Турыстычны маршрут "Сцяжынкамі Язэпа Драздовіча" (версія для людей са слабым слыхам)
Нapaдзiўcя Язэп Нapцызaвiч Дpaздoвiч 13 кacтpычнiкa 1888 г. y зacцeнкy Пyнькi (былaя Biлeнcкaя гyбepнія, цяпep Глыбoцкi paён) на самай ускраіне Галубіцкай пушчы ў збяднeлaй шляxeцкaй cям'i. Бацька Нарцыз Драздовіч пайшоў з жыцця ў 1890 годзе, калі Язэпу не было яшчэ трох гадоў. На руках у маці мастака, Юзэфы Янаўны Драздовіч з дому Карчэўскіх, засталося шасцёра дзяцей: пяць сыноў Кастусь, Баляслаў, Геранім, Стэфан, Язэп і дачка Леакадзія. Маці з дзецьмі вымyшaнa была змянiць нямaлa мecцaў жыxapcтвa, apaндyючы чyжyю зямлю ў розных месцах Дзісненшчыны (Стадолішча, Стануліна, Кміты, Чаронка, двор Александрыя, Красоўшчына, Лявонаўка). Юзэфа Янаўна ведала шмат казак, баек, легенд, незлічоную колькасць народных прымавак. Менавіта яна далучыла сваіх дзяцей да беларускай народнай творчасці. Змалку абудзілася ў Язэпa любoў дa poднaгa кpaю, дa ягo кpaявiдaў. Цiкaвiлi мaлoгa xлaпчyкa i poзныя paмёcтвы. Ужо ў пяцігадовым узросце ён выколваў на бярэсце і на лучыне шылам розныя малюнкі.
Язэп Драздовіч.Дарога на Германавічы. 1917 год
Вясну 1917 г. праводжу ў тым самым Паўлаўскім войску. У пачатках лета пачынаю сябе адчуваць на здароўі і рэзка худзею…звярнуўся да доктара Янзона, які наведваў тут нас з горада – раз на тыдзень. Доктар прызнаў у мяне неўрастэнію і выслаў мяне ў Маскву на лекарскую камісію, дзе я атрымаў два месяцы звальнення дамоў на адпачынак ( аўт. у Красоўшчыну)” – занатаваў у сваім дзённіку Язэп Драздовіч. Дома здароўе мастака значна паправілася і ў 1918 годзе Язэп Драздовіч арганізаваў у Германавічах (непадалёку ад Красоўшчыны, дзе жыла яго маці) ”раённы прадавольственны (харчовы камітэт), у якім быў выбраны старшынёй, – піша ён у сваім дзённіку. – А побач з гэтым згуртоўваю кааператыўнае таварыства “Беларус”, якое ў працягу некалькі тыдняў арганізацыйнае працы вырастаець у найбольшы ў той час на тагачаснай Віленшчыне кааператыў з васьмісот пайшчыкамі пры шаснаццаці тысячах рублей паявога капіталу…. А кааператыў мой “Беларус” праіснаваў аж да 1922 года і закончыў без мяне сваё існаванне ўжо не пад прыгожым, па-мастацку выкананым шыльдам “Беларус”, а пад зменным, партацкім – “Bialorus”. Пэўны час сям’я Драздовіча арандавала зямлю ў Лявонаўцы, каля Германавіч. У 1919 годзе Язэп Драздовіч заснаваў у Германавічах культурна-асветніцкае таварыства і бібліятэку… Язэп Драздовіч быў абраны старшынёй. Па яго прапанове таварыства назвалі “Заранкай”. На пасяджэнні ад 30 сакавіка 1919 года былі прыняты выпрацаваныя Язэпам Драздовічам Статут і праграма культурна-асветніцкага таварыства, грамадская пячатка з надпісам: “Германавіцкая культпрасвета “Заранка” і адлюстраваннем пяціканечнай зоркі, ад якой разыходзіліся промні. На агульным сходзе было вырашана заснаваць бібліятэку з ахвяраваных выданняў. Члены таварыства павінны былі заклікаць насельніцтва ахвяраваць кнігі. Язэп Драздовіч перадаў у бібліятэку 10 кніг. Для ўсіх, хто хацеў вучыцца чытаць і пісаць, пры 1-й і 2-й Германавіцкіх школах былі адкрыты курсы. Тут таксама праводзіліся заняткі па харавых спевах. Члены таварыства (іх было 110) чыталі для вяскоўцаў лекцыі, ставілі спектаклі, праводзілі вечары, на якіх дэкламавалі вершы, спявалі. Менавіта ў Лявонаўку вяртаецца Язэп Драздовіч напярэдадні новага 1921 года. “Вярнуўся на няпэўны час. Крыху пабыць, пагрэццца каля хатняга агню. Маці, тут, як і раней асела на дробнай (як звесці канцы з канцамі?) арэндзе, цяпер гэта быў іх дом. Няўтульны на гэты раз: маці была на адыходзе. “У лісце, дасланым у Беларускі музей у снежні 1921 года з засценка Лявонаўка, зазначае… пішу гісторыка-бытавую (з часоў князя Ягелкі), аповесць-легенду… а завуць яе “Гарадольская пушча”.
Язэп Драздовіч. Германавічы. 1935 год
Язэп Драздовіч. Рэчка Дзісёнка каля вёскі Баяры. 1947 г.
Язэп Драздовіч. Ляскова. 1936 г. Не раз мастак бываў у Ляскове і супыняўся ў доме Восіпа Балошкі і нават некаторы час пражываў у іх. Сям’я была заможнай, а гаспадар Балошка быў добрым і гасцінным чалавекам. У сям’і расло пяць дачок (па старшынству): Ганна, Вольга, Яўгенія, Алена, Надзея і сын Мікалай. Нараджаючы дачок Восіп Балошка марыў аб сыне, гаспадары, каму можна будзе пакінуць спадчыну. Усе дзеці вучыліся ў польскай школе на польскай мове, скончылі па 7 класаў. Але бацька марыў вывучыць сына, даць яму належную адукацыю. Вайна парушыла ўсе планы. Язэп Драздовіч быў чалавекам нежанатым. У яго дзённіку ёсць запіс: “Я яшчэ кавалер, змог бы шчасце знайсці праз жанімства, ды не маю ў чым да людзей паказацца”. Як вядома Язэп Драздовіч быў бедным, самабытным, незвычайным чалавекам і знешне выглядаў небагата і несучасна. Дзяўчаты ж Балошка былі паненкамі моднымі і ганарлівымі, але паводзілі сябе прыстойна: беднага мастака паважалі і нават жалелі. Язэпу спадабалая адна з дачок Восіпа Балошкі. Менавіта Ганне аказваў ён знакі ўвагі, нават рашыўся і папрасіў рукі каханай у Восіпа Балошкі. Але дзяўчына і думаць не хацела аб такім шлюбе з бедным і старым мужчынам. Нягледзячы на адмову дзяўчыны, Язэп Драздовіч не перарываў сяброўства з сям’ёй Балошка. Праз некалькі год ён намаляваў малодшую з сясцёр – Надзею. Малюнак зроблены алоўкамі.
Язэп Драздовіч. Надзея Балошка. 1936 г.
Язэп Драздовіч. Як мужык з панам цягаецца
Уражваюць успаміны сяльчан аб Драздовічу. Апавядае Ірэна Качан з Наваполля (Шаркаўшчынскі раён): “Успаміны пра дзядзьку Язэпа – гэта перш з ўсё ўспаміны пра маё ўласнае дзяцінства. Мой дзед Янцэвіч Іван, звалі яго яшчэ Яськам або Янкам, меў дом на пагорку якраз насупраць таго месца, дзе Мнюта заканчвала свой бег і ўлівалася ў Дзісну. Тут часта бываў дзядзька Язэп. У дзеда было восем сыноў, а апошняй, самай малодшай была Амілечка, мая цётка. У дваццаць чацвёртым годзе раптоўна памерла бабка, маці яе. Дзевяцера засталіся, лічыце, сіротамі. Тады Амілечцы было недзе гадоў сем. Бралі нейкі час служанку, якая займалася па гаспадарцы, ну, і яна вучылася каля яе. А потым сама, маленькая, упраўлялася па дому. Падрасла, вучылася добра. Скончыла школу і была гаспадыняй. Драздовіч яе вельмі паважаў, і яна яго гэтак жалела. Ён як прыйдзе, дык яна яму і бялізну бывала памые, і накорміць, і яму яшчэ з сабою дасць на дарогу чаго-небудзь. Дык ён у сваіх кніжках, мне мастак Марачкін расказваў, часта ўспамінаў пра яе. Цётка Амілечка ў дзяцінстве хварэла воспай, дык у яе тварык быў пасечаны гэтай хваробай. Драздовіч часта ўспамінаў, што хоць і сляды воспы былі на яе твары, але яна дужа добрая была характарам, Амілечка. Яна сама сірата, дык жалела ўсіх людзей. Драздовіч нарысаваў яе і надпісаў: «Амілечка». Нарысаваў сіротку ў васільковым вяночку…Ой, аж плакаць хачу, як успомню. Стаіць яна ў васільковым вяночку, а за ракой на бугарку могілкі і крыж вялікі. Насупраць дома за ракой стаяла вёска Жукі і могілкі там былі. Сіроцкую долю нарысаваў – цяжкі крыж. І сапраўды жыццё ў цёткі Амілечкі было цяжкім. Апынулася яна ў Канадзе, працавала там у кафэ, посуд мыла. На пенсію выйшла. Амаль поўнасцю страціла зрок. У доме дзеда быў такі альбом, у ім партрэты ўсіх васьмі сыноў нарысаваны. І былі саматканыя дываны, на якіх Драздовіч нарысаваў усякія віды. Вось зіма. Месяц свеціць. Дрэвы заінелыя. Маляваў і замкі старынныя над азёрамі. Дужа прыгожыя былі. Я добра помню шафу старой работы, можа, маёй бабулі была.стаяла ў хаце. На дзверцах яе з унутранай стараны наклеена была карціна – партрэт беларускага паэта Міхася Машары”.
Язэп Драздовіч. Дыван “Хутар Янцэвічаў”
На ўскрайку Германавіч, на каталіцкіх могілках, пахавана маці Язэпа Драздовіча – Юзэфа Янаўна Драздовіч. Мастак вельмі перажываў, што з-за беднасці не можа ўстанавіць на магіле маці помнік. Надмагільная пліта на магіле Юзэфы Янаўны Драздовіч зробленая па замове і эскізу самога Язэпа Драздовіча. На пліце надпіс беларускай лацінкай: “Юзефа 1841-1921 Нарцызава Драздовіч“ Маці мастака, якая нягледзячы на беднасць, дала свайму сыну шырокую дарогу ў непаўторны свет мастацтва, навучыла мудрым жыццёвым правілам, па якіх жыў ўсё жыццё.
Язэп Драздовіч.1950 год
У Язэпа Драздовіча былі свае ідэалы, свае погляды на свет, сваё разуменне шчасця. Ён быў закаханы ў сваю Радзіму, у свой народ, апантаны творчасцю і ўлюбёны ў мастацтва. Апошнія гады жыцця мастака, былі асабліва драматычныя. Памёр Я. Драздовіч у 1954 г. Пахаваны на Ляплянскім могілках, недалёка ад засценка Пунькі. Усё жыццё Я. Драздовіча прайшло ў вандроўках, пошуках хлеба і ісціны. Язэп Драздовіч усімі сіламі сваёй яскравай і незвычайнай, магутнай і высакароднай асобы імкнуўся служыць роднаму народу. Здзіўляе, колькі ж паспеў ён зрабіць у сваім беспрытульным, бяздомным жыцці-вандраванні.
Алесь Жыгуноў МАНАЛОГ ЯЗЭПА ДРАЗДОВІЧА Людцы, дзякуй за хлеб, Вы мяне шанавалі. Я – Драздовіч Язэп, Вы пазналі? Задыхаўся і слеп, Бо тварыў апантана. Я – Драздовіч Язэп, Што маё захавана? Так мяне не стае – Голаў хіліце нізка? А карціны мае Каля сэрцайка блізка? Я – нічый, без патрэб Па Ляплянках блукаю. Я – Драздовіч Язэп, Я шапчу, я гукаю: – Людцы, дзякуй за хлеб, Абавязан вам хлебам. Я – Драздовіч Язэп – Не адзіны пад небам. Габелен сінявы – Колькі таленту, Божа! Я вас помню, а вы? Успамянеце, можа.
Пры падрыхтоўцы публікацыі выкарыстаны інтэрнэт-рэсурсы, якія знаходзяцца ў адкрытам доступе і матэрыялы УК "Мастацка-этнаграфічны музей імя Я.Н.Драздовіча"
Турыстычны маршрут "Сцяжынкамі Язэпа Драздовіча" (версія для людей са слабым слыхам)
Юзэфа Янаўна ведала шмат казак, баек, легенд, незлічоную колькасць народных прымавак. Менавіта яна далучыла сваіх дзяцей да беларускай народнай творчасці. Змалку абудзілася ў Язэпa любoў дa poднaгa кpaю, дa ягo кpaявiдaў. Цiкaвiлi мaлoгa xлaпчyкa i poзныя paмёcтвы. Ужо ў пяцігадовым узросце ён выколваў на бярэсце і на лучыне шылам розныя малюнкі.
Вясну 1917 г. праводжу ў тым самым Паўлаўскім войску. У пачатках лета пачынаю сябе адчуваць на здароўі і рэзка худзею…звярнуўся да доктара Янзона, які наведваў тут нас з горада – раз на тыдзень. Доктар прызнаў у мяне неўрастэнію і выслаў мяне ў Маскву на лекарскую камісію, дзе я атрымаў два месяцы звальнення дамоў на адпачынак ( аўт. у Красоўшчыну)” – занатаваў у сваім дзённіку Язэп Драздовіч.
Дома здароўе мастака значна паправілася і ў 1918 годзе Язэп Драздовіч арганізаваў у Германавічах (непадалёку ад Красоўшчыны, дзе жыла яго маці) ”раённы прадавольственны (харчовы камітэт), у якім быў выбраны старшынёй, – піша ён у сваім дзённіку. – А побач з гэтым згуртоўваю кааператыўнае таварыства “Беларус”, якое ў працягу некалькі тыдняў арганізацыйнае працы вырастаець у найбольшы ў той час на тагачаснай Віленшчыне кааператыў з васьмісот пайшчыкамі пры шаснаццаці тысячах рублей паявога капіталу…. А кааператыў мой “Беларус” праіснаваў аж да 1922 года і закончыў без мяне сваё існаванне ўжо не пад прыгожым, па-мастацку выкананым шыльдам “Беларус”, а пад зменным, партацкім – “Bialorus”.
Пэўны час сям’я Драздовіча арандавала зямлю ў Лявонаўцы, каля Германавіч. У 1919 годзе Язэп Драздовіч заснаваў у Германавічах культурна-асветніцкае таварыства і бібліятэку… Язэп Драздовіч быў абраны старшынёй. Па яго прапанове таварыства назвалі “Заранкай”. На пасяджэнні ад 30 сакавіка 1919 года былі прыняты выпрацаваныя Язэпам Драздовічам Статут і праграма культурна-асветніцкага таварыства, грамадская пячатка з надпісам: “Германавіцкая культпрасвета “Заранка” і адлюстраваннем пяціканечнай зоркі, ад якой разыходзіліся промні.
На агульным сходзе было вырашана заснаваць бібліятэку з ахвяраваных выданняў. Члены таварыства павінны былі заклікаць насельніцтва ахвяраваць кнігі. Язэп Драздовіч перадаў у бібліятэку 10 кніг. Для ўсіх, хто хацеў вучыцца чытаць і пісаць, пры 1-й і 2-й Германавіцкіх школах былі адкрыты курсы. Тут таксама праводзіліся заняткі па харавых спевах. Члены таварыства (іх было 110) чыталі для вяскоўцаў лекцыі, ставілі спектаклі, праводзілі вечары, на якіх дэкламавалі вершы, спявалі.
Менавіта ў Лявонаўку вяртаецца Язэп Драздовіч напярэдадні новага 1921 года. “Вярнуўся на няпэўны час. Крыху пабыць, пагрэццца каля хатняга агню. Маці, тут, як і раней асела на дробнай (як звесці канцы з канцамі?) арэндзе, цяпер гэта быў іх дом. Няўтульны на гэты раз: маці была на адыходзе.
“У лісце, дасланым у Беларускі музей у снежні 1921 года з засценка Лявонаўка, зазначае… пішу гісторыка-бытавую (з часоў князя Ягелкі), аповесць-легенду… а завуць яе “Гарадольская пушча”.
Язэп Драздовіч. Ляскова. 1936 г.
Не раз мастак бываў у Ляскове і супыняўся ў доме Восіпа Балошкі і нават некаторы час пражываў у іх. Сям’я была заможнай, а гаспадар Балошка быў добрым і гасцінным чалавекам.
У сям’і расло пяць дачок (па старшынству): Ганна, Вольга, Яўгенія, Алена, Надзея і сын Мікалай. Нараджаючы дачок Восіп Балошка марыў аб сыне, гаспадары, каму можна будзе пакінуць спадчыну. Усе дзеці вучыліся ў польскай школе на польскай мове, скончылі па 7 класаў. Але бацька марыў вывучыць сына, даць яму належную адукацыю. Вайна парушыла ўсе планы.
Язэп Драздовіч быў чалавекам нежанатым. У яго дзённіку ёсць запіс: “Я яшчэ кавалер, змог бы шчасце знайсці праз жанімства, ды не маю ў чым да людзей паказацца”. Як вядома Язэп Драздовіч быў бедным, самабытным, незвычайным чалавекам і знешне выглядаў небагата і несучасна. Дзяўчаты ж Балошка былі паненкамі моднымі і ганарлівымі, але паводзілі сябе прыстойна: беднага мастака паважалі і нават жалелі. Язэпу спадабалая адна з дачок Восіпа Балошкі. Менавіта Ганне аказваў ён знакі ўвагі, нават рашыўся і папрасіў рукі каханай у Восіпа Балошкі. Але дзяўчына і думаць не хацела аб такім шлюбе з бедным і старым мужчынам.
Нягледзячы на адмову дзяўчыны, Язэп Драздовіч не перарываў сяброўства з сям’ёй Балошка. Праз некалькі год ён намаляваў малодшую з сясцёр – Надзею. Малюнак зроблены алоўкамі.
Язэп Драздовіч. Як мужык з панам цягаецца
Уражваюць успаміны сяльчан аб Драздовічу.
Апавядае Ірэна Качан з Наваполля (Шаркаўшчынскі раён): “Успаміны пра дзядзьку Язэпа – гэта перш з ўсё ўспаміны пра маё ўласнае дзяцінства. Мой дзед Янцэвіч Іван, звалі яго яшчэ Яськам або Янкам, меў дом на пагорку якраз насупраць таго месца, дзе Мнюта заканчвала свой бег і ўлівалася ў Дзісну. Тут часта бываў дзядзька Язэп. У дзеда было восем сыноў, а апошняй, самай малодшай была Амілечка, мая цётка. У дваццаць чацвёртым годзе раптоўна памерла бабка, маці яе. Дзевяцера засталіся, лічыце, сіротамі. Тады Амілечцы было недзе гадоў сем. Бралі нейкі час служанку, якая займалася па гаспадарцы, ну, і яна вучылася каля яе. А потым сама, маленькая, упраўлялася па дому. Падрасла, вучылася добра. Скончыла школу і была гаспадыняй. Драздовіч яе вельмі паважаў, і яна яго гэтак жалела. Ён як прыйдзе, дык яна яму і бялізну бывала памые, і накорміць, і яму яшчэ з сабою дасць на дарогу чаго-небудзь. Дык ён у сваіх кніжках, мне мастак Марачкін расказваў, часта ўспамінаў пра яе. Цётка Амілечка ў дзяцінстве хварэла воспай, дык у яе тварык быў пасечаны гэтай хваробай. Драздовіч часта ўспамінаў, што хоць і сляды воспы былі на яе твары, але яна дужа добрая была характарам, Амілечка. Яна сама сірата, дык жалела ўсіх людзей. Драздовіч нарысаваў яе і надпісаў: «Амілечка». Нарысаваў сіротку ў васільковым вяночку…Ой, аж плакаць хачу, як успомню. Стаіць яна ў васільковым вяночку, а за ракой на бугарку могілкі і крыж вялікі. Насупраць дома за ракой стаяла вёска Жукі і могілкі там былі. Сіроцкую долю нарысаваў – цяжкі крыж. І сапраўды жыццё ў цёткі Амілечкі было цяжкім. Апынулася яна ў Канадзе, працавала там у кафэ, посуд мыла. На пенсію выйшла. Амаль поўнасцю страціла зрок. У доме дзеда быў такі альбом, у ім партрэты ўсіх васьмі сыноў нарысаваны. І былі саматканыя дываны, на якіх Драздовіч нарысаваў усякія віды. Вось зіма. Месяц свеціць. Дрэвы заінелыя. Маляваў і замкі старынныя над азёрамі. Дужа прыгожыя былі. Я добра помню шафу старой работы, можа, маёй бабулі была.стаяла ў хаце. На дзверцах яе з унутранай стараны наклеена была карціна – партрэт беларускага паэта Міхася Машары”.
Надмагільная пліта на магіле Юзэфы Янаўны Драздовіч зробленая па замове і эскізу самога Язэпа Драздовіча. На пліце надпіс беларускай лацінкай: “Юзефа 1841-1921 Нарцызава Драздовіч“
Маці мастака, якая нягледзячы на беднасць, дала свайму сыну шырокую дарогу ў непаўторны свет мастацтва, навучыла мудрым жыццёвым правілам, па якіх жыў ўсё жыццё.
У Язэпа Драздовіча былі свае ідэалы, свае погляды на свет, сваё разуменне шчасця. Ён быў закаханы ў сваю Радзіму, у свой народ, апантаны творчасцю і ўлюбёны ў мастацтва.
Апошнія гады жыцця мастака, былі асабліва драматычныя.
Памёр Я. Драздовіч у 1954 г. Пахаваны на Ляплянскім могілках, недалёка ад засценка Пунькі.
Усё жыццё Я. Драздовіча прайшло ў вандроўках, пошуках хлеба і ісціны. Язэп Драздовіч усімі сіламі сваёй яскравай і незвычайнай, магутнай і высакароднай асобы імкнуўся служыць роднаму народу. Здзіўляе, колькі ж паспеў ён зрабіць у сваім беспрытульным, бяздомным жыцці-вандраванні.
Алесь Жыгуноў
МАНАЛОГ ЯЗЭПА ДРАЗДОВІЧА
Людцы, дзякуй за хлеб,
Вы мяне шанавалі.
Я – Драздовіч Язэп,
Вы пазналі?
Задыхаўся і слеп,
Бо тварыў апантана.
Я – Драздовіч Язэп,
Што маё захавана?
Так мяне не стае –
Голаў хіліце нізка?
А карціны мае
Каля сэрцайка блізка?
Я – нічый, без патрэб
Па Ляплянках блукаю.
Я – Драздовіч Язэп,
Я шапчу, я гукаю:
– Людцы, дзякуй за хлеб,
Абавязан вам хлебам.
Я – Драздовіч Язэп –
Не адзіны пад небам.
Габелен сінявы –
Колькі таленту, Божа!
Я вас помню, а вы?
Успамянеце, можа.
Пры падрыхтоўцы публікацыі выкарыстаны інтэрнэт-рэсурсы, якія знаходзяцца ў адкрытам доступе і матэрыялы УК "Мастацка-этнаграфічны музей імя Я.Н.Драздовіча"