— 140 гадоў з дня нараджэння народнага паэта Беларусі Янкі Купалы
Малюся я небу, зямлі і прастору, Магутнаму Богу - ўсясвету малюся, Ва ўсякай прыгодзе, ва ўсякую пору За родны загон Беларусі. (Мая малітва. Я. Купала)
Цікавыя факты з жыцця пісьменніка
. 1. Іван Луцэвіч нарадзіўся 7 ліпеня ў Вілейскім павеце на хутары Вязынка. Цяпер гэта Маладзечанскі раён. Назва месца пайшло ад таго, што тут вязалі плоты. Каля хаты, у якой нарадзіўся песняр, пазней, праз паўстагоддзе, раскапаюць “замэчак” – невялікае гарадзішча са стаянкай першабытнага чалавека… Але перад Другой сусветнай вайной тут была памежная паласа, па гэтых мясцінах праходзіла мяжа Польшчы і СССР.
2. У дзяцінстве яго звалі Ясем. Ён быў старэйшым сынам у сям’і беднага шляхціча Дамініка Ануфрыевіча Луцэвіча ды сялянкі Бянігны Іванаўны Валасевіч. У іх нарадзілася сем дзяцей: Ясь, Ганна, Казімір, Сабіна… А вось выжылі не ўсе. Дарэчы, у самого Янкі Купалы дзяцей не было. І ён цяжка перажываў такую недарэчнасць…
3. Радавым гняздом Луцэвічаў, на самой справе, была вёска Луцэвічы. Яе іншая назва Лазараўшчына. Яна знаходзілася ў Ігуменскім павеце, што на Міншчыне. Дзед Ануфрый, даводзячы сваё шляхецтва, аднавіў радаслоўную, што дапамагло Луцэвічам атрымаць Лазараўшчыну яшчэ ў 1692 годзе. Але пазней гэтую вёску закінулі.
4. У Мінск Ясь Луцэвіч трапіў упершыню васьмігадовым хлопчыкам, калі яго бацька быў фурманам, імкнуўся “прыстроіць” сына вучыцца. Яся прынялі без экзаменаў у Мінскую рэальную вучэльню, як таленавітага хлопчыка, але бацька вырашыў, у рэшце рэшт, пакінуць сына ў вёсцы.
5. У 21 год Ясь Луцэвіч стаў бунтаваць. Ён адмовіўся цягнуць сялянскую лямку і сыйшоў з бацькоўскага дома. Як у Максіма Горкага, у яго былі свае “універсітэты”: працаваў хатнім настаўнікам, пісарам, рабочым на вінакурнях – маленькіх спіртзаводах. Вінакурні ён называў пеклам. Але ж, дарэчы, менавіта на гэтых спіртзаводах і былі напісаны яркія вершы.
6. Псеўданім “Купала” з’явіўся 15 траўня 1905 года. “Янук Купала” так ён падпісаў свой першы верш “Мужык”. Верш быў надрукаваны ў мінскай газеце “Северо-Западный край”. “Янук” пераўтварыўся ў “Янку” пяццю гадамі пазней. Гэта была ініцыятыва пецярбургскага прафесара Эпімах-Шыпіла, у кватэры якога жыў Янка Купала падчас вучобы на курсах. Атрымалася даволі дзіўна, што малады аўтар – жанчына, бо Янкамі звалі менавіта іх.
7. Праграмны верш Купалы “А хто там ідзе?” быў перакладзены на шмат моваў, прычым на рускую – Максімам Горкім, які ўвогуле пераклаў на рускую мову толькі двух паэтаў – фіна і беларуса. Парадокс! Я. Купале лёс даручыў стаць беларускім Горкім. Але, калі ўлічыць тое, што і Якуб Колас таксама лічыўся беларускім Горкім, то Янка – “паўгоркі”.
8. Купала шмат працаваў журналістам у віленскай рэдакцыі газеты “Наша Ніва”, прычым двойчы: у 1908 – 1909 і 1914 – 1915 гадах. У даваенны час – рэдактарам-выдаўцом. Як кажуць, ён укладаў у газету ўсю сваю душу. Што да фінансавага забеспячэння, то на той час атрымліваў усяго 30 рублёў у месяц, жыў бедна, пра што час ад часу скардзіўся на свой лёс сябрам.
9. На вячорках Купала таньчыў толькі адну польку, таму што іншых танцаў ён не ведаў. А вучыцца танцам Янка Купала не хацеў, бо быў сарамлівым.
10. У Вільні ў 1908 годзе Купала пазнаёміўся з бліскучай актрысай Паўлінай Мядзёлкай. І ён закахаўся ў яе, бо яе імя нагадвала імя гераіні камедыі “Паўлінка”. Тая п’еса была пастаўлена ў 1912 годзе. Але ж бландзін з вусікамі не змог паразіць сэрца прыгажуні, хоць слава пра яго, як аб паэце, ужо грымела, напрыклад, сярод прагрэсіўнай моладзі. Цёплыя пачуцці звязвалі Купалу з шмат якімі паэтэсамі: літоўкай Лаздзінай Пеленай і беларускай Канстанцыяй Буйло. А жонкай, у студзені 1916 года, стала другая віленская сяброўка. Гэта была энергічная Уладзя Станкевіч, якая, дарэчы, мела французскае паходжанне. Яна пражыла з Янкай Купалай 26 год, да яго трагічнай смерці.
11. У Мінск ён вярнуўся ў 1919 годзе. Працаваў бібліятэкарам у Наркампросе, у Інстытуце беларускай культуры, актыўна ажыццяўляў беларусізацыю. І пэўны час, разам з жонкай, жыў доме Першага з’езду РСДРП. У 44 года Янка Купала стаў уладальнікам уласнага дома, па вуліцы Кастрычніцкай. Сёння на яго месцы стаіць Літаратурны музей песняра (вуліца Я.Купалы, 4). Аднак купалаўскі дом не стаў месцам, дзе паэт стварыў свае лепшыя творы. Наадварот, менавіта тут наступіў глыбокі творчы крызіс паэта…
12. 28 чэрвеня 1942 года народны Пясняр загінуў. Сведкаў паблізу не было. Вядома толькі тое, што ў той час ён жыў у гасцініцы “Масква” , дзе і паляцеў з высокай лесвіцы. У сталічным музеі Янкі Купалы захоўваецца частка той самай лесвіцы. Смерць Купалы – таямніца.
13. Прыкладна ў той жа час, калі загінуў Купала, памерла і яго маці спадарыня Бянігна. Яна ў той час жыла ў Мінску, аб смерці сына нічога ведаць не магла. Сёння магілы сына, маці і жонкі Песняра знаходзяцца побач, на Ваенных могілках горада Мінска. #беларускаялітаратура#янкакупала#купала#писатели#юбилеи
7 ліпеня 2022 г.
— 140 гадоў з дня нараджэння народнага паэта Беларусі Янкі Купалы
Магутнаму Богу - ўсясвету малюся,
Ва ўсякай прыгодзе, ва ўсякую пору
За родны загон Беларусі. (Мая малітва. Я. Купала)
Цікавыя факты з жыцця пісьменніка
.1. Іван Луцэвіч нарадзіўся 7 ліпеня ў Вілейскім павеце на хутары Вязынка. Цяпер гэта Маладзечанскі раён. Назва месца пайшло ад таго, што тут вязалі плоты. Каля хаты, у якой нарадзіўся песняр, пазней, праз паўстагоддзе, раскапаюць “замэчак” – невялікае гарадзішча са стаянкай першабытнага чалавека… Але перад Другой сусветнай вайной тут была памежная паласа, па гэтых мясцінах праходзіла мяжа Польшчы і СССР.
2. У дзяцінстве яго звалі Ясем. Ён быў старэйшым сынам у сям’і беднага шляхціча Дамініка Ануфрыевіча Луцэвіча ды сялянкі Бянігны Іванаўны Валасевіч. У іх нарадзілася сем дзяцей: Ясь, Ганна, Казімір, Сабіна… А вось выжылі не ўсе. Дарэчы, у самого Янкі Купалы дзяцей не было. І ён цяжка перажываў такую недарэчнасць…
3. Радавым гняздом Луцэвічаў, на самой справе, была вёска Луцэвічы. Яе іншая назва Лазараўшчына. Яна знаходзілася ў Ігуменскім павеце, што на Міншчыне. Дзед Ануфрый, даводзячы сваё шляхецтва, аднавіў радаслоўную, што дапамагло Луцэвічам атрымаць Лазараўшчыну яшчэ ў 1692 годзе. Але пазней гэтую вёску закінулі.
4. У Мінск Ясь Луцэвіч трапіў упершыню васьмігадовым хлопчыкам, калі яго бацька быў фурманам, імкнуўся “прыстроіць” сына вучыцца. Яся прынялі без экзаменаў у Мінскую рэальную вучэльню, як таленавітага хлопчыка, але бацька вырашыў, у рэшце рэшт, пакінуць сына ў вёсцы.
5. У 21 год Ясь Луцэвіч стаў бунтаваць. Ён адмовіўся цягнуць сялянскую лямку і сыйшоў з бацькоўскага дома. Як у Максіма Горкага, у яго былі свае “універсітэты”: працаваў хатнім настаўнікам, пісарам, рабочым на вінакурнях – маленькіх спіртзаводах. Вінакурні ён называў пеклам. Але ж, дарэчы, менавіта на гэтых спіртзаводах і былі напісаны яркія вершы.
6. Псеўданім “Купала” з’явіўся 15 траўня 1905 года. “Янук Купала” так ён падпісаў свой першы верш “Мужык”. Верш быў надрукаваны ў мінскай газеце “Северо-Западный край”. “Янук” пераўтварыўся ў “Янку” пяццю гадамі пазней. Гэта была ініцыятыва пецярбургскага прафесара Эпімах-Шыпіла, у кватэры якога жыў Янка Купала падчас вучобы на курсах. Атрымалася даволі дзіўна, што малады аўтар – жанчына, бо Янкамі звалі менавіта іх.
7. Праграмны верш Купалы “А хто там ідзе?” быў перакладзены на шмат моваў, прычым на рускую – Максімам Горкім, які ўвогуле пераклаў на рускую мову толькі двух паэтаў – фіна і беларуса. Парадокс! Я. Купале лёс даручыў стаць беларускім Горкім. Але, калі ўлічыць тое, што і Якуб Колас таксама лічыўся беларускім Горкім, то Янка – “паўгоркі”.
8. Купала шмат працаваў журналістам у віленскай рэдакцыі газеты “Наша Ніва”, прычым двойчы: у 1908 – 1909 і 1914 – 1915 гадах. У даваенны час – рэдактарам-выдаўцом. Як кажуць, ён укладаў у газету ўсю сваю душу. Што да фінансавага забеспячэння, то на той час атрымліваў усяго 30 рублёў у месяц, жыў бедна, пра што час ад часу скардзіўся на свой лёс сябрам.
9. На вячорках Купала таньчыў толькі адну польку, таму што іншых танцаў ён не ведаў. А вучыцца танцам Янка Купала не хацеў, бо быў сарамлівым.
10. У Вільні ў 1908 годзе Купала пазнаёміўся з бліскучай актрысай Паўлінай Мядзёлкай. І ён закахаўся ў яе, бо яе імя нагадвала імя гераіні камедыі “Паўлінка”. Тая п’еса была пастаўлена ў 1912 годзе. Але ж бландзін з вусікамі не змог паразіць сэрца прыгажуні, хоць слава пра яго, як аб паэце, ужо грымела, напрыклад, сярод прагрэсіўнай моладзі. Цёплыя пачуцці звязвалі Купалу з шмат якімі паэтэсамі: літоўкай Лаздзінай Пеленай і беларускай Канстанцыяй Буйло. А жонкай, у студзені 1916 года, стала другая віленская сяброўка. Гэта была энергічная Уладзя Станкевіч, якая, дарэчы, мела французскае паходжанне. Яна пражыла з Янкай Купалай 26 год, да яго трагічнай смерці.
11. У Мінск ён вярнуўся ў 1919 годзе. Працаваў бібліятэкарам у Наркампросе, у Інстытуце беларускай культуры, актыўна ажыццяўляў беларусізацыю. І пэўны час, разам з жонкай, жыў доме Першага з’езду РСДРП. У 44 года Янка Купала стаў уладальнікам уласнага дома, па вуліцы Кастрычніцкай. Сёння на яго месцы стаіць Літаратурны музей песняра (вуліца Я.Купалы, 4). Аднак купалаўскі дом не стаў месцам, дзе паэт стварыў свае лепшыя творы. Наадварот, менавіта тут наступіў глыбокі творчы крызіс паэта…
12. 28 чэрвеня 1942 года народны Пясняр загінуў. Сведкаў паблізу не было. Вядома толькі тое, што ў той час ён жыў у гасцініцы “Масква” , дзе і паляцеў з высокай лесвіцы. У сталічным музеі Янкі Купалы захоўваецца частка той самай лесвіцы. Смерць Купалы – таямніца.
13. Прыкладна ў той жа час, калі загінуў Купала, памерла і яго маці спадарыня Бянігна. Яна ў той час жыла ў Мінску, аб смерці сына нічога ведаць не магла. Сёння магілы сына, маці і жонкі Песняра знаходзяцца побач, на Ваенных могілках горада Мінска.
#беларускаялітаратура #янкакупала #купала #писатели #юбилеи