ЗИНДОНБАНД КИЗ НОЛАСИ (25-кисм)Хилоланинг уйкуси учиб булганди. Дам бедормахкумалар тудаси, дам биргаликда камалганона-бола-ю амма-хола, дам Нурия опаси хакидауйлаб ётди. Камокхонада одам уз холичаяшолмас экан. Баракдаги махкумалар хам,назоратчилар хам биринчи кундан жонига тегди. Кунглининг бир чеккасида "улсаму кутулсам"деган уй мудрарди. Интизомни бузмаслик,сидкидилдан ишлаш, сабр килиш ва охир-окибат амнистияга илиниш - мазкур умидларшодаси хам ипида мустахкам турарди.Нихоят, кузи илинди. Бирок бутун колонияни зир титратган дахшатли чинкирикдан сесканибтушди. Каердандир бакир-чакир, касир-кусур,дупур-дупур эшитилди. Аёл кишининг йугон,ёввойи кичкириги иккинчи марта махкумаларниларзага солди. Ховлида итлар вовиллаб,эшиклар очилиб-ёпилди, кадам товушлари, эркакларнинг хитоблари хам кулокка чалинди.Афтидан иккинчи баракдаги туполоннибостириш учун аскарлар ёрдамга чакирилганэди. Худди зилзила булгандек олтинчибаракдагилар анча вактгача ухлолмадилар. Бирнеча эркак ва аёл ходимлар "Олтинчи"ни хам текширишгач, гап таркалди: "Кутурганлар"барагига тушган сарик сочли хотиннимахкумалар бугиб улдирмокчи булишибди.Норасидаларни жонига касд килганларгашафкат йук эмиш. Ё улдирилади, ё камокданчиккунча махкумаларнинг оёклари остида хор- зор яшайди.Хилола устига адёл ёпиб, кузёшларини артди.Факат тонгга якингина кузи илинди, лекин купухлолмади. Баракни гала-говур тутди.-Бахромова, тур! - силкиди Сараева. - Ишлайман,деган экансан, учинчи отряд билан чикасан, цехга бугундан борасан. Хозир эса тугригимнастикага!Учта баракдаги ишлайдиган-ишламайдиганларнинг барчаси асфальтмайдонга хайдалди. Олти юз чогли хотин-кизсафларга тизилиб, "Бир, икки, уч!.. Бир, икки, уч!.."садолари остида жисмоний машкларнибажара бошлашди.Эрталабки изгиринбармокларни акашак килиб куйди, бурунларшолгомдек кизарди. Кишда эрталабкижисмоний тарбия машклари бекор килинарэкан. Бирок махкумалар хозиргидек соат олтидатуриб, аскарлардек машк бажариш урнига бешяримда ховлидаги корни курашга сафарбарэтилармиш.-Икки ун беш - бир уттиз, - деди биров.-Э, кишда хар куни кор ёгмайди-ку, гаранг! - жеркиб ташлади бошкаси.Ун беш дакикадан сунг хамма узини ювинишхонасига урди. Юз-кул ювилгач, эрталабкинонушта кутмокда эди.Хожатхона хам, ювинишхонаси хам тирбанд булиб кетди. Навбатталашиб, эркакчасига сукинишар, каргишлар купайгач, колония ходимлари келишди-да,ушкириб беришди. Харкалай, Хилола юз-кулювишга охиргилардан булиб кирмади. Ён-веридагилари:"Хой янги киз, имилламанг,ойингизни уйида эмассиз-ку!, дейишди. Ювинишхонасида таъбини тиррик киладиган учрашув кутаётган эди.-Буни кара, кечаси кичкирган хотин, - туртди бирмахкума.Хилола унг томонидаги тос олдида огзиничаяётган сарик хотинни курди. Буйни кукарган,бир кузи юмилар даражада шишиб кетган, нари-бери уралган румоли бекитолмаган бошиэса конталаш эди. Аллакандай утмас буюмдасочи аёвсиз киртишланган эдики, кузи тушганондаёк Хилоланинг баданига чумоли урмалади.Шу тобда яна на бегунох чакалокни, наазобланаётган котилни уйлади. Юрагида инсонийликка аза тутилаётган эди. Калбдаэзгулик сунса, одам арокка кул узатади,жигилдонига пиёлалаб куяди ва эртага туйибуладиган кизнинг йулини тусади. Калбдаэзгуликдан асар хам колмаса, одам узневарасига тиг кутаради. Хилола барча жиноятчи аёллар одил суд олдида жавоб бериб конунийжазога махкум этилганига шохид булаётган эди.Махкумани узлари уйлаб топган жазогагирифтор этаётганлардан эса зигирча хурсандэмасди. Хатто, эртаклардаги ёвуз жодугарлар,одамхур аждахолар бундай азобни курмагандек туюларди унга.Нонуштага буханка нон, бир чимдим шакаркушилган чой ва ярим косадан сутли буткаберишди. Тушликкача дастгохларда ишлаб,корни очиб колишдан курккан аёллар апил-тапил, очофатларча овкатланишди. Биринчи сменадагилар ишга шошилаётганбулса-да, тунги вокеани гапиришдан узларинитийиб туришолмади. Айтишларича, иккинчибаракдаги, саккизта махкума карцергаташланибди. Икки-учтасининг жазо муддатигакамида бир йилдан кушиб беришаркан. Колония анча вактдан бери вахшийжиноятчининг келишини кутаётган эди гуё. Ва укелди! Ва касос олинди! Хар бир махкума узиниозодликдан нохак махрум этилгандек хисэтарди. Одамгарчилик хар бирининг кунглидаозодлик билан чамбарчас боглик холда яшарди. Гудакни катл этиб, кафасга тушдими,курбон хар бир махкуманинг жигарбанди буоибкуринади. Хилола колонияда нега унингдушманлари деярли йуклигини тушунди. Арокичган, уз хотини ва боласидан кечган, сунграбировларнинг кизларига куз олайтирган эркаклар хотинларга хеч качон ёкмасди. Хилолашундайлардан бирини улдиришда айбланиб,котил сифатида камокхонага келди. Бир"лекин"и бор эди: мархумнинг кариндошиучрамаса бас.Нонушта учун белгиланган вакт тугади. Викор-ла турган колония ходималари хар томондан кузгаташланарди. Улар эрталабки йукламагакиришдилар. Моат миллари еттини курсатганда,хар бир барак, хар бир отряд, хар бир махкумажурналга кайд этила бошланди. Хилола уз исм-фамилияси баланд овозда укилганида, "Мен!" деб жавоб берганида, колония ходималарибаравар тикилишди. Исм-фамилияси эрталабкитекширувда илк марта жаранглаётган эди-да.Хаял утмай биринчи смена отрядлари фабрикасари гурас-гурас йул олишди. Хилола мукаддамминг бор эшитган кийим-кечак, курпа-тушак ишлаб чикарадиган фабрика аёлларколониясига девори яккаш кушни эди. Уртададарвоза булиб, шу ерда махкумаларнинг исм-фамилияси укилар, сунгра биттам-битта тинтувкилиниб, фабрика ичкарисига утказиларди.Уттиз-кирк дакикада барча дастгохлар эгаллангани маълкм булди. Хилола ва йигирмачогли хотин колония худудида колишди.-Фамилияси чикмаганлар биланшугулланинглар, ишламайдиганларнибаракларига жунатинглар! - формали ходим амрэтди. -Мен ишламокчи эдим, - деди Хилола. -Нимагадир фамилиям чикмади.-Кеча келиб, бугун ишламокчимисан? - ходимабош чайкаб куйди. - Бирор хафта баракда кутибётасан. Нима иш килоласан узи?-Тикувчиман. -Чатоксн-ку! Цехда эркаклар борлигинибиласан-а? Бирор мастерга куз сузсанг, уласан,билиб куй шуни.Албатта, бу гап хакорат эди, аммо Хилолаиндамай куя колди. Балки колонияходимасининг оддий муомаласи шудир? Панжара ортида турли махкумаларникуравериб, дагал оханггаю беандиша сузлашгаурганиб колгандир? Хилола яна шуниангладики, аёллар колониясида жазони утаётганхотин-кизлар эркакларни (айрим бошликларнихисобга олмаганда) факат фабрика ичида учратади. "Турмада хам "зона"да хам "севги"бор! "Севги каерда йук?!" дейишганди Абадиянтурмасидаги махбуслар. Хилола нима хамдерди? "Севги" бор экан, нима булса, цеххудудида булади, бирор эркак уз холича аёлларколонияси ичкарисига кадам босолмайди. Баъзан байрамларда концерт уюштирилади.Хонандаларга колония ховлисида сахнакурилади, сахна атрофи курикчилар биланкуршалади. Шунда хам махкумалар орасиданкимдир эркак хонандага хуштак чалади, кимдирбеъмани хитобларни раво куради, кийкиради, хатто завк-шавкка тулганиданми, гайирлигикелганиданми, бирор нарса отадиганлар хамтопилади. Хилола жиноятчи хотин-кизлар гуж-гуж тупланган маконда хаммага инсоф тилади.Барак канчалик кенг булмасин вамахкумаларнинг колония ховлисида кезиб юришларига, кир ювишларига, китобукишларига, телевизор куришларига, спортбилан шугулланишларига монелик килинмасин,барчасига тартибнинг тор колиплари оркалиэришиларди ва одам эркинликни эмас, эрмакнихис этарди. Хилола мехнат аталмиш машгулотгина вактни ейишини Абадиянтурмасига камалмасидан бурун тушуниб етганди.Колаверса, мехнатга хак туланади, фабрикахудудидаги дукондан зарур нарсалар харидкилинади. Колонияда махсус форма, курпа-тушак, озик-овкат, дори-дармон, ички кийимлар, совун-шампунлар кахат эмасди, аммо кам-кустсиз махкума хам йук эди. "Озодликдаконмаган эхтиёжим улгунимча конмайди",дейишарди махкумалар. "Амнистияга илинибколаман" - кунгилларида шундай уй яшардикупчиликнинг. Колонияни тарк этаётганларга маошининг колган-кутгани берилса, харкалаййулга купрок харажат килади ва жонажон уйгатезрок етиб боради. Хилоланинг тушига хамкириб чиккан: у камок дарвозасини хатлаб,озодликнинг пойидан упган сониядан бошлабхисобласа, саккиз соатда кишлогига етади. Колониядан шахар бикинигача бир,шохбекатгача икки, шохбекатдан вилоятмарказигача уч, кейин уйигача яна иккита - жамибешта улов алмашади. Ёкуб хам хаёлидан нарикетмасди. У Сулаймонтепадаги эркакларколониясида бир йиллик жазо муддатини утаяпти. Хакикатан, Хилолани дарвоза ортидакутиб турса-я! Ёки уйинкарок махбус турмадаучраган кизни унутиб, хозирда колонияда узиниовутишнинг бошка йуллари билан бандмикан?Шу тобда Хилолага шундай туюлдики, цехэшигидан кирган захоти худди Ёкубга ухшаш йигитлар - мастерлар ошик булишади, ишкийномалар ёзиб, холи-жонига куйишмайди.Колония ходимаси "куз сузиш" хакида томдантараша тушгандек гап очиши хам бежиз эмасгаухшайди.Уша хафта Хилола ишга жойлашолмади. Гап- сузларга караганда, якинда аскарлар учункишки кийимларга катта буюртма келар экан вакечки смена хам ташкил килинаркан.Ишчиларга талаб ошади, янгилар хам жалбэтилади.-Колония "поселение"га кетадиганларнинг урнига йигирматача одам олади, - деди Сараева.- Отряд бошлигимизга айтиб, биринчи уриндаХилолани утказиб юбораман.-Бизга ухшаб давлатнинг пулини ****куйганларни эртасигаёк ишга хайдади, бунидарров олади дейсанми? - бурнини жийирди Насиба - собик банк хисобчиси.-Сиз айтган улчов йук бу ерда, - жеркиб бердиСараева.-Ишлаш менга жазо эмас, узим хохлаяпман! -деди Хилола.-Узим хохлаяпман, узим хохлаяпман! - масхара килди Насиба. - Ишламайман, десанг, сени хечким цехга уриб-сукиб олиб бормайди. Зарилмиарзимас пул учун итдек ишлаб?! Бу дунёдахузур-халоватингни уйла, "землячка"!Уйдагиларингга яхшилаб тайинла, сенга адёл,ички кийимлар, совун-повунлар, кейин "зона" формасига ухшаш калин кора кийимларюборсин. Бошликлар билан гаплашса, уйингданкелган курпа-тушакни киритиб беришади. Харойда пул хам жунатиб туришсин. Чакалоги бормахкумалардан сарёг, гушт сотиб оласан."Зона"да тукканларга зур-зур овкат беришади. Улар ишнинг кузини биладиган ярамаслар!Ортган овкатини сотишади. Иссик, юмшокнонларни, сарёг ва гуштни кузингга суртибейсан.Хилола узи хам сезмаган холда култ этибютинди. Бирок у ота-онасидан пул сурашни хаёлига хам келтирмаётган эди. Аксинча, юзлабчакирим наридан кузнинг совугидаСулаймонтепани ахтариб келиши, йулкиралари-ю сумкаларга тулдирилган егуликлар харажати...Йук, Хилола бир тийин хам суролмайди.Колонияда бир неча йил бекор ётгандан кура ишлайди, маошини йигади, хеч кимга огирлигитушмайди.-Хамма нарсанинг факат ноконуний томониниуйлайвериб, миянгиз захарланиб кетибди, -деди Сараева собик банк хисобчисига. - Шунингучун хам камокда эканингиз хакида хеч уйлаб курганмисиз? Давлатнинг пулини еманг энди!Мен-ку пистафуруш эдим, сиз-чи? Шунча йилукиган олий маълумотли, уй-жойи, машинасибор, бунинг устига эри хам топармон-тутармонаёлга нима керак эди пул умариб?-Ахмок, менга акл ургатма! Тушундингми? - газабини сочди Насиба.-Менинг гурухимдаги кизнинг миясинизахарлама! Тошингни тер-да нари кет!-Чаласавод пистафуруш! Мен пул емаганман,камомад килганман! Сенинг фалсафанггаюрадиган булсак, нима, уй-жойи, машинаси йук, эри яхши топмайдиган олий маълумотлилар пулугирлаши керакми: А?!-Качон шунака дедим? Вой тавба-а!-Гапирган гапингдан канака хулоса чикишинибилмасанг, тилингни тишлаб, думингни кисиб,кумурсканининг уясида утир, эшитдингми? Сен камалмасингдан аввал оддий пистафуруш эдинг!Камокда бригадир булиб, мансабдан бошингайланиб колдими? Э, ургилдим!..Уртага махкумалар тушмаганида иккисиёкалашишарди. Бир-бирини ейишга, сочиниюлиб, гуштини бурда-бурда килишга тайёр аёллар куп учрарди. Хилола аёл дегандакишлогидаги мехрибон, куюнчак, ориятлихотинларни тушунарди. Колониядагилардан уятва номус кутарилган эди. Узини эркакчатутадаиган, сукинадиган, бепарда вокеаларнимарок ила хикоя киладиган, куракда турмайдиган орзуларни суйлайдиган, дард-хасрати корин туйгазишу пуриллаб ухлашданиборат гаройиб махлукотларга хам дуч келди.Камокхона элаги аёлларни элаб, назокатинипанжарадан ташкарига чикариб ташларди гуё.Аёллар бутунлай бошка жонзотга айланиб колаётгандек эди. Кунгли буш, нозик хилкатгабола-чакасини, рузгорини, ота-онаси-ю хуркунларини согиниб йиглаш хам такикланганэди. Куз ёш тукдими, тамом. Чор томонданмахкумалар пашша мисоли талаб ташлашарди:-Йигига хеч кимнинг токати йук, хой шокол! -Йиглар экансан, жиноятга нега кул урдинг,овсар?!-Анавининг овозини учиринглар! Хозир бугибулдираман!-Ховлига битта сарафанда чикариб ташланглар,мов мушукка ухшаб уша ерда миёвлаб утирсин, лаънати!Хакикатга кучганда, Хилола дастлабки кунлар"агар кийналсам йиглайман, камалганаёлларнинг рахми келиб, мехрибонликкилишади" деб кунглидан утказганди.Колонияда йиги-сиги бошга битган бало булишини билгач, хурсиниб куйди. Ёш кизданэркаклар матонати талаб этилаётган эди.Jamsher...
Животные • Природа • Пейзажи • Путешествия
:✓ ✓
Азамат Коржовов
ЗИНДОНБАНД КИЗ НОЛАСИ (25-кисм)
Хилоланинг уйкуси учиб булганди. Дам бедор
махкумалар тудаси, дам биргаликда камалган
она-бола-ю амма-хола, дам Нурия опаси хакида
уйлаб ётди. Камокхонада одам уз холича
яшолмас экан. Баракдаги махкумалар хам,
назоратчилар хам биринчи кундан жонига тегди. Кунглининг бир чеккасида "улсаму кутулсам"
деган уй мудрарди. Интизомни бузмаслик,
сидкидилдан ишлаш, сабр килиш ва охир-
окибат амнистияга илиниш - мазкур умидлар
шодаси хам ипида мустахкам турарди.
Нихоят, кузи илинди. Бирок бутун колонияни зир титратган дахшатли чинкирикдан сесканиб
тушди. Каердандир бакир-чакир, касир-кусур,
дупур-дупур эшитилди. Аёл кишининг йугон,
ёввойи кичкириги иккинчи марта махкумаларни
ларзага солди. Ховлида итлар вовиллаб,
эшиклар очилиб-ёпилди, кадам товушлари, эркакларнинг хитоблари хам кулокка чалинди.
Афтидан иккинчи баракдаги туполонни
бостириш учун аскарлар ёрдамга чакирилган
эди. Худди зилзила булгандек олтинчи
баракдагилар анча вактгача ухлолмадилар. Бир
неча эркак ва аёл ходимлар "Олтинчи"ни хам текширишгач, гап таркалди: "Кутурганлар"
барагига тушган сарик сочли хотинни
махкумалар бугиб улдирмокчи булишибди.
Норасидаларни жонига касд килганларга
шафкат йук эмиш. Ё улдирилади, ё камокдан
чиккунча махкумаларнинг оёклари остида хор- зор яшайди.
Хилола устига адёл ёпиб, кузёшларини артди.
Факат тонгга якингина кузи илинди, лекин куп
ухлолмади. Баракни гала-говур тутди.
-Бахромова, тур! - силкиди Сараева. - Ишлайман,
деган экансан, учинчи отряд билан чикасан, цехга бугундан борасан. Хозир эса тугри
гимнастикага!
Учта баракдаги ишлайдиган-
ишламайдиганларнинг барчаси асфальт
майдонга хайдалди. Олти юз чогли хотин-киз
сафларга тизилиб, "Бир, икки, уч!.. Бир, икки, уч!.."садолари остида жисмоний машкларни
бажара бошлашди.Эрталабки изгирин
бармокларни акашак килиб куйди, бурунлар
шолгомдек кизарди. Кишда эрталабки
жисмоний тарбия машклари бекор килинар
экан. Бирок махкумалар хозиргидек соат олтида
туриб, аскарлардек машк бажариш урнига беш
яримда ховлидаги корни курашга сафарбар
этилармиш.
-Икки ун беш - бир уттиз, - деди биров.
-Э, кишда хар куни кор ёгмайди-ку, гаранг! - жеркиб ташлади бошкаси.
Ун беш дакикадан сунг хамма узини ювиниш
хонасига урди. Юз-кул ювилгач, эрталабки
нонушта кутмокда эди.Хожатхона хам, ювиниш
хонаси хам тирбанд булиб кетди. Навбат
талашиб, эркакчасига сукинишар, каргишлар купайгач, колония ходимлари келишди-да,
ушкириб беришди. Харкалай, Хилола юз-кул
ювишга охиргилардан булиб кирмади. Ён-
веридагилари:"Хой янги киз, имилламанг,
ойингизни уйида эмассиз-ку!, дейишди. Ювиниш
хонасида таъбини тиррик киладиган учрашув кутаётган эди.
-Буни кара, кечаси кичкирган хотин, - туртди бир
махкума.
Хилола унг томонидаги тос олдида огзини
чаяётган сарик хотинни курди. Буйни кукарган,
бир кузи юмилар даражада шишиб кетган, нари-бери уралган румоли бекитолмаган боши
эса конталаш эди. Аллакандай утмас буюмда
сочи аёвсиз киртишланган эдики, кузи тушган
ондаёк Хилоланинг баданига чумоли урмалади.
Шу тобда яна на бегунох чакалокни, на
азобланаётган котилни уйлади. Юрагида инсонийликка аза тутилаётган эди. Калбда
эзгулик сунса, одам арокка кул узатади,
жигилдонига пиёлалаб куяди ва эртага туйи
буладиган кизнинг йулини тусади. Калбда
эзгуликдан асар хам колмаса, одам уз
неварасига тиг кутаради. Хилола барча жиноятчи аёллар одил суд олдида жавоб бериб конуний
жазога махкум этилганига шохид булаётган эди.
Махкумани узлари уйлаб топган жазога
гирифтор этаётганлардан эса зигирча хурсанд
эмасди. Хатто, эртаклардаги ёвуз жодугарлар,
одамхур аждахолар бундай азобни курмагандек туюларди унга.
Нонуштага буханка нон, бир чимдим шакар
кушилган чой ва ярим косадан сутли бутка
беришди. Тушликкача дастгохларда ишлаб,
корни очиб колишдан курккан аёллар апил-
тапил, очофатларча овкатланишди. Биринчи сменадагилар ишга шошилаётган
булса-да, тунги вокеани гапиришдан узларини
тийиб туришолмади. Айтишларича, иккинчи
баракдаги, саккизта махкума карцерга
ташланибди. Икки-учтасининг жазо муддатига
камида бир йилдан кушиб беришаркан. Колония анча вактдан бери вахший
жиноятчининг келишини кутаётган эди гуё. Ва у
келди! Ва касос олинди! Хар бир махкума узини
озодликдан нохак махрум этилгандек хис
этарди. Одамгарчилик хар бирининг кунглида
озодлик билан чамбарчас боглик холда яшарди. Гудакни катл этиб, кафасга тушдими,
курбон хар бир махкуманинг жигарбанди буоиб
куринади. Хилола колонияда нега унинг
душманлари деярли йуклигини тушунди. Арок
ичган, уз хотини ва боласидан кечган, сунгра
бировларнинг кизларига куз олайтирган эркаклар хотинларга хеч качон ёкмасди. Хилола
шундайлардан бирини улдиришда айбланиб,
котил сифатида камокхонага келди. Бир
"лекин"и бор эди: мархумнинг кариндоши
учрамаса бас.
Нонушта учун белгиланган вакт тугади. Викор-ла турган колония ходималари хар томондан кузга
ташланарди. Улар эрталабки йукламага
киришдилар. Моат миллари еттини курсатганда,
хар бир барак, хар бир отряд, хар бир махкума
журналга кайд этила бошланди. Хилола уз исм-
фамилияси баланд овозда укилганида, "Мен!" деб жавоб берганида, колония ходималари
баравар тикилишди. Исм-фамилияси эрталабки
текширувда илк марта жаранглаётган эди-да.
Хаял утмай биринчи смена отрядлари фабрика
сари гурас-гурас йул олишди. Хилола мукаддам
минг бор эшитган кийим-кечак, курпа-тушак ишлаб чикарадиган фабрика аёллар
колониясига девори яккаш кушни эди. Уртада
дарвоза булиб, шу ерда махкумаларнинг исм-
фамилияси укилар, сунгра биттам-битта тинтув
килиниб, фабрика ичкарисига утказиларди.
Уттиз-кирк дакикада барча дастгохлар эгаллангани маълкм булди. Хилола ва йигирма
чогли хотин колония худудида колишди.
-Фамилияси чикмаганлар билан
шугулланинглар, ишламайдиганларни
баракларига жунатинглар! - формали ходим амр
этди. -Мен ишламокчи эдим, - деди Хилола. -
Нимагадир фамилиям чикмади.
-Кеча келиб, бугун ишламокчимисан? - ходима
бош чайкаб куйди. - Бирор хафта баракда кутиб
ётасан. Нима иш килоласан узи?
-Тикувчиман. -Чатоксн-ку! Цехда эркаклар борлигини
биласан-а? Бирор мастерга куз сузсанг, уласан,
билиб куй шуни.
Албатта, бу гап хакорат эди, аммо Хилола
индамай куя колди. Балки колония
ходимасининг оддий муомаласи шудир? Панжара ортида турли махкумаларни
куравериб, дагал оханггаю беандиша сузлашга
урганиб колгандир? Хилола яна шуни
англадики, аёллар колониясида жазони утаётган
хотин-кизлар эркакларни (айрим бошликларни
хисобга олмаганда) факат фабрика ичида учратади. "Турмада хам "зона"да хам "севги"
бор! "Севги каерда йук?!" дейишганди Абадиян
турмасидаги махбуслар. Хилола нима хам
дерди? "Севги" бор экан, нима булса, цех
худудида булади, бирор эркак уз холича аёллар
колонияси ичкарисига кадам босолмайди. Баъзан байрамларда концерт уюштирилади.
Хонандаларга колония ховлисида сахна
курилади, сахна атрофи курикчилар билан
куршалади. Шунда хам махкумалар орасидан
кимдир эркак хонандага хуштак чалади, кимдир
беъмани хитобларни раво куради, кийкиради, хатто завк-шавкка тулганиданми, гайирлиги
келганиданми, бирор нарса отадиганлар хам
топилади. Хилола жиноятчи хотин-кизлар гуж-
гуж тупланган маконда хаммага инсоф тилади.
Барак канчалик кенг булмасин ва
махкумаларнинг колония ховлисида кезиб юришларига, кир ювишларига, китоб
укишларига, телевизор куришларига, спорт
билан шугулланишларига монелик килинмасин,
барчасига тартибнинг тор колиплари оркали
эришиларди ва одам эркинликни эмас, эрмакни
хис этарди. Хилола мехнат аталмиш машгулотгина вактни ейишини Абадиян
турмасига камалмасидан бурун тушуниб етганди.
Колаверса, мехнатга хак туланади, фабрика
худудидаги дукондан зарур нарсалар харид
килинади. Колонияда махсус форма, курпа-
тушак, озик-овкат, дори-дармон, ички кийимлар, совун-шампунлар кахат эмасди, аммо кам-
кустсиз махкума хам йук эди. "Озодликда
конмаган эхтиёжим улгунимча конмайди",
дейишарди махкумалар. "Амнистияга илиниб
коламан" - кунгилларида шундай уй яшарди
купчиликнинг. Колонияни тарк этаётганларга маошининг колган-кутгани берилса, харкалай
йулга купрок харажат килади ва жонажон уйга
тезрок етиб боради. Хилоланинг тушига хам
кириб чиккан: у камок дарвозасини хатлаб,
озодликнинг пойидан упган сониядан бошлаб
хисобласа, саккиз соатда кишлогига етади. Колониядан шахар бикинигача бир,
шохбекатгача икки, шохбекатдан вилоят
марказигача уч, кейин уйигача яна иккита - жами
бешта улов алмашади. Ёкуб хам хаёлидан нари
кетмасди. У Сулаймонтепадаги эркаклар
колониясида бир йиллик жазо муддатини утаяпти. Хакикатан, Хилолани дарвоза ортида
кутиб турса-я! Ёки уйинкарок махбус турмада
учраган кизни унутиб, хозирда колонияда узини
овутишнинг бошка йуллари билан бандмикан?
Шу тобда Хилолага шундай туюлдики, цех
эшигидан кирган захоти худди Ёкубга ухшаш йигитлар - мастерлар ошик булишади, ишкий
номалар ёзиб, холи-жонига куйишмайди.
Колония ходимаси "куз сузиш" хакида томдан
тараша тушгандек гап очиши хам бежиз эмасга
ухшайди.
Уша хафта Хилола ишга жойлашолмади. Гап- сузларга караганда, якинда аскарлар учун
кишки кийимларга катта буюртма келар экан ва
кечки смена хам ташкил килинаркан.
Ишчиларга талаб ошади, янгилар хам жалб
этилади.
-Колония "поселение"га кетадиганларнинг урнига йигирматача одам олади, - деди Сараева.
- Отряд бошлигимизга айтиб, биринчи уринда
Хилолани утказиб юбораман.
-Бизга ухшаб давлатнинг пулини ****
куйганларни эртасигаёк ишга хайдади, буни
дарров олади дейсанми? - бурнини жийирди Насиба - собик банк хисобчиси.
-Сиз айтган улчов йук бу ерда, - жеркиб берди
Сараева.
-Ишлаш менга жазо эмас, узим хохлаяпман! -
деди Хилола.
-Узим хохлаяпман, узим хохлаяпман! - масхара килди Насиба. - Ишламайман, десанг, сени хеч
ким цехга уриб-сукиб олиб бормайди. Зарилми
арзимас пул учун итдек ишлаб?! Бу дунёда
хузур-халоватингни уйла, "землячка"!
Уйдагиларингга яхшилаб тайинла, сенга адёл,
ички кийимлар, совун-повунлар, кейин "зона" формасига ухшаш калин кора кийимлар
юборсин. Бошликлар билан гаплашса, уйингдан
келган курпа-тушакни киритиб беришади. Хар
ойда пул хам жунатиб туришсин. Чакалоги бор
махкумалардан сарёг, гушт сотиб оласан.
"Зона"да тукканларга зур-зур овкат беришади. Улар ишнинг кузини биладиган ярамаслар!
Ортган овкатини сотишади. Иссик, юмшок
нонларни, сарёг ва гуштни кузингга суртиб
ейсан.
Хилола узи хам сезмаган холда култ этиб
ютинди. Бирок у ота-онасидан пул сурашни хаёлига хам келтирмаётган эди. Аксинча, юзлаб
чакирим наридан кузнинг совугида
Сулаймонтепани ахтариб келиши, йулкиралари-
ю сумкаларга тулдирилган егуликлар харажати...
Йук, Хилола бир тийин хам суролмайди.
Колонияда бир неча йил бекор ётгандан кура ишлайди, маошини йигади, хеч кимга огирлиги
тушмайди.
-Хамма нарсанинг факат ноконуний томонини
уйлайвериб, миянгиз захарланиб кетибди, -
деди Сараева собик банк хисобчисига. - Шунинг
учун хам камокда эканингиз хакида хеч уйлаб курганмисиз? Давлатнинг пулини еманг энди!
Мен-ку пистафуруш эдим, сиз-чи? Шунча йил
укиган олий маълумотли, уй-жойи, машинаси
бор, бунинг устига эри хам топармон-тутармон
аёлга нима керак эди пул умариб?
-Ахмок, менга акл ургатма! Тушундингми? - газабини сочди Насиба.
-Менинг гурухимдаги кизнинг миясини
захарлама! Тошингни тер-да нари кет!
-Чаласавод пистафуруш! Мен пул емаганман,
камомад килганман! Сенинг фалсафангга
юрадиган булсак, нима, уй-жойи, машинаси йук, эри яхши топмайдиган олий маълумотлилар пул
угирлаши керакми: А?!
-Качон шунака дедим? Вой тавба-а!
-Гапирган гапингдан канака хулоса чикишини
билмасанг, тилингни тишлаб, думингни кисиб,
кумурсканининг уясида утир, эшитдингми? Сен камалмасингдан аввал оддий пистафуруш эдинг!
Камокда бригадир булиб, мансабдан бошинг
айланиб колдими? Э, ургилдим!..
Уртага махкумалар тушмаганида иккиси
ёкалашишарди. Бир-бирини ейишга, сочини
юлиб, гуштини бурда-бурда килишга тайёр аёллар куп учрарди. Хилола аёл деганда
кишлогидаги мехрибон, куюнчак, ориятли
хотинларни тушунарди. Колониядагилардан уят
ва номус кутарилган эди. Узини эркакча
тутадаиган, сукинадиган, бепарда вокеаларни
марок ила хикоя киладиган, куракда турмайдиган орзуларни суйлайдиган, дард-
хасрати корин туйгазишу пуриллаб ухлашдан
иборат гаройиб махлукотларга хам дуч келди.
Камокхона элаги аёлларни элаб, назокатини
панжарадан ташкарига чикариб ташларди гуё.
Аёллар бутунлай бошка жонзотга айланиб колаётгандек эди. Кунгли буш, нозик хилкатга
бола-чакасини, рузгорини, ота-онаси-ю хур
кунларини согиниб йиглаш хам такикланган
эди. Куз ёш тукдими, тамом. Чор томондан
махкумалар пашша мисоли талаб ташлашарди:
-Йигига хеч кимнинг токати йук, хой шокол! -Йиглар экансан, жиноятга нега кул урдинг,
овсар?!
-Анавининг овозини учиринглар! Хозир бугиб
улдираман!
-Ховлига битта сарафанда чикариб ташланглар,
мов мушукка ухшаб уша ерда миёвлаб утирсин, лаънати!
Хакикатга кучганда, Хилола дастлабки кунлар
"агар кийналсам йиглайман, камалган
аёлларнинг рахми келиб, мехрибонлик
килишади" деб кунглидан утказганди.
Колонияда йиги-сиги бошга битган бало булишини билгач, хурсиниб куйди. Ёш киздан
эркаклар матонати талаб этилаётган эди.
Jamsher...