Жигарлар (қисса-11)

Асадбек хурсанд бўлганидан рахмат айтишни хам унутиб кўчага югурди . Одамлар афсус қилишдан олдин “агар” деб фикрлашни бошласалар, орзу қилишдан олдин “қанийди” ибораси тилларидан кўчаркан. Назаримда мен каби баъзи ўқувчиларимнинг хам “қанийди, шу холатни Назира кўрганда” деган гап дилларини ўртаган бўлса ажабмас. Ха, қанийди шу холатни Назира хам Акаси хам кўрганда, ўртадаги совуқлик мўтадиллашган бўлармиди. Аммо, Назира опасидан ранжиган бўлса хам асло кек сақламасди. У жуда яхши тушунарди кеннаяси фарзанд доғида ёниб тугаяпти. У кечалари ўзининг келажаги хақида хаёл суриб ухлолмай ётган тунлари Гулмирани хам кўп ўйлар, Худодан уларга бир донагина бўлса хам фарзанд беришини сўраб ёлборарди. Ахир, акаси унга етишгунча нималар қилмади-я! Неча марта ўлиб неча марта тирилди. Агар оиласи бузилса аниқ, акаси дунёдан кечади. Гулмирасиз хаётини тасаввур қилолмайди. Уни деб фарзандсиз ўтишни хам бўйнига олди, хотинини хам шунга кўникишга ундаяпти. Аммо, опамни маслахатчилари бошини айлантириб ажрашишга ундаяпти шекиллида, тахмин қилди у. Тавба, опам хам ажрашмоқчи бўлаётганини қаранглар? Ахир севганига етишгандан сўнг, хаммасига шукр қилиб яшаш керакми? Мен бечорани олиб қарайлик, хатто севишимни севганимга айтолмай бошқасига тегиб кетавердим-а! Охун ака анави ашулани худди менга атаб айтганми дейманда. Назира бирдан хиргойи қила бошлади:
Севишини айтмай севганига хам
Тегиб кетаверар бошқа бировга.
У бирдан хомуза тортиб қолди. “Мана, хеч кимга индамай тегиб кетавердим,- алам билан ўйлади у,-Бир оғиз шама қилиш тугул, нигохимдан хам сездирмай ўтдим. У эса бошқа бировни севди, уни деб ёниб куйди. Мени борлигимни, уни деб тунларни тонгга улашимни билмади хам. Мени синглисидек кўриб келди. Кейин севганига етолмай аламидан шартта бошқасига уйланди. Менам унга аччиқ қилиб шартта биринчи совчиларга розилик бервордим. Қизиқ, аввалига иккаламизнинг хаётимиз хам тўфонда чайқалаётган қайиқдек чўкиш арафасида эди. Мени қайиғим чўкди, уники омон қолди. Аёлининг тадбиркорлиги туфайли оиласи сақлаб қолинди. Мана, енди улар жудаям бахтиёр яшашяпти. Ширингина фарзандларини катта қилишяпти. Э-эх, Мадина, нақадар бахтлисан-а дугонажон! Яхшиям кўнглимдагиларни сир тутганим, йўқса хозир иккимиз бир-биримизга қандай қарардик? Сенам ажойибсанда дугонажон. Хар кўрганингда тасалли бермоқчи бўласан, кўнглимни кўтармоқчи бўласан. Аммо, билмайсанда сени бераётган далданг, мен учратган мусибат азобидан хам оғир ботади менга. Бахтдан юзларинг лов-лов ёниб келасанда, мени кўрганда хомуш тортасан. Мени ташвишим юрагингни ўртайди. Ўзингни азобингдек дилинг оғрийди. Йўқ, сен мени деб кайфиятинг туширма Мадина. Ахир сен дунёдаги энг яхши одам билан яшайсан, бахтингдан сармастсан. Бошқаларни ташвиши деб асабларинг қақшатишни кераги йўқ. Сен бошида 2-3 йил кўрадиганингни кўриб бўлгансан, энди Худога шукрона айтиб, бахт гулларингни парвариш қилавер. Мени қўй, қозонга яқин юрма дугонажон”. Назира бирдан англаб қолди, анчадан бери ишламай, бир жойда ўтириб қолган, кўзидан томган ёшлари оппоқ тупроқда қора нуқталар хосил қилаётганди. У бошини қаттиқ силкитди. Шундай қилса гўёки вужудини босиб турган аччиқ хотиралар тарқаб кетадигандек.
Doniyor Ahmadjonov. Назира бутун танасидан мадор кетиб, хеч ишлагиси келмай қолди. Бошини кўтариб атрофга разм солди. Нарироқдаги одамлар ўзлари билан ўзлари овора. Қуёш хам тоғ ортига ботишдан олдин далада ишлаётганларни томоша қилиб олай дегандек бир жойда туриб қолганди.
-Бугунга етади,-қўлларига ёпишган чангни қоқди у,-қўйларга бир чойшаб ўт қилгунимча қоронғу тушиб қолади. Назира дала четидаги зовур қирғоғига келиб, сувда ўсган янги қамишларни интилиб ўра бошлади. У шу тариқа катта этагини тезда тўлдириб олди. Ўтларини тугиб боғларкан, Шарифа опанинг қизини чақирди. Икковлан этакни бир амаллаб кўтариб, Назиранинг бошига ўрнаштиришди. Назира қизчага “рахмат” дедию, қишлоқ томонга йўл олди. Тутқатор тагидаги сўқмоқдан асосий қишлоқ йўлига чиққунча беллари зирқираб оғрий бошлади. У бошидаги ўтни ташлаб дам олгиси келса хам, қайтариб бошига чиқаришни ўйлаб ниятидан қайтди. Бир пайт ортидан араванинг овози келиб, унга йўл бериш учун ўзини четга олди.
-Назира, чиқ аравага, обориб қўяй!-таниш овоз эшитилди ортидан. Назира уни овозидан танигани учун ортига ўгирилмай жавоб қилди.
-Рахмат, юким енгил.
-Халиям қайсарлигинг қолмабди-да, ялмоғиз!-деди Дилёрбек ёшлигидаги хазили билан.
-Алвастини ёрдамига мухтож эмасман!-жавоб қилди Назира бир оз зарда билан. Аёл биларди энди улар ёш бола эмас. Ёшликдаги хазилларни унутиш, катталардек муомала қилган яхши. Ёшликда уришиб-суришиб бирга юраверардилар. Энди эса, уларни бирга кўришлари янги ғийбатларга инкубатор бўлиши мумкин. Чунки, кўпчилик Дилёрнинг ўзига ошиқ бўлиб юрганини билади, хали унутишгани йўқ. Назира мана шундан қўрқиб, синфдошининг тезроқ кетишини истаётганди.
-Назира чиқ аравага, қўрқма мен шунчаки ёрдам бермоқчиман. Сендан бошқаси бўлганда хам ола кетардим.
-Қўй Дилёр, буни бошқалар нотўғри тушуниши мумкин. Келин бола қулоғига етса тинчинг бузилади. Ёрдам бермоқчи бўлганинг учун рахмат, энди кетавер.-кейин қўшиб қўйди,- Илтимос тезроқ кет!
Дилёрбек унин гапларини мулохаза қиларкан, ичидан ғижиниб қўйди: “Энди бошқалар гапиришидан қўрқиб, қийналиб кетаётган синфдошига хам ёрдам беролмасинми?”
Йигит эшак аравасини унга яқинроқ хайдади-да, бошидаги бир этак ўтни ушлаб, шартта тортиб олди. Арава ичига ташлади-да, эшагига қамчи босди.
-Э-эй, бу нима қилганинг?-Назира ортидан хай-хайлаганча қолаверди.
Синфдоши ортига ўгирилмай йўлида давом этарди. У шундан сўнг у ёқ-бу ёққа аланглаб, хеч ким кўрмадими қабилида атрофни кузатди. Йўқ, бахтига бу яқин атрофда хеч ким йўқ экан. Жуда ғалати-да шу бола, уни ичидан алқаб қўйди Назира. У гарчи унинг ёрдамини рад этаётган бўлса хам, ич-ичидан бу ишидан мамнун бўлаётганди. Агар унинг ўрнида бошқа аёл бўлганда-ку, ўзи хам шартта аравага чиқиб ўтириб оларди. Уларнинг йўриғи бошқа, бошларида эри бор. Бўлар-бўлмас бемаза гаплар хира пашшадек ёпишавермайди. Дилёрбек ёшлигидан Назирани ёқтирарди, аммо ўзига айтолмасди. Мактабга хам доим бирга бориб келишарди. Назира унга ўртоғига қарагандек муносабатда бўлар, унинг маъноли кўз қарашларини тушунмаганга оларди. Ахир, хаёли Хусан акаси билан банд эди-да у пайтда. Ўз навбатида Хусан акасининг хаёли хам бошқада эди, э-эх...
Дунёнинг ишлари ғалати экан-да. Сен ўзингни ўйламайдиган одамни деб девонасану, ўз навбатида ишқингда кимдир қон ютаётганини сезмайсан. Сезганингда хам парво қилмайсан. Гохида юрагингни забт этган одамнинг ўзингга жилмайиб қарашини дунёларга алишмайсану, сендан шуни кутаётган инсонга қошларингни учбурчак қилиб, норози қарайсан. Тескари дунё! Дилёрбек то Назирани унаштиришганини эшитмагунча дилидагиларни тилга кўчирмай келди. Эшитганида эса, йигитлик бурчини ўтаб, харбий хизматда юрганди. У Назирага хат ёзди, мени кут, тўйни қайтар, деб. Аммо, Назира бундай қилмади. Ўша пайтда унинг хатини хам шунчаки ўқиб қўйди, жавоб бермади. Фотихаси бузилган қиз бахтсиз бўлармуш. Ахмоқ бўлибманми сени деб фотихани бузгани, деб аччиққина хулоса қилганди қиз. Назира шундай ўй хаёллар билан қўшни қишлоққа келин бўлиб кетти. Уч йил бир амаллаб яшади. Оиласи барибир бузилиб кетти. Хеч қаерда ишламаган эри кунни кўчада ўтказар, ўтганни ўроғини, кетганни кетмонини олиб қўярди. Бир неча марта хушёрхонада ётиб чиққан, хеч ақлини топмаган йигит эди. Ичиб келса хеч кимни танимас, Назираку хотини, ўз онасига хам қўл кўтарарди. Рахматли онаси хам, акаси хам унинг йиғлаб келишларида сабрли бўл деб насихат қилар, уйига қайтариб юборишарди. Аммо, бир куни айни тўполон устига бориб қолди. Хотинини бир ёнга онасини бир ёнга итқитиб, ховлида қутурган хўкиздек диконглаётган куёвини бир мушт уриб молнинг охурига жойлаб қўйди. Шу куниёқ синглисини кўч-кўрони билан йиғиштириб келди. Нихоят, акаси хам бу турмуш, турмуш бўлмаслигини, куёв танлашда адашганини тушуниб етганди. Назира ўз хаёллари билан уйларига яқинлашаркан дарвозалари олдида юки кўринмади. “Ие, Дилёр нима қилди экан ўтни? Ёки уйимдан олиб кетсин деб ўзини ховлисига ташладимикан?”
Йўқ, бекор хавотирланган экан, акаси ичкарига олиб кириб қўйибди. Унинг келганини кўриб ўғли югуриб келди. Дарров янгиликни суюнчилади:
-Ая, биззикига мехмонлар келяпти!
-Ким экан?!-ажабланди аяси.-Майли, яхши. Мен ювуниб олай, ма мана бу сумкани ичкарига олиб кир.
Назира тезда ювуниб, кийимларини алмаштириб чиқди. Ошхонага кирса Гулмира қозон бошида куймаланиб юрган экан.
-Ассалому алайкум!-салом берди хокисоргина.
-Хорманг, келдингизми Назираой!-очиқ чехра билан кутиб олди опаси. Унинг шу жавобиданоқ Назиранинг ичи ёришди. Кеннаяси кайфияти яхшилигида эркалатиб “Назираой” деб чақирарди.-Чучвара тугаяппан, қарашворасми? Хусан акалар мехмонга келишаётган экан.
Назиранинг ичида бир нима ғимирлаб қўйди. Аммо, сир бой бермади, тезда жавоб қилди:
-Мехмонжонлардан айланай экан-да, а опа?
-Ха, Назирой, анчадан бери чучвара ичгим келаётувди. Мехмон сабаб уннаб ётиппан. Сиз қиймани тузини кўрингчи, мен хамирни ёйиб тураман. Икковлашиб тезда тугиб ташаймиз.
-Хўп опа!-чаққон ишга киришди Назира.
Дониёр Ахмаджонов 31.10.207
Жигарлар (қисса-12)
Хусанжон билан Мадинанинг кириб келши оилада байрамдек бўлиб кетти. Хонадон анчадан бери мехмон кутмаган, мехмонни соғиниб қолган экан. Ўзбек хонадони мехмон кутса, азалдан байрамдек татийди ўзи. Шу бахона Набижоннинг уйидаги гина –қудратлар унутилган, ўзларини бахтли хонадондек кўрсатишга уриниш бор эди. Мадинанинг қўлидан Давлатжоннни кўтариб олган Гулмиранинг қувончи айниқса, чексиз эди. Давлатжон хам одам ажратмас, ўзини суйиб эркалаётган янги чехраларнинг сочлариини, қулоқларини тортиб ўзининг ширин “қилиқлари” билан уларни хурсанд қилаётган эди.
-Қани-қани, ичкарига мархамат!-Набижон уларни безатилган хонага таклиф этди.
Мехмонларни ичкари уйга таклиф этишгач, Назира иссиққина чой дамлаш учун тезда қайтиб чиқди. Бу пайтда Набижон хотинининг қўлидан Давлатжонни олиб, суйиб эркалатаётганди.
-Қани битта “тоғў-ў” деб қўйингчи,-болажонни гапиртиришга уринарди у. Давлатжон хам кўп махтал қилмай ширингина қилиб “Тодў-ў” деб уни хурсан қиларди ўз тилида.
-Қани полвон болага нима берамиз...-у дастурхонга бир қараб олдида катта шокаладни олиб болага узатди.-Манг улим, ширин...
Аммо, бола кутилмаганда юзларини аянчли бужмайтириб, бош чайқади:
-Ач-чик...аччик
-Ие, шоколад емайдиган болаям боракана дунёда,-хайрон қолди Набижон. Кейин шоколадни ташлаб, печениелар солинган ликопни олиб болага узатди. Давлатжон ликопчадан бир донасини танлаб олди.
-Сизлар ўтириб туринглар, мен дугонамга қарашай...-Мадина ўрнидан қўзғолди.
-Ие, Мадинахон хижолатга қўйманг! Сиз ўтираверинг мен ўзим чиқаман.-Гулмира уни тўхтатмоқчи бўлди.
-Йўғе, Гулмира опа, хижолат бўлманг! Биз кичкиналар турганда сизлар уннасалариз уят бўлади.
Мадина шундай деб ташқарига чиқди. Назира ошхонада экан, ортидан кирди.
-Ха, дугонажон, чарчамаяпсанми?
-Йўғе, Мадина, чарчайдиган ёшдамасмиз-ку! Ўзинг қалайсан, нега қизингни олиб келмадинг?
-Қизим аммажони билан қолди-да. Ўзларини ташлаб келгани кўнгил бўлмади.
-Ха-а, Фотима опаям тузукми? Униям чевар қиворибсана ўртоқ, довруғи махаллани тутди.
-Ха, эплаяпти секин –аста. Ўргатсанг қилаверади, чеварликка қизиқиши зўр.
-Совчи келибди деб эшитдим, берворасларми?
-Йўғе, дугонажон, жабрку! Хусан акам илгари тенги чиқса бервораман деб юрарди. Лекин, сўнгги пайтларда ақллари кириб қолди. Опасига мехри ошиб боряпти. Бировга берворгани ўзлариниям кўнгиллари бўлмаяпти. Мен чойни ташлаб чиқай а, ичкарига.
-Қўявер ўзим олиб кираман!
-Кел энди, мен олиб кира қолай!
Мадина шундай деб чойнакни кўтарганча ичкарига кириб кетди. Кирса, Хусан акаси гапни узоқдан олиб келяпти. Набижон ва Гулмиралар унинг нима демоқчилиги аллақачон англаган, бошларини эгганча тинглаб ўтирибди. Давлатжон эса хонтахтани қирғоғини ушлаб олганча визиллаб айланиб юрипти. Аяси чойнакни қўйиши билан Наби тоғасига имлаб кўрсатди:
-Тодў, паппа.
-Ха, иссиқмикан,-унинг гапидан Набижоннинг юзига кулгу югурди.-Ақлли бола. Қани берироққа қочинг-чи.
Мадина тезда дугонасининг ёнига қайтиб чиқди. Назира овқат қуйиш учун косаларни тайёрлаётган экан.
-Ўғлинг қани Назира?
Doniyor Ahmadjonov
-Қўшнимизни неварасига туғилган кун қилишаётган экан. Опачалари қўярда-қўймай обчиқиб кетишди.
-Ха, яхши. Дугонажон ўзинг яхшимисан? Эринг билан ярашай демаяпсанми?
Назиранинг юзи тундлашди. Хотирасида эри кўрсатган томошалар жонланди. Кейин аста бош чайқади:
-Йўқ, ажрашиш учун ариза ташлаганман. Одам бўлмайди у. Мана, икки йилдан ошди қайтиб келганимга. Бирон марта ўғлим бор эди деб хабар олмади. Қайнонам бир-икки келиб кетти, аммо у бечорагаям қийин. Ўғлининг қилиқларини яхши билгани учун, обкетай деб юракдан айтолмайди. Итни фели эгасига маълум дейишадику.
-Энди нима қилмоқчисан? Бунаққиб юроврмасанг керак?
Назира косаларни артиб стол устига тераркан, лабининг чекаасинини тишлаб олганди. Мадина сезди, дугонасининг асаби бузиляпти. Бу мавзуда гаплашгиси йўқ, лекин начора. Гаплашмаса бўлмайди, ахир шунинг учун келдику у.
-Биламан, гапларим ёқмаяпти, аммо мен билан гаплашмасанг ким билан гаплашасан ўртоқжон?
-Билмадим...-тилга кирди Назира.-Мен марказдан дом олиб чиқиб кетишни ўйлаяппан. Ўғлимни боғчага бераман, ўзим бозорга чиқаман. Катта аммамнинг келини бозорга чиқинг, ёнимдан жой қибераман деяпти.
-Аммангни келинини бошида эри бор, қоровули, соябони бор. Сен бозорга чиқсанг бошингга янги мавзулар чиқади. Кўтара оласанми бу гапларни?
-Қанақа гаплар? Одамларни оғзига элак тутиб бўладими? Гапиради гапиради, ўтиб кетади. Ит хурар карвон ўтар. Ўзимга тўғри бўлсам бўлди-да.
-Назира, бўмапти бу режанг. Аввало, Наби ака икки дунёда хам бир ўзингни “дом”га чиқарвормайди. Иккинчидан, у ёққа чиқққани ўзингни хам журатинг етмайди. Сен уйингдаги можоралардан қочиш учун хам “дом”га кетаман деган гапни ўзингга дастак қилиб олгансан. Кўзингни оч дугонажон. Биринчи эринг номард бўлса бу хамма эркаклар шунақа дегани эмас. Оғиз солаётганлар ичида уйим-жойим дейдиганлари хам бор экан-ку! Шулардан биттасини этагини ушла, оила қил. Хали кўрасан, бу кунлар бемаза тушдек ортингда қолиб кетади.
-Сенга осонда гапириш Мадина. Эринг тилло одам.
-Эримдан умид қилма, ажрашиш ниятим йўқ!-деди Мадина кескин гапириб юборгани учун бироз хазилга буриб.
Назира Мадинага ўқдек қарадию, унинг хазиллашаётганини кўриб бироз тин олди. Қиз бояқиш нахотки ичимдагиларни дугонам ўқияпти деб қўрқиб кетганди.
-Эринг ўзингга буюрсине дугонажон. Менда эркакларга ишонч қолмаган. Эр сонини ошириб нима қиламан. Мана, қанча аёллар ёлғиз боши билан рўзғор тебратишяпти-ку!
-Уларни Наби акадек акалари йўқ. Йўқса рўзғорини алохида қилиб қўймасди. Хуллас, сени Намоз акага беришмоқчи. Аввалига сенинг кўнглингга қарашаяпти, аммо бир куни мажбур хам қилишади.Тўғри ёши бироз каттароқ. Лекин, ундан яхши одам йўқ номзодлар ичида. Сен ўзи нега уни рад этяпсан? Нимаси ёқмаяпти?
-Мен эр қилишдан қўрқаман. Намозми Рустамми ким бўлса хам.
-Нега қўрқасан? Бринчи турмушингда суриштирмай хам тегиб кетавергандингку. Хозир эса, Хусан акам хам Наби акам хам Намоз акани роса суриштириб билишди.
Назиранинг кўз олди қоронғулашди. Дугонасининг “Бринчи турмушингда суриштирмай хам тегиб кетавергандингку” деган кинояси юрак бағрини тилиб ўтганди. Ахир, қандай қилиб айтсин унга. Хусан ака мени эмас сени танлаганда аламимдан дуч келганга тегиб кеттим дея олмайдику. Назира умуман олганда, уларнинг ташрифи мақсадини тушуниб қолганди. Ха, дугонаси тўғри айтяпти, келган совчиларни рад қилаверса, бир кун акаси дуч келганга бериб юборади.
Назира косаларга овқат қуяркан кўзлари жиққа ёшга тўлганини сезмай қолди. Нега хаёт бунчалар аччиқ а?
-Косаларни менга бер, мен ташлаб чиқаман. Иккаламиз шу ерда ича қоламиз, хўпми?-деди Мадина унинг йиғлаётганини сезиб. У шундай деб патнисга учта косани териб, мехмонхонага кириб кетти. У кирганида эри синфдошларини боплаб тузлаётган экан. Тезда косаларни қўйиб, ортига қайтди. Назира у киргунча ошхонадаги столга дастурхон тузаб қўйибди. У Мадинага қарамасликка уринар, қизарган кўзларини яширишга харакат қиларди. Мадина столга ўтиришганда яна хужумга ўтди.
-Сен кеннаянгдан хафа бўлаверма. Чиққан қиз чийриқдан ташқари, дейишади катталар. Тағинам аканг шу пайтгача кўнглинга қараб келди.
-Менгаям хавас эмас уни қош-қовоғига қараб ўтириш!-бирдан портлади Назира.-Менга қолса...
Мадина унинг нима дейишини кутиб юзига тикилди. Аммо, Назира гапини ичига ютди.
-Сени холатингни тушуниб турибман Назира. Лекин бир нарсани хисобга олмаяпсан. Фараз қил, хозир турмуш қилмадинг хам дейлик. Сенга оғиз солганлар тўхтамайди барибир. Тешик мунчоқ ерда қолмас дейишади-ку. Бир кун келиб бу хаёт жонингга тегади-ю, шартта бировга тегиб хам кетарсан. Аммо, ўша пайтда Намоз акадек диёнатли одам учрармикан?
-Сен нима, мени эрга бергани келганмисан?-бирдан аччиқлана бошлади Назира.-Бошқа қиладиган ишинг йўқми?
-Ишим бошимдан ошиб ётибди. Аммо, сени бу хаётингни жимгина кузатиб яшай олмаяппан. Сени деб акангни хаёти хам бузилиш арафасида турибди.
Назира оғзига олиб борган қошиқни қайтариб косага ташлади. Мадина бу холатдан аввалига чўчиб кетти. Охирги гапимни чакки айттимда, деб ўйлаётганди у. Лекин, айни шу охирги гапи нақ нишонга теккан эди.
-Демак, сен мени дугонам эмас, акамнинг элчиси бўлиб келибсанда?
-Йўқ, мен доим сени дугонангман! Кулсанг куладиган, йиғласанг йиғлайдиган қиз ўртоғингман. Сени бахтинг мени бахтим...
-Сен... Сен тегармидинг Намоз акага?-Назира қийналиб шу саволни берди.
Мадина бундай саволни кутмаганди албатта. Шундай бўлса хам, дадил жавоб қилди.
-Агар унга тегиш акамнинг хам оиласини сақлаб қолиш бўлса иккиланмай тегардим.
-Акамнинг оиласини... акамнинг оиласини...-овоз чиқариб мулохаза қила бошлади Назира. Кейин бошини кундага қўйишдан олдин тилга кирган махкумдек Мадинага қаради.-Хўп, аммо бир шартим бўлади.
-Шарт?! Қанақа шарт?
-Буни Намоз аканинг ўзига айтаман!
Дониёр Ахмаджонов 3.10.2017
Давоми бор.