чандагы гул 13- бет

Бу кимиси болуп кетти деп бүшүркөгөн Талап токтоп, аял жанына келгенде салам айтты:
- Саламатсызбы?
- Саламатчылык, айланайын. Сен Түгөл байкенин уулу эмессиңби?
- Ооба, уулумун... Кичүүсү.
- Айланайын, чоң жигит болгон турбайсыңбы. Келчи бетиңен өөп коеюн.
Талап эңкейе бетин тосту эле, аял эки бетинен эки, анан чекесинен өптү.
- Аман-эсен жүрөсүңбү, агаң жакшыбы?
- Жакшы.
- Мени тааныбайсың да, ээ?
- Жок, тааныбайм.
- Эжең болом, ушул айылдын кызы болом. Атым - Сагын. Кемпирлер да төркүнүнө келгенде ушул айылдын кызы болом деп айтат... Мен Түгөл байкени аябай сыйлачу элем. Каза болгонун жарым жылдан кийин уктум. Куран окутуп кетүүгө шартым болбоду, айланайын, - аял азга жашый түшүп, бет аарчысын алып жашын сүрттү. - Атың ким эле?
- Талап.
- Талап, макул десең мени менен барып үйдөн өз колуман бир чыны чай ичип кетчи, айланайын. Сени көрсөм деп жүрчү элем, көрдүм. Өмүрүңдү берсин.
Талап барбайм деп айталбай, бу жүзү жылуу, бешенесинен мээри төгүлүп турган аял менен катарлаша басты.
Бу Сагын эже ушул айылда жалгыз уулу менен оокаттуу жашачу. Бурулча деген балпайган кемпирдин кызы экен. Анын үйүнө келгенде билди. Кемпир үйүндө экен. Кимдин баласы экенин сурап, анан кагылып-согулуп Талапты өөп, жанынан орун көрсөттү. Жалгыз тегерек үстөлдү Сагын эжеси түр даамга толтуруп, чай берди. Чай ичилип жатканда өзү жөнүндө, агасы жөнүндө сурады Сагын эжеси. Кыраакы киши да, бу бала эптеп эле күн өткөрүп жүргөнүн аңдады. Улуу баласы небак эле алкаш болуп кеткен катыны экөө дегенди келип эле уккан.
- Бир жерден окусаң болмок тура, эми деле кеч эмес, - деди бир маалда Сагын эжеси.
- Окуйт элем, бирок...
Сагын эжеси бироктун артын билет, каражат жок болсо канттим деп жатпайбы...
- Талап, сенин атаң мага аябай жардам берген окуганыма. Анан ишке да орноштурган. Эми менде жетерлик оокат бар. Ошондуктан сени окутууга, керек болсо өз уулумдан артык көрүп багып алууга күчүм жетет, - деди Сагын эже. - Макулсуңбу?
Талап эмне деп айтмак, дароо макул деш да кыйын, жок, окубайм деши андан өтө кыйын.
- Тилимди ал, кагылайын, - деди Сагын эже бу баланын "жок" дешинен чын ниеттен коркуп, - чын дилден айтып жатам, берекем.
Сылык өскөн Талап жакшы сөзгө туруштук бералбай калды:
- Окусам жакшы болот эле... - деди акырын.
- Балакетиңди алайын, баяле ошентпейсиңби. .. - энеси да кошо алкайт...
***
Сагын эженин Талапты окутам деп жан-алы калбай жатканы бекеринен эмес эле. Онунчуну бүтүп, ошол кезде Фрунзе аталчу борборубузга барып, университетке өтпөй калып, ай өтпөй саанчы болуп иштей баштайт. Өңдүү-түстүү, анан да абдан акылдуу кызга кимдердин гана көзү түшпөдү. Балакатка жетип, үйлөнөм деп камынып калган кермурут жигиттен баштап, небак беш балалуу же андан көп балалуу болгон парторг, зоотехник, бухгалтер, клуб башчысы, биргадир эсепчиси менен... айтор, айылда Сагынга сугу артпаган эркектана калган жок. Эркекте ар барбы, тең келемби дегенди ойлобой, качырат эмеспи...
Кызды кээси айтып ачык сүйдү, кээси айтпай эле туюк сүйдү. Ушак чыгып турду маал-маалы менен: тиги менен соо эмес, жок, тигини менен соо эмес" деген. Нечен жолу энесин кучактап алып ыйлаган күндөр болду. Энеси да саанчы да, кызы менен чогуу иштесе билет да, кызынын кыялын, кылса, кылган жоругун. "Өлүгүн көрөйүн, катындардын оозун ким тыят, айта беришсин, алды өзүң тазасыңбы, кериле басып жүрө бер. Жадаганда өздөрү токтойт" дейт апасы.
Саанчыларга жумасына эки-үч ирет башкарма келет. А кезде сүттүн планын аткарбай койду деген олчойгон күнөө болчу да. Башкарма кээде саанчыларды каарып, кээде жылуу сөзүн аябай айтып кетет. Кандай айтса да, баарына жаккандай болот. Ырасында эл, бүтүндөй саанчылар аны жакшы көрүшчү, кээ бирөөнүн жакшы көргөнү чектен чыкчу... Сүйүү такымдар..
Саанчы болуп эки жыл иштегенден кийин окууга дагы бармай болду. Бу кезде башкармага бу жаш кыз жакшы көрүнчү. Экөөнүн жаш айырмасы он эки жаш. Кыз да бу кишини жакшы көрүп, анын келип чогулуш ачып кетерин күтүп калчу. Экөөнүн бири-бирин жакшы көрөрү эч кимге билинбеди, экөө шек берген жок.
Бир күнү кыз контордо жүрүптүр. Аны көргөн башкарма кабинетине чакырды:
- Мага кирчи.
Аздан соң кыз кирди.
- Кел, келегой. Эмне иш менен келдиң эле?
- Жакында окууга кетем. Эсептешип, эмгек акымды алганы келгем, агай.
- Алдыңбы анан?
- Жок. Кечкежуук кел деди бухгалтер.
- Чакырчы, ошону.
Кыз барып чакырып келди. Башкарма айтты:
- Он мүнөттүн ичинде бу кызымдын эмгек айлыгын эсептеп туруп, кассирден өз колуң менен алпер, уктуңбу?
- Уктум, - деп бухгалтер чыгып кетип, туура он мүнөттө кайра келди да, - жүрү, кассирге, - деди кызга.
Сыртка чыккандан кийин сурады:
- Башкармага арыздандыңбы?
- Жок.
- Анан эмне?..
- Билбейм...
Кассир келин акырайып-чакырайып атып, акчасын санап карматты. Акчаны сумкасына салып, кыз башкармага кайра кирди.
- Ырахмат, агай. Алдым акчаны.
- Жетерлик бекен?
- Билбейм. Санаган жокмун.
- Санап жүр. Ө эмгегиң менен тапкан акчаны санап алып жүр. Уурдасаң го бир жөн, - минткен менен өзү деле акча саначу эмес.
Кыз уялып турду. Башкарма сурады:
- Качан кетесиң?
- Базар күнү.
- Эмесе, мени жакшылап угуп тур, кызым. Ошол базар күнү саат 10до Чолпонатанын автовокзалында мен машине менен ала кетем, макулсуңбу?
- Макул.
- Аны эч ким билбей эле койсун.
- Макул...
Үч күндөн кийин, ошол базар күнү Түгөл машинесин өзү айдап, саат туура 10до Сагынды вокзалдан салып кетти... Ошол күндөн далай жыл - Түгөл зоодон учуп өлгөнчө экөөнүн байланышы үзүлгөн эмес...
Аппак "Волга" Фрунзени көздөй зымырайт. Экөөнүн жүрөгү кошо зымырагандай согот. Быстровкага келгенде экөө бир жерден тамактанышты. Андан чыккандан кийин Түгөл бир дүкөнгө кирип, кымбат деп эсептелген шоколаддан экини алып, кызара уялган Сагынга карматты. Машинеге отургандан кийин арткы орундуктагы кызды бери болчу деп араңдан зорго эңкейген кыздын бетинен эки ирет сүйдү да, машинесин от алдырды. Кыздын бети өрттөнүп баратат. Эч ким өпкөн эмес да, энесинен башка. Атасын болсо билбейт, эки жашында оорудан каза болуптур...
***
- Жатар жериң барбы шаарда?
- Жок. Апамдын эки ата өткөн иниси бар, университетте мугалим экен Үсөн деген, ошону таап ал деген.
- Үйүн билет бекен? Адресин бердиби?
- Жок. Университеттен издесең табасың да деген.
- Фамилиясы ким экен?
- Билбейм. Сураган эмесмин.
- Ошондой болчу беле. Эмесе мындай, мен бир жумадай жүрөм. Сен жанымда жүр, кетээрде бирөөлөрдүкүнө жаткырып кетем. Анан окууңа өтүп алсаң, жатаканага чыгасың. Макулбу?
- Макул.
Фрунзеге келип, Түгөл түз эле мейманканага айдап, машине токтотчу жерине "Волганы" коюп, эки орундуу бир бөлмө алышты. Мындайды көрбөгөн жаш кыз эмне кылардын айласын таппайт... Бирок айласы жок эле көнбөскө. Талаага түнөмөкпү. Мейманканадан бөлмө алып, жатып да көрбөгөн, анын жолун да билбейт...
Кеч киргенде экөө биринчи кабатка түшүп, ресторандан шашпай тамак ичишти. Түгөл эки рюмка арак да ичти. Кызды кыйнаган да, сунуш кылган да жок. Номурда телевизор бар экен, аны көрүштү. Бир маалда "сен жата бер, мен азыр келем" деп Түгөл фойэге туруп он беш мүнөттөн кийин кайра келди. Кыз ары карап жатат. Түгөл да жатты, жарыкты өчүрүп. Кызда жүрөк жок.. Аздан соң Түгөлдүн жай коңуругу угулду...
***
Түгөлдүн борбордо жумушу жок болчу, атайылап эле Сагынды окууга өткөргөнү келген. Анын документтерин өзү айткан университеттин экономикалык факультетине тапшыртып коюп, анан өзүнө небактан тааныш, ушул факультетте көп жылдан бери кафедра башчысы болуп иштеген Муратбек дегендикине келип, берчүсүн берип, экөө бир бөтөлкөнү жара бөлүштү...
Эртең кетем деген күнү Түгөл уруусу бир ушул борбордо жашаган эжелериникине келип, Сагын ушунда жашап туруусун суранды. Бу аял балпалактаган неме экен, инисинин келгенине жан-алы калбай, казан асып жиберип, бешбармакка карк кылды. Кетерде Түгөл эжесин жалгыздатып туруп, толгон акча берди да кыз эртең келе турганын айтты. Эжеси акчаны араңдан-зорго алып, уялып турду.
Түгөл мейманканага келсе, Сагын китеп окуп отурган экен, Түгөлдүн келгенине сүйүнө кеткени өңүнөн көрүнүп турду. Кызды ресторанга алпарып тойгузуп, өзү эки жүздү алып, кайра келишти. Караңгы жаңы эле түшкөн. Эртең эрте турабыз, жаталы деп өзү сыртка чыгып, кыз жаткандан кийин келди да, чечинип жатты. Эжесиникинен аздап алып, анан ресторандан эки жүздү кошуп аздап кызуу чалыш эле, анысы кызды көбүрөөк саматып жиберди да, бир маалда:
- Сагын, кел менин жаныма, - деди акырын.
Сагындан үн чыккан жок.
- Сагын.
- Ии.
- Кел менин жаныма.
Кыз дале үндөбөдү. Ошондо эзилбей, буйтабай, түз качырчу Түгөл ордунан шарт туруп, кызга барды:
- Сагын, ары жатчы...
Кыз төшөгүндө бир силкине жүрөгү түшкөнү менен, нары дубалга жабыша жылды. Түгөл жанына жатып, одеял тартты да, диртилдеп турган кызды сыга кучактады, аздан соң чалкадан салып бети-башын калтырбай өптү. Тээ түн бир кыйла болгончо кызды кычырата кучактап, өпкүлөп, жанын чыгара таштады. Анткен менен кыз абийирин кетирбеди.. Кыз ошого аябай ыраазы болгону менен, анын да кумары келген жан чыдагыстай. ..
***
Эртеси экөө эрте турушту. Түгөл кызды машинесине салып, эжесиникине алпарып, дагы да табыштап, кызга экзамен болордо дагы келерин айтып, айылга жол тартты...
Экзамен болорго эки күн калганда Түгөл келди, Сагынга айтканы боюнча. Сойдура келген килейген ирикти Сагын жаткан үйгө таштап, берген чайдан чала-була ичип, Сагынды алды да, баягы мейманканадан орун алышты. Адаттагыдай эле ресторанда тамак ичишти. Бу түнү да Түгөл Сагынды сыга кучактап, аны тынымсыз өпкөнү коштоп, анткен менен андан ары өткөн жок. Отуз эки деген жашты кечээ жакында басып өтүп, баралына келип бакыйып турган жигит денеси чыңала бышып, көкүрөктө кош мамак таштай катканы менен дене менен кошо дирт-дирт этип, билинер-билинбес, бирок жигиттин жанын чыгарып жиберчүдөй онтоосу... баары... баары Түгөлдү чектен чыгара алган жок. Азырынча гана, азырынча...
Эртеси Сагындын экзаменге даярданышына тоскоол болбоюн деп Түгөл эрте туруп шаар кыдырып кетти. Анан туптуура саат бирде толгон жашылча-жемиш көтөрүп келип, экөө андан шашпай маектеше жешти. Анан Түгөл кайра кетмей болду эле, Сагын токтотту:
- Агай, мен да сиз менен барайынбы?
Таңгала түшкөн Түгөл:
- А сабагыңчы? - деди.
- Сиз айылга кеткенден бери күнү-түнү окудум, бүгүнкү күнгө чейин. Эми кечке чейин сиз менен жүрүп эс алсам деп ойлогом жана.
- Мейлиң анда. Жүрү.
Түгөл шаар көрөлек кызды кыдыртты: паркка алпарды, эң бир укмуш имараттарды, эстеликтерди көрсөттү. Кечке жуук Түгөл бут талыганын сезип, бир жайкы кафеге олтурушту. Сагынды кызартып менюдан тамак тандатып, экөө шашпай ичишти. Түгөл пивосунан да сокту, Сагын болсо азырынча таттуу суусундуктан башка эч нерсе ичпейт. Түгөл да кыйнабайт. Экөөнүн сүйлөбөгөн сөзү аз. Сөздүн көбү Түгөлдө, Сагын да ойдогусун тартынбай айтканга көнө баштаган. Ага Түгөл ыраазы, бөтөнчө кыздын жароокер, жалооруй караган көзкарашы аны эритип, бар-жогун билгизбегендей абалга жеткизет. Бу не деген көзкараш, эч нерседен кайра тартпаган, өткүр жигитти жок кылып жибере жаздаган бу көзкарашка бошураак, борпоңураак жигит болгондо оңкодон сайылар беле...
Экөөнүн сый мамилеси аз эле убактын ичинде сүйүүгө жетип тынды. Эми эр болушса бири-бирисиз жашап көрсүн. Сүйүүнү оңой ойлошот. Бирок азыр экөө бири-бирине арзып, чогуу турса да кусаланып турганы менен, азапка салып койчу сүйүү келгенин, ал көбүнчө азапка, арманга гана алып келерин элес алышпады. Лайли менен Мажнунду, Фархад менен Ширинди, анан да өзүбүздүн эле Данияр менен Жамийланы эстешкен жок. Бу акыркы экөө го качып тынышты, башкаларычы? Сүйүүнүн туткунунда калгандар укса дайым ый угат, көңүл ачып, шапар тээп ыр укканы аз болот...
Түгөлдүн эки баласы бар, Сагын болсо эч нерсени көрөлек, сан гүлүнүн бир гүлү ачылалек. Анан кантип бир болмок сүйүүнүн туткунунда калган бул экөө. Азырынча муну да ойлоно элек, тиктешет, эркелетишет сөзү жок, дудук сезим менен, жок, дудук сезим кайдан болсун, үн-сөзү жок түшүндүрөт сүйүү деген шүмшүгүң... а балким, кереметиңби? ..
#ЧандагыГул