарга
арман кылбай, мындай жашоого
кубанышыңар керек. Эгер
беркиндей түрмөдө болсоңор же
тамактан жок, түзүк да кийине
албай, эркектерден көзүңөр өтүп
жүрмөксүңөр. Ушуга тобо деп
жашай бергиле". "Сволочь десе,
ушуга тобо деп жашай бергиле деп
койгонун кантесиң. Бизди көрүнгөн
эркектердин алдына уйпалаттырып
салып бери, алардан түшкөн
акчалардын убайын өздөрү көрүп
жатышкандыктары менен иштери
жок. "Алдаса болот жаш башты"
деп жалаң жаш кыздарды
алдагысы келип атат го. Анын
арамза сүйлөп жатканын ар бир
акмак билет, тил гана жок да, тил
болгондо бардыгын бетке айтып-
айтып таштайт элек. Тим эле
бизди акмак көрөт". Диана өзүнчө
ойлонуп келатып уктап кетти.
"Түшкүлө, жеттиңер" деген үнгө
бардыгы жапа тырмак ойгонуша
ордуларынан козголо башташты.
- Уже Ташкенге жеттикби? - Диана
жанындагы кызга акырын
шыбырады.
- Ооба, унчукпа, тигилерден токмок
жейсиң.
Бардыгы түшүп бүткөн соң
кадимки солдаттарды тизгендей
эки катар кылып тизди да дагы
бир сыйра мал санагандай
сөөмөйлөрү менен санап чыгышты.
Кандайдыр бир бийик дарбазалуу
короонун ичине киришиптир.
- Жүргүлө, артымдан баскыла! -
деп жергиликтүү бейтааныш аял
алдыга басып жөнөдү эле
кыздардын бардыгы унчукпастан
анын артынан ээрчишти.
Короо ичиндеги үй эки кабаттуу
кадимки жатаканалар сыяктуу үй
экен.
- Мынакей силерге смена келди,
кана силер жөнөгүлө Бишкекке!
Ары жактан топураган кыздар
биринин артынан бири ээрчише
сыртка чыга башташты. Жаңы
келгендер менен баш ийкешип
учурашып коюп жатышты. Көп
өтпөй эле алар алиги чүмкөмө
машинеге отурушуп дароо
короодон чыгып келгендерди
төрт-төрттөн кылып бөлмөлөргө
бөлүштүрүп жатты. Бул бөлмөлөр
тигил жактын түрмөсүнө караганда
түзүгүрөөк экен. Терезелерин гана
темир тор менен тордоп
салышыптыр, сыягы качып
кетишпесин дегени го. Бир аял
менен бир эркек колдоруна кичине
китепче алып алышып, ким кайсы
бөлмөдө жатканын тактап
жүрүштү. Чыгып баратышып
эскертип кетишти.
- Тигил шифонердин ичиндеги
өздөрүңөргө жаккан көйнөктөрдөн
тандап кийгиле дагы оозу-
башыңарды, кашыңарды боёп,
чачыңарды оңдоп, бетиңерге упа,
крем жабып даяр болуп тургула.
Биз кандай көрсөк ошондой алып
кетебиз. Давай турбагыла
даярдангыла, - экөө сыртка чыгып
кетишти дагы эшикти сыртынан
кулпулап салышты. Диана бул түнү
калабыз го деп ойлогон, жол жүрүп
чарчагандыктан тигил кроватка
жаткысы эле келип турду. Мурун
келип жүрүп көнүп калышканбы,
жанындагы кыздары дароо
шифонерди ачып, өздөрүнө
ылайыктуу кийимдерди тандай
башташты. Түрмө кийимдерин
чечип өздөрү тандап алган
көйнөктөрдү кийишкенде,
таптакыр эле башка кыздардай
болуп калышты. Көйнөктөрдүн
баары жоон сандарын, төштөрүн
көрсөтүп, денелерине жабышып
турган кыска көйнөктөр экен.
- Эмне жалдырап турасың, тигил
көйнөктөрдөн алып кийинбейсиңби
же аны да биз кийинтелиби, -
жанында турган бир кыз Дианага
адыраңдап бир тийди эле экинчиси
аны тыйып койду.
- Койсоңчу, ал бүгүн биринчи эле
күн чыгып атат, али эч нерсени
көрө элек да, эч нерсени биле
элек.
Бардыгы кийинип бүтүшкөн соң
кезек менен күзгүгө отуруп
алышып бети-баштарын боеп,
кадимки сахнага чыгуучу
артисттердей болуп жасана
башташты.
- Та-ак, бул үчөөнү барга алып кет,
бешөөсү ресторандагы кишилер
менен иштешет. Экөөсү
мейманканага кетет…
Диана кошулган беш кызга
кайрылды.
- Ал эми калган бешөөңөр болсо
саунага барасыңар. Как раз чет
элдик кишилер келишти саунага
жуунушканы, ошолордун
карамагында болосуңар.
Кыздар четинен кетип азайып
отурушуп бешөө гана калышты.
- Силер тигил отургучка отуруп
күтүп тургула, азырынча тигилер
өздөрүнүн сунуштарын айтыша
элек. Биз барып сунуштарыбызды
айтабыз, эгер макул болушса
силерди келип алып кетебиз.
- Бешөөнү чоң бөлмөгө сыртынан
бекитип камап кетишти дагы
кайдадыр жөнөп кетишти.
Мындайды далай баштарынан
өткөрүшкөнбү, берки кыздар дароо
эле бош отургучтарга отурушту
дагы кыйшая үргүлөй кетишти.
Отурганга орундук жок
болгондуктан Диана туруп калды.
Бири-бирине эч кимиси көңүл
бөлүшкөн жок, кээ бирлери
кыйшайган боюнча уктай
башташты.
Диана тикесинен турган боюнча
бир орунда таш болуп катып турду.
"Кызык, бул жакка кантип бизди
алып келишти болду экен. Жолдон
бир дагы гаишниктер же
таможниядан бир дагы киши
буларды токтотуп текшеришкен
жокпу. Же аларга акча берип
турушабы, же алар булардын
тааныштарыбы? Албетте, бир айда
эки-үч жолу өтүп атышса тааныш
деле болуп бүтүп калат да.
Айлалары кетсе бизди алардын
койнуна салып берип кутулушат
да…"
Бир аздан кийин короо ичине
машиненин кирген үнү угулуп эшик
ачылып, үч эркек кирип келишти.
Бирөөсү орой буйрук бере сүйлөдү.
- Кана тургула ордуңардан, кеттик!
Кыбырабай ылдам, тез!
Бардыгы ордуларынан козголуша
сыртка чыгышты.
САУНАДА
Сыртта турган машинени Диана
өзүлөрүн бул жакка жеткирип
келген чүмкөмө машине болуш
керек деп ойлогон. Аларды чет
элдик болгондо да мерседес
машинеси күтүп туруптур. Бешөөнү
тең арткы отургучка шыкап
отургузушту дагы каяккадыр
жөнөп кетишти. Диана дагы бир
кыздан башкаларынын бардыгы
кайсыл жакка баратышканын эң
жакшы билишчү. Бардыгы үн-сөз
жок унчукпай кетип бара жатышты.
Мерседес көп өтпөй эле чоң, эки
кабаттуу үйдүн короосуна кирип
барып токтоду.
- Келдик чыккыла! - алиги буйрук
бери сүйлөгөн киши бардыгынан
мурун чыгып тигилерге кайрадан
буйрук бере сүйлөдү. Ары жактан
курсагы салаңдаган толмочунан
келген киши басып келди.
- Кана, алып келдиңби?
- Ооба, мынакей.
- Ада жүргүлө тияк жакка.
Бешөөнү бир бөлмөгө алып
келишти да катарга тизип,
буттарынан баштап баштарына
чейин сынай карап бир сыйра көз
жүгүртүп алды.
- Та-ак кыскасы мындай… бул
жерде экөөңөр жаңы экенсиңер.
Уставды, эрежени жакшы
билесиңер да, ошону катуу
сакташыңар керек. Артык баш
сүйлөп, же качып кетебиз деп
ойлобогула. Бул бир, экинчи… Тияк
жакта саунада жуунуп атышкандар
үчөө тең чет элдик кишилер же так
айтканда француздар. Алар эмне
талап кылышса кың дебей
аткарышыңар керек. Эгерде
каршылык көрсөтүп, моюн толгочу
болсоңор анда өз убалыңар
өзүңөргө. Түнкүсүн уктабаганыңар
аз келгенсип, күндүзү да
уктабайсыңар, биздин токмой
жейсиңер, бул жак силерге Бишкек
эмес, эч кимиңерди аябайбыз.
Уктуңарбы, кана ким түшүнгөн
жок?
Бардыгы унчукпай мелтиреп
турушту.
- Анда баскыла кеттик, дагы бир
жолу эскертип коёюн, өзүңөрдү
жакшы алып жүргүлө. Алиги акыл
айтып жаткан киши бешөөнү тең
кууш коридор менен алып жүрүп
отуруп кандайдыр бөлмөгө алып
келди.
Анча бийик эмес столду тегеректей
жумшак отургучта ак шейшеп
оронушкан үч адам отурушуптур.
Стол үстүндө пиво, арак, шампан,
түркүн тамак-аштар жайнайт. Үчөө
тең чоң, калың тамекини
бурулдатыша биринин артынан
бири ээрчише киришкен кыздарды
сынай карашты. Алиги алдына
түшүп кыздарды ээрчитип келген
киши бешөөнү тигилердин астына
бир катар кылып тизип койду.
Алар бешөө көпкө сынай карап
турушту, анан бирөөсү француз
тилинде алиги кишиге карап бир
нерселерди айтты эле тигил
түшүндүм дегендей башын
ийкегиледи. Анан кыздарга карап
үнүн өктөм чыгара буйрук бере
сүйлөдү.
- Кана чечингиле, эмчек
тарткычыңар менен турсийиңер
гана калсын.
Бешөө тең унчукпастан
көйнөктөрүн чечип тигинин
айтканын жасашты. Француздар өз
ара бир нерселерди сүйлөшө
кыздарды бир топко сынай карап
турушту. Бирөөсү ордунан козголо
кыздарга жай басып келди да бой-
мүчөлөрүн бир сыйра сынай карап
чыкты. Анан четте турган кызга
сөөмөйүн көрсөттү. Алиги киши
аны өзүнчө жетелеп барып бурчка
тургузуп койду. Экинчиси ордунан
козголбой эле тамекисин тарткан
боюнча сөөмөйү менен жаңы
кошулган кыздардын бирөөсүн
көрсөттү. Аны да өзүнчө бөлөк
бурчта турган кызга кошту.
Үчүнчүсү болсо Диананы көрсөттү.
Ал дагы тигил экөөнө кошулду.
Калган экөөнү болсо ээрчитип
кайрадан сыртка чыгып кетти. Бир
аз убакыттан кийин ал кайра келди
да тигилер менен француз тилинде
бир нерселерди сүйлөп бир топко
турду. Анан ордунан козголо
сыртка чыгып баратып бурчта
турган үч кызга эскертип өттү.
- Болду, силер эми таң атканча
булардын карамагында болосуңар.
Дагы бир жолу эскертип коёюн,
булар биздин кишилерге караганда
өтө орой эмес, маданияттуу
кишилер, силерди көп деле
кыйнабайт.Так что кың дебей
айтканы менен болуп тургула.
Баары бир ар бир кыймылыңар
биздин көзөмөлдө. Болуптур,
кеттим анда мен. Таңкы саат
сегиздерди силерди келип алып
кетем. Отурушту тынч өткөргүлө, -
ал акырын чыгып кетип калды.
Уландысы бар.