Adolf Hitler[Bundesarchiv Bild 183-S33882,Adolf Hitler retouched.
jpg]Olmoniyaning führeri vareyxskansleriHukmronligining boshlanishi:30 yanvar 1933 (reyxskansler)19 avgust 1934 (kansler vafyurer titullari bilan davlatboshligʻi)Hukmronligining tugashi:30 aprel 1945Partiya:NSDAPOʻtmishdosh:Kurt Schleicher (reyxskansler)Paul von Hindenburg(reyxsprezident)Voris:Joseph Goebbels (reyxskansler)Karl Dönitz (reyxsprezident)Tugʻilgan sanasi:20-aprel, 1889-yilTugʻilgan joyi:Innadagi Braunau, Avstro-VengriyaVafot sanasi:30-aprel, 1945-yil (56 yoshda)Vafot joyi:Berlin, Uchinchi reyxTurmush oʻrtogʻi:Eva BraunAdolf Hitler (rus. talaffuzi: AdolfGitler; 20 aprel 1889, InnadagiBraunau, Avstro-Vengriya — 30aprel 1945, Berlin, Uchinchi reyx)— 29-iyul 1921-yildan Milliy-sotsialistik nemis ishchilarpartiyasining yetakchisi ( führer),31-yanvar 1933-yildan milliy-sotsialistik Olmoniyaningreyxskansleri , Ikkinchi jahonurushi davrida Olmoniya qurollikuchlarining bosh qoʻmondoni.Bolaligi va yoshligi[Image]Hitler chaqaloqlik paytidaAdolf Hitler 1889-yili 20 apreldaInnadagi Braunau (Avstriya)shahrida tugʻilgan. Boʻlajakfyurerning otasi Alois Hitler(1837—-1907) oldin etikdoʻzboʻlgan, keyin esa bojxonaxodimi boʻlib ishlagan;noqonuniy tugʻilganligi sababli u1876-yilgacha onasiningfamiliyasi Schicklgruberni olgan(Adolf keng tarqalgan fikrgaqaramay, bu familiyani hechqachon olmagan). Alois yuqoriboʻlmagan ober-ofitsialmansabiga ega edi. Onasi KlaraPölzl, qizlik familiyasi Pelsl,ishchilar oilasidan kelib chiqqan.16 yoshida Hitler toʻliq oʻrtata'limni bermaydigan Linsdagimaktabni tamomlaydi. Venabadiiy san'atlar akademiyasigakirish urinishlari omadsizboʻladi. Onasining vafotidansoʻng (1908) Hitler Venagakoʻchib oʻtadi, u yerdauysizlarga beriladiganboshpanalarda yashab, tasodifiyish haqlariga kun koʻradi. Oʻshapaytda u qator oʻziningakvarellarini sotishga muvaffaqboʻladi.Tasvir:'s Paintings -Landscape.jpgAdolf Hitler chizgan peyzajAdolfning qarashlari oʻtamillatchi boʻlgan linslik professorPetsh va mashhur antisemitVenaning ober-burgomistri K.Lyugerlarning ta'siri ostidashakllangan. Hitler slavyanlarga(ayniqsa polyaklarga) dushmanlikva yevreylarga qarshi nafrat tutaredi. U nemis millatining buyukligiva alohida missiyaga egaekanligiga ishonar edi.Hitlerning vegetarianligiAdolf Hitlerning koʻpchilikbiograflari u 1931-yildan to1945-yildagi oʻlimiga qadarvegetarian boʻlganligi haqidagifikrni ma'qullashadi. Bu fikrgaqarshi argumentlar hamtalaygina. Har qanday holda,ikkala taraf Gitler goʻshtniovqatidan olib tashlamaganboʻlsa ham, uning iste'molinichegaralaganligiga qoʻshiladilar.↑Jump back a sectionBirinchi jahon urushi1913-yil mayida HitlerMyunhenga koʻchib oʻtadi, uyerda akvarellari bilan savdo qilibodatiy hayotini kechiradi.Urushning birinchi oyida u nemisarmiyasiga oʻz hohishi bilanyoziladi. Fransiya va Belgiyadaoddiy askar sifatida, soʻngyefreytor boʻlib hizmat qiladi,Oʻn oltinchi Bavariya ZahiraPolkining yuboriluvchi shtabisifatida jang operatsiyalaridaishtirok etadi. Ikki martajarohatlangan, II va I darajaliTemir xochlari bilanmukofotlangan.↑Jump back a sectionNSDAPning boshligʻiOlmoniya imperiyasiningurushda magʻlubiyatgauchrashini va 1918-yilningNoyabr qoʻzgʻolonini Hitlergʻalabador nemis armiyasiga"orqasiga pichoq urgan"xoinlarning qilmishi debhisoblagan.1918-yilning ohirida uMyunhenga qaytib keladi vareyxsverga a'zo boʻladi.Qoʻmondonlikning buyrugʻigabinoanu Myunhendagiqoʻzgʻolon hodisalariningishtirokchilariga material yigʻaredi. Kapitan E. Remningmaslahatiga koʻra (keyinchalikHitlerning yaqin safdoshi) uMyunhendagi "Nemis ishchilarpartiyasi" tarkibiga kiradi. Partiyaboshqaruvidan uningyaratuvchilarini tezda siqibchiqarib, u toʻla huquqliyetakchiga - führerga aylanadi.Gitlerning tashabbusiga koʻra1919-yili partiya yangichanomlanadi - Nemis milliy-sotsialishchilar partiyasi (nemistranskipsiyasida NSDAP). Siyosiypublitsistikada ularnisotsialchilarni Sotsi debataganligi kabi Natsi debatashadi.Asosiy gʻoyalarOʻsha paytgacha shakllanganGitlerning asosiy gʻoyalari NSDAPdasturida oʻz aksini topadi,ularning aksariyati avtobiografikkitob "Mening kurashim" ("MeinKampf")da bayon etiladi.[1]↑Jump back a section"Pivo qoʻzgʻoloni"1920-yillarning boshlariga kelibNSDAP Bavariyaning eng koʻzgakoʻringan oʻng ekstermistiktashkilotiga aylanadi. Hujumotryadlari boshida Ernst Röhmturadi. Hitler tez orada u bilanhisoblashish kerak boʻlgansiyosiy shaxsga aylanadi.1923-yilning ohiriga kelibOlmoniyadagi tanglikoʻtkirlashadi. Bavariyadaparlament hukmronligiga qarshiva diktatura oʻrnatilishiningtarafdorlari bavaradministratsiyasi fon Kar atrofidatoʻplanadilar, toʻntarishdagi faolrol Hitlerga va uning partiyasigaberilgan edi.1923-yil 8 noyabr kuni HitlerMyunhenning "Byurgerbraukeler"pivohonasidagi mitingda milliyqoʻzgʻolonning boshlanishini vaBerlindagi sotqinlarhukmronligining agʻdarilishiтшe'lon qiladi.Fon Kar boshchiligidagiBavariyaning yuqori amaldorlaribu e'longa qoʻshilishadi. TundaNSDAPning otryadlariMyunhenning ma'muriybinolarini band eta boshlaydilar.Ammo, oradan koʻp vaqt oʻtmay,fon Kar va uning atrofidagilarimarkaz bilan kompromissgakelishga qaror qiladi. 9 noyabrdaHitler oʻz tarafdorlarini markaziymaydonga olib chiqib,Feldgerenxale"ga yoʻl olgandareyxsverning qismlari ulargaqarshi oʻq ochishadi. Oʻldirilganva jarohatlanganlarni olibmillatchilar va ularningtarafdorlari koʻchalarni tarketishadi. Olmoniya tarixiga buepizod "pivo qoʻzgʻoloni" nomiostida kiradi.1924-yil fevral - mart oylaridaqoʻzgʻolon boshchilari ustidansud jarayoni boshlanadi.Sudlanuvchilar kursisidafaqatgina Hitler va uning birnecha tarafdori oʻtirishadi. SudHitlerni 5 yilga qamoqqamahkum qiladi, ammo 9 oydansoʻng uni ozodlikka chiqaribyuborishadi.↑Jump back a sectionHitler-reyxskanslerYetakchisini yoʻqotgan partiyaparchalanib ketadi. Hitlergahammasini deyarli boshidanboshlashga toʻgʻri keladi. Ungahujum otryadlarini tiklashniboshlagan Röhm katta yordamkoʻrsatadi. Ammo, NSDAPningqayta tugʻilishida Shimoliy vaShimoli-Gʻarbiy Olmoniya oʻngekstremistik harakatlariningyetakchisi Gregor Strasser halqiluvchi rolni oʻynaydi. UlarniNSDAP qatorlariga qoʻshib, upartiyaga viloyat (bavar)darajasidan umummilliy siyosiykuchga aylanishiga yordamberdi.Bu vaqtda Hitler umumgermandarajada yordam ahtarar edi. Ugeneralitetning ishonchiniqozonishga va sanoat magnatlaribilan aloqa oʻrnatishga muvaffaqboʻladi. 1930 va 1932-yilgiparlament saylovlarimillatchilarga deputatmandatlarining jiddiy oʻsishiniolib kelganida, davlatninghukmron doiralarida NSDAPnisiyosiy kombinatsiyalarningishtirokchisi sifatida jiddiy koʻraboshlashdi. Hitlerni partiyaboshchiligidan chetlashtirib,vazifani Strasserga yuklashharakati amalga oshirildi. Ammo,Hitler raqibi va yaqin doʻstinidarrov izolyatsiya qilibpartiyadagi har qanday ta'siridanmahrum qiladi. Ohir-oqibatgerman choʻqqilarida Hitlergabosh ma'muriy-siyosiy mansabniberib, atrofini an'anaviykonservativ partiyalardanboʻlgan vasiylar bilan oʻrashgaqaror qilinadi. 1933-yil 31 yanvarprezident Hindenburg Hitlernireyxskansler etib tayinlaydi.[2]Hukmronlik tepasida boʻlganHitler dastlabki oylardayoqkimdan chiqishi qat'iy nazar hechqanday cheklovlarga amalqilmasligini namoyish etdi.Parlament binosining (Reyxstag)yondirilishini millatchilarning ishideb bahona qilib, Olmoniyaningommaviy "unifikatsiya"siniboshlaydi. Avval kommunistik,soʻng sotsial-demokratikpartiyalar ta'qiqlanadi. Bir qatorpartiyalar oʻzlari tarqalibketishga majbur boʻladilar.Profsoyuzlar bartaraf etiladi,ularning mulki millatchilar ishchifrontiga topshiriladi. Yangihukumatga qarshi chiquvchilartergov va sudsiz konsentratsionlagerlarga yuboriladi. "Boshqaqavmdagilar"ning ommaviyta'qibi boshlanib, bir nechayildan oʻtib uning kulminatsiyasi"endlyozung" (soʻnggi qaror)operatsiyasiga aylanadi, buoperatsiya butun yahudiylarxalqini jismoniy yoʻqotishgaqaratilgan boʻladi. Partiya vaundan tashqarisidagi Hitlerningshaxsiy (haqiqiy va potensial)raqiblari ham qatagʻonlardanqochib qutula olmaydi. 30 iyundau fyurerga loyal boʻlmaganlikdasezilgan SA boshliqlarining yoʻqqilinishida shaxsan ishtirok etadi.Bu yoʻqotilishning birinchiqurboni Hitlerning avvalgisafdoshi Röhm boʻladi. Strasser,fon Kar, sobiq reyxskanslergeneral Schleicher va boshqaarboblar jismonan yoʻqotiladi.Hitler Olmoniya ustidan mutlaqhukumatga ega boʻladi.[Image]Reyx 1939-yilda1936-1939-yillarda Hitlerboshchiligidagi OlmoniyaIspaniyadagi fuqarolar urushivaqtida frankchilarga kattayordam koʻrsatadi.↑Jump back a sectionIkkinchi Jahon UrushiOʻz rejimining asosinimustahkamlash uchun Hitler xalqqoʻlloviga umid qilingan qatortadbirlarni oʻtkazadi. Ishsizlik tezqisqartiriladi, keyin esa tamomanbartaraf etiladi. Muhtoj aholigagumanitar yordam boʻyichakeng koʻlamli aksiyalar qulochyozadi. Ommaviy, madaniy vasport bayramlari qoʻllanadi.Ammo Hitler rejimining siyosiyasosini magʻlub boʻlinganBirinchi jahon urushiga revanshtashkil qilar edi. Shu maqsadbilan sanoat qaytarekonstruksiyalanadi, kattaqurilish yoziladi, strategikzahiralar yaratiladi. Revanshilinjida aholining propagandistikishlovi olib borilardi.Hitler Olmoniyaning harbiysalohiyatini cheklovchi VersalKelishuvini buzadi. Kattaboʻlmagan reyxsver millionlikvermaxtga aylantiriladi, tankqoʻshinlari yaratiladi va harbiyaviatsiya tiklanadi.Demilitarlangan Reyn hududiningstatusi bekor qilinadi. Hitleroʻzining qoʻshinlarini Polshahududiga olib kiradi.1939-yili Ikkinchi jahon urushiboshlanadi. Fransiya va Angliyagaqarshi harbiy harakatlardamuvaffaqiyat qozonib vaqit'aning deyarli butun gʻarbiyqismini bosib olib, Hitler 1941-yilioʻz qoʻshinlarini Sovet Ittifoqitomon buradi. Sovet-olmonurushining birinchi etapida sovetqoʻshinlarining magʻlubiyatlariHitler qoʻshinlarining Boltiqboʻyi davlatlarini, Belorussiya,Ukraina, Moldaviya vaRossiyaning bir qisminiokkupatsiya qilishiga sababboʻladi. Okkupatsiyalanganhududlarda qattiq okkupatsionrejim oʻrnatilib, bu rejimmillionlab odamlarning hayotigazomin boʻladi.Ammo, 1942-yilning ohiridanboshlab Hitler armiyalarimagʻlubiyatga uchrayboshlashadi. 1944-yili sovethududi okkupatsiyadan ozodetiladi, jang harakatlari olmonchegaralariga yaqinlashar edi.Italiya va Fransiyaning dengizboʻylaridan hujum qilayotganingliz-amerikan diviziyalarisababli Hitler qoʻshinlari gʻarbdaham chekinishga majbur boʻladi.↑Jump back a sectionFührerning xudkushligi1944-yili Hitlerga qarshi 20 iyulfitnasi uyushtiriladi. Fitnamaqsadi Hitlerning jismoniy yoʻqqilinishi va bostirib kelayotganittifoq qoʻshinlari bilan tinchlikbitimini tuzish edi. FyurerOlmoniyaning tor-mor etilishiyaqinlashayotganini tushunardi.1945-yil 30 aprel kuni oʻrabolingan Berlinda Hitler avvalsevimli kuchugi Blondini oʻldirib,soʻng turmush oʻrtogʻi EvaBraun bilan birga oʻz jonigaqasd qiladi.Hitlerning suiqasdi haqida bir-biriga zid mulohazalar mavjud.Sovet tarixida Hitler zahar(xudkushlik qilgan koʻpginamillatchilar kabi kaliy sianid)ichgani haqidagi fikrturgʻunlangan, ammoguvohlarning koʻrsatmalarigabinoan u oʻziga qarata oʻquzadi. Shuningdek, Hitler vaBraun zahar ichib soʻngchakkasiga oʻq uzganliklarihaqidagi versiya mavjud.Führerning jasadireyxskanselyariyaning hovlisidauning yaqinlari tomonidanyondirib yuboriladi, soʻng uningjuda qattiq kuygan qoldiqlarisovet SMERSHining qoʻllarigaoʻtadi. 1946-yil fevraldaHitlerning tanasi Eva Braun, Yozefva Magda Gebbels hamdaGebbelsning 6 farzandi tanalaribilan birga Magdeburgdagi NKVDbazalaridan birida dafn etiladi.1970-yili, bu bazaning hududiGDRga topshirilishi kerakboʻlgan paytda Y.V.Andropovtaklifiga va Politbyuroningtasdiqiga koʻra Hitler va boshqahalok boʻlganlarning qoldiqlariqazib olinadi, kul holatigachakrematsiyalanadi va Elbagasovuriladi.[1].↑Jump back a sectionGalereya[Image]Klara Hitler↑Jump back a sectionMadaniy mohiyatiKinofilmlarAdolf Gitlerning tarjimai holiboʻyicha koʻpgina filmlarsuratga olingan. Ular ichida,kanadalik " Hitler: Yovuzlikningchiqishi" (Hitler: The Rise of Evil,2003), italo-ingliz "Hitler: Soʻnggioʻn kun" (Hitler: The Last 10Days, 1973), ingliz-fransuz"Bunker" (The Bunker, 1981) vanemis "Qulash" (Der Untergangʻ',2004) filmlari bor.Adolf Hitlerning ustidan kulishgaCharlz Chaplinning "Buyukdiktator" kinokomediyasibagʻishlangan.
тарих ва кизикарли малумотлар
:Дониёр хожа
Adolf Hitler[Bundesarchiv Bild 183-S33882,Adolf Hitler retouched.
jpg]Olmoniyaning führeri vareyxskansleriHukmronligining boshlanishi:30 yanvar 1933 (reyxskansler)19 avgust 1934 (kansler vafyurer titullari bilan davlatboshligʻi)Hukmronligining tugashi:30 aprel 1945Partiya:NSDAPOʻtmishdosh:Kurt Schleicher (reyxskansler)Paul von Hindenburg(reyxsprezident)Voris:Joseph Goebbels (reyxskansler)Karl Dönitz (reyxsprezident)Tugʻilgan sanasi:20-aprel, 1889-yilTugʻilgan joyi:Innadagi Braunau, Avstro-VengriyaVafot sanasi:30-aprel, 1945-yil (56 yoshda)Vafot joyi:Berlin, Uchinchi reyxTurmush oʻrtogʻi:Eva BraunAdolf Hitler (rus. talaffuzi: AdolfGitler; 20 aprel 1889, InnadagiBraunau, Avstro-Vengriya — 30aprel 1945, Berlin, Uchinchi reyx)— 29-iyul 1921-yildan Milliy-sotsialistik nemis ishchilarpartiyasining yetakchisi ( führer),31-yanvar 1933-yildan milliy-sotsialistik Olmoniyaningreyxskansleri , Ikkinchi jahonurushi davrida Olmoniya qurollikuchlarining bosh qoʻmondoni.Bolaligi va yoshligi[Image]Hitler chaqaloqlik paytidaAdolf Hitler 1889-yili 20 apreldaInnadagi Braunau (Avstriya)shahrida tugʻilgan. Boʻlajakfyurerning otasi Alois Hitler(1837—-1907) oldin etikdoʻzboʻlgan, keyin esa bojxonaxodimi boʻlib ishlagan;noqonuniy tugʻilganligi sababli u1876-yilgacha onasiningfamiliyasi Schicklgruberni olgan(Adolf keng tarqalgan fikrgaqaramay, bu familiyani hechqachon olmagan). Alois yuqoriboʻlmagan ober-ofitsialmansabiga ega edi. Onasi KlaraPölzl, qizlik familiyasi Pelsl,ishchilar oilasidan kelib chiqqan.16 yoshida Hitler toʻliq oʻrtata'limni bermaydigan Linsdagimaktabni tamomlaydi. Venabadiiy san'atlar akademiyasigakirish urinishlari omadsizboʻladi. Onasining vafotidansoʻng (1908) Hitler Venagakoʻchib oʻtadi, u yerdauysizlarga beriladiganboshpanalarda yashab, tasodifiyish haqlariga kun koʻradi. Oʻshapaytda u qator oʻziningakvarellarini sotishga muvaffaqboʻladi.Tasvir:'s Paintings -Landscape.jpgAdolf Hitler chizgan peyzajAdolfning qarashlari oʻtamillatchi boʻlgan linslik professorPetsh va mashhur antisemitVenaning ober-burgomistri K.Lyugerlarning ta'siri ostidashakllangan. Hitler slavyanlarga(ayniqsa polyaklarga) dushmanlikva yevreylarga qarshi nafrat tutaredi. U nemis millatining buyukligiva alohida missiyaga egaekanligiga ishonar edi.Hitlerning vegetarianligiAdolf Hitlerning koʻpchilikbiograflari u 1931-yildan to1945-yildagi oʻlimiga qadarvegetarian boʻlganligi haqidagifikrni ma'qullashadi. Bu fikrgaqarshi argumentlar hamtalaygina. Har qanday holda,ikkala taraf Gitler goʻshtniovqatidan olib tashlamaganboʻlsa ham, uning iste'molinichegaralaganligiga qoʻshiladilar.↑Jump back a sectionBirinchi jahon urushi1913-yil mayida HitlerMyunhenga koʻchib oʻtadi, uyerda akvarellari bilan savdo qilibodatiy hayotini kechiradi.Urushning birinchi oyida u nemisarmiyasiga oʻz hohishi bilanyoziladi. Fransiya va Belgiyadaoddiy askar sifatida, soʻngyefreytor boʻlib hizmat qiladi,Oʻn oltinchi Bavariya ZahiraPolkining yuboriluvchi shtabisifatida jang operatsiyalaridaishtirok etadi. Ikki martajarohatlangan, II va I darajaliTemir xochlari bilanmukofotlangan.↑Jump back a sectionNSDAPning boshligʻiOlmoniya imperiyasiningurushda magʻlubiyatgauchrashini va 1918-yilningNoyabr qoʻzgʻolonini Hitlergʻalabador nemis armiyasiga"orqasiga pichoq urgan"xoinlarning qilmishi debhisoblagan.1918-yilning ohirida uMyunhenga qaytib keladi vareyxsverga a'zo boʻladi.Qoʻmondonlikning buyrugʻigabinoanu Myunhendagiqoʻzgʻolon hodisalariningishtirokchilariga material yigʻaredi. Kapitan E. Remningmaslahatiga koʻra (keyinchalikHitlerning yaqin safdoshi) uMyunhendagi "Nemis ishchilarpartiyasi" tarkibiga kiradi. Partiyaboshqaruvidan uningyaratuvchilarini tezda siqibchiqarib, u toʻla huquqliyetakchiga - führerga aylanadi.Gitlerning tashabbusiga koʻra1919-yili partiya yangichanomlanadi - Nemis milliy-sotsialishchilar partiyasi (nemistranskipsiyasida NSDAP). Siyosiypublitsistikada ularnisotsialchilarni Sotsi debataganligi kabi Natsi debatashadi.Asosiy gʻoyalarOʻsha paytgacha shakllanganGitlerning asosiy gʻoyalari NSDAPdasturida oʻz aksini topadi,ularning aksariyati avtobiografikkitob "Mening kurashim" ("MeinKampf")da bayon etiladi.[1]↑Jump back a section"Pivo qoʻzgʻoloni"1920-yillarning boshlariga kelibNSDAP Bavariyaning eng koʻzgakoʻringan oʻng ekstermistiktashkilotiga aylanadi. Hujumotryadlari boshida Ernst Röhmturadi. Hitler tez orada u bilanhisoblashish kerak boʻlgansiyosiy shaxsga aylanadi.1923-yilning ohiriga kelibOlmoniyadagi tanglikoʻtkirlashadi. Bavariyadaparlament hukmronligiga qarshiva diktatura oʻrnatilishiningtarafdorlari bavaradministratsiyasi fon Kar atrofidatoʻplanadilar, toʻntarishdagi faolrol Hitlerga va uning partiyasigaberilgan edi.1923-yil 8 noyabr kuni HitlerMyunhenning "Byurgerbraukeler"pivohonasidagi mitingda milliyqoʻzgʻolonning boshlanishini vaBerlindagi sotqinlarhukmronligining agʻdarilishiтшe'lon qiladi.Fon Kar boshchiligidagiBavariyaning yuqori amaldorlaribu e'longa qoʻshilishadi. TundaNSDAPning otryadlariMyunhenning ma'muriybinolarini band eta boshlaydilar.Ammo, oradan koʻp vaqt oʻtmay,fon Kar va uning atrofidagilarimarkaz bilan kompromissgakelishga qaror qiladi. 9 noyabrdaHitler oʻz tarafdorlarini markaziymaydonga olib chiqib,Feldgerenxale"ga yoʻl olgandareyxsverning qismlari ulargaqarshi oʻq ochishadi. Oʻldirilganva jarohatlanganlarni olibmillatchilar va ularningtarafdorlari koʻchalarni tarketishadi. Olmoniya tarixiga buepizod "pivo qoʻzgʻoloni" nomiostida kiradi.1924-yil fevral - mart oylaridaqoʻzgʻolon boshchilari ustidansud jarayoni boshlanadi.Sudlanuvchilar kursisidafaqatgina Hitler va uning birnecha tarafdori oʻtirishadi. SudHitlerni 5 yilga qamoqqamahkum qiladi, ammo 9 oydansoʻng uni ozodlikka chiqaribyuborishadi.↑Jump back a sectionHitler-reyxskanslerYetakchisini yoʻqotgan partiyaparchalanib ketadi. Hitlergahammasini deyarli boshidanboshlashga toʻgʻri keladi. Ungahujum otryadlarini tiklashniboshlagan Röhm katta yordamkoʻrsatadi. Ammo, NSDAPningqayta tugʻilishida Shimoliy vaShimoli-Gʻarbiy Olmoniya oʻngekstremistik harakatlariningyetakchisi Gregor Strasser halqiluvchi rolni oʻynaydi. UlarniNSDAP qatorlariga qoʻshib, upartiyaga viloyat (bavar)darajasidan umummilliy siyosiykuchga aylanishiga yordamberdi.Bu vaqtda Hitler umumgermandarajada yordam ahtarar edi. Ugeneralitetning ishonchiniqozonishga va sanoat magnatlaribilan aloqa oʻrnatishga muvaffaqboʻladi. 1930 va 1932-yilgiparlament saylovlarimillatchilarga deputatmandatlarining jiddiy oʻsishiniolib kelganida, davlatninghukmron doiralarida NSDAPnisiyosiy kombinatsiyalarningishtirokchisi sifatida jiddiy koʻraboshlashdi. Hitlerni partiyaboshchiligidan chetlashtirib,vazifani Strasserga yuklashharakati amalga oshirildi. Ammo,Hitler raqibi va yaqin doʻstinidarrov izolyatsiya qilibpartiyadagi har qanday ta'siridanmahrum qiladi. Ohir-oqibatgerman choʻqqilarida Hitlergabosh ma'muriy-siyosiy mansabniberib, atrofini an'anaviykonservativ partiyalardanboʻlgan vasiylar bilan oʻrashgaqaror qilinadi. 1933-yil 31 yanvarprezident Hindenburg Hitlernireyxskansler etib tayinlaydi.[2]Hukmronlik tepasida boʻlganHitler dastlabki oylardayoqkimdan chiqishi qat'iy nazar hechqanday cheklovlarga amalqilmasligini namoyish etdi.Parlament binosining (Reyxstag)yondirilishini millatchilarning ishideb bahona qilib, Olmoniyaningommaviy "unifikatsiya"siniboshlaydi. Avval kommunistik,soʻng sotsial-demokratikpartiyalar ta'qiqlanadi. Bir qatorpartiyalar oʻzlari tarqalibketishga majbur boʻladilar.Profsoyuzlar bartaraf etiladi,ularning mulki millatchilar ishchifrontiga topshiriladi. Yangihukumatga qarshi chiquvchilartergov va sudsiz konsentratsionlagerlarga yuboriladi. "Boshqaqavmdagilar"ning ommaviyta'qibi boshlanib, bir nechayildan oʻtib uning kulminatsiyasi"endlyozung" (soʻnggi qaror)operatsiyasiga aylanadi, buoperatsiya butun yahudiylarxalqini jismoniy yoʻqotishgaqaratilgan boʻladi. Partiya vaundan tashqarisidagi Hitlerningshaxsiy (haqiqiy va potensial)raqiblari ham qatagʻonlardanqochib qutula olmaydi. 30 iyundau fyurerga loyal boʻlmaganlikdasezilgan SA boshliqlarining yoʻqqilinishida shaxsan ishtirok etadi.Bu yoʻqotilishning birinchiqurboni Hitlerning avvalgisafdoshi Röhm boʻladi. Strasser,fon Kar, sobiq reyxskanslergeneral Schleicher va boshqaarboblar jismonan yoʻqotiladi.Hitler Olmoniya ustidan mutlaqhukumatga ega boʻladi.[Image]Reyx 1939-yilda1936-1939-yillarda Hitlerboshchiligidagi OlmoniyaIspaniyadagi fuqarolar urushivaqtida frankchilarga kattayordam koʻrsatadi.↑Jump back a sectionIkkinchi Jahon UrushiOʻz rejimining asosinimustahkamlash uchun Hitler xalqqoʻlloviga umid qilingan qatortadbirlarni oʻtkazadi. Ishsizlik tezqisqartiriladi, keyin esa tamomanbartaraf etiladi. Muhtoj aholigagumanitar yordam boʻyichakeng koʻlamli aksiyalar qulochyozadi. Ommaviy, madaniy vasport bayramlari qoʻllanadi.Ammo Hitler rejimining siyosiyasosini magʻlub boʻlinganBirinchi jahon urushiga revanshtashkil qilar edi. Shu maqsadbilan sanoat qaytarekonstruksiyalanadi, kattaqurilish yoziladi, strategikzahiralar yaratiladi. Revanshilinjida aholining propagandistikishlovi olib borilardi.Hitler Olmoniyaning harbiysalohiyatini cheklovchi VersalKelishuvini buzadi. Kattaboʻlmagan reyxsver millionlikvermaxtga aylantiriladi, tankqoʻshinlari yaratiladi va harbiyaviatsiya tiklanadi.Demilitarlangan Reyn hududiningstatusi bekor qilinadi. Hitleroʻzining qoʻshinlarini Polshahududiga olib kiradi.1939-yili Ikkinchi jahon urushiboshlanadi. Fransiya va Angliyagaqarshi harbiy harakatlardamuvaffaqiyat qozonib vaqit'aning deyarli butun gʻarbiyqismini bosib olib, Hitler 1941-yilioʻz qoʻshinlarini Sovet Ittifoqitomon buradi. Sovet-olmonurushining birinchi etapida sovetqoʻshinlarining magʻlubiyatlariHitler qoʻshinlarining Boltiqboʻyi davlatlarini, Belorussiya,Ukraina, Moldaviya vaRossiyaning bir qisminiokkupatsiya qilishiga sababboʻladi. Okkupatsiyalanganhududlarda qattiq okkupatsionrejim oʻrnatilib, bu rejimmillionlab odamlarning hayotigazomin boʻladi.Ammo, 1942-yilning ohiridanboshlab Hitler armiyalarimagʻlubiyatga uchrayboshlashadi. 1944-yili sovethududi okkupatsiyadan ozodetiladi, jang harakatlari olmonchegaralariga yaqinlashar edi.Italiya va Fransiyaning dengizboʻylaridan hujum qilayotganingliz-amerikan diviziyalarisababli Hitler qoʻshinlari gʻarbdaham chekinishga majbur boʻladi.↑Jump back a sectionFührerning xudkushligi1944-yili Hitlerga qarshi 20 iyulfitnasi uyushtiriladi. Fitnamaqsadi Hitlerning jismoniy yoʻqqilinishi va bostirib kelayotganittifoq qoʻshinlari bilan tinchlikbitimini tuzish edi. FyurerOlmoniyaning tor-mor etilishiyaqinlashayotganini tushunardi.1945-yil 30 aprel kuni oʻrabolingan Berlinda Hitler avvalsevimli kuchugi Blondini oʻldirib,soʻng turmush oʻrtogʻi EvaBraun bilan birga oʻz jonigaqasd qiladi.Hitlerning suiqasdi haqida bir-biriga zid mulohazalar mavjud.Sovet tarixida Hitler zahar(xudkushlik qilgan koʻpginamillatchilar kabi kaliy sianid)ichgani haqidagi fikrturgʻunlangan, ammoguvohlarning koʻrsatmalarigabinoan u oʻziga qarata oʻquzadi. Shuningdek, Hitler vaBraun zahar ichib soʻngchakkasiga oʻq uzganliklarihaqidagi versiya mavjud.Führerning jasadireyxskanselyariyaning hovlisidauning yaqinlari tomonidanyondirib yuboriladi, soʻng uningjuda qattiq kuygan qoldiqlarisovet SMERSHining qoʻllarigaoʻtadi. 1946-yil fevraldaHitlerning tanasi Eva Braun, Yozefva Magda Gebbels hamdaGebbelsning 6 farzandi tanalaribilan birga Magdeburgdagi NKVDbazalaridan birida dafn etiladi.1970-yili, bu bazaning hududiGDRga topshirilishi kerakboʻlgan paytda Y.V.Andropovtaklifiga va Politbyuroningtasdiqiga koʻra Hitler va boshqahalok boʻlganlarning qoldiqlariqazib olinadi, kul holatigachakrematsiyalanadi va Elbagasovuriladi.[1].↑Jump back a sectionGalereya[Image]Klara Hitler↑Jump back a sectionMadaniy mohiyatiKinofilmlarAdolf Gitlerning tarjimai holiboʻyicha koʻpgina filmlarsuratga olingan. Ular ichida,kanadalik " Hitler: Yovuzlikningchiqishi" (Hitler: The Rise of Evil,2003), italo-ingliz "Hitler: Soʻnggioʻn kun" (Hitler: The Last 10Days, 1973), ingliz-fransuz"Bunker" (The Bunker, 1981) vanemis "Qulash" (Der Untergangʻ',2004) filmlari bor.Adolf Hitlerning ustidan kulishgaCharlz Chaplinning "Buyukdiktator" kinokomediyasibagʻishlangan.