”Қудажон, балки ҳозир сизга тўкиб-сочишга шайланганларимдан ғазабингиз келиб, жаҳлингиз чиқар, яна мени айбимни санаб, келинингиз- қизимни камситарсиз, аммо бироз жаҳл отининг эгаридан тушишингизни, бир зумгинага бўлса-да, опа-сингилдек гаплашишимизни ўтинардим. Менга осон тутманг, кўнглимни кенгликда осмонга йўйманг, қудажон. Қиз боланинг дарди оғир деганлари, чин экан. Битта қиз туққунча, тўртта ўғил туққанимда бунча озор кўрмасмидим, деган ўйлар ҳам кечади душман кўнглимдан. Шукр, қизларимдан мамнунман. Қиздир, ўғилдир Аллоҳнинг неъмати, фарзанд кишининг орқасидан қоладиган чироғи. Бироқ ҳаётда шундай ҳолатлар ҳам бўладики, жисму жонингдан бунёд бўлган зурриётингнинг қийналаётганини, кўз ёш тўкаётганини кўриб юрагингнинг қирқ чоки сўкилиб кетаркан. Инсон зоти фарзандининг оёғига тикон киришини истамайди. Одам боласи қачон хотиржамлик топиб, қачон яшаётган ҳаётидан мамнун бўлишини мендан ҳам яхши биласиз. Қачонки у фарзанди соғлом ва бахтиёр кўрса. Яхши биласиз, қудажон, она фарзандига таъма учун муҳаббатли бўлмайди. Онанинг фарзандидан берган тарбияси, ўргатган одобу андишасининг самарасини кутади. Мен ҳам ҳамма оналар қатори келинингиз- қизимга инсон учун, аёл учун ҳаётда асқотадиган инсоний фазилатларни ўргатишга ҳаракат қилдим. Насиҳатларимни қулоғига олган қизим катталарнинг изнисиз қадам қўймасликка, катталарнинг буйруғини ҳукм ўрнида кўришга одатланди. Ўқимишли, зиёли бўлсин эрта бир кун борган жойида иззат-икром кўрсин, фарзандларига яхши маънавий-ахлоқий тарбия беролсин деб яхши ўқишларда ўқишини истадим. Эндигина биринчи курсда ўқиётган қизимга кўзингиз тушиб, шу қизим орқали мен билан қариндошчилик- қудачилик қилишни лозим топдингиз. Қудажон, қадимгилар “қудачилик-минг йилчилик” дейишган. Қуданинг иззат-икромини, айниқса, қиз берган қуданинг ҳурмати, қадрини баланд тутиб келганларнинг бугунги авлодлари, яъни сизу бизга ўхшаган бугуннинг қудалари бир-бирларига душман, рақиб назари билан қараётгани дилни ғаш қилади. Ахир, биз фарзандларимиз орқали тарихга айланяпмиз. Бу жуда катта нарса, бу неъматнинг лаззати, қадри ўзгача. Афсус, биз таъмагирлик ва ҳирспарастлик йўлида қудачиликнинг асл моҳиятига эътибор бериш нари турсин, қуданинг қадрини поймол қиляпмиз. Мени кечиринг, бу гапларим сизга ёқмаслиги мумкин, аммо бир мулоҳаза қилинг, қудажон, фарзандларимизнинг бахти сизга ёқмаган мебелимиз, талаба қизимизнинг ўзига етарли сепи билан ўлчанадими? Буюрсин, давлатингиз, ош-овқатингиз ўзингизга етарли, сиз келинингиз- қизимни “онанг йўқловга кам тоғора қилди”. “онанг юборган овқатларни қўшниларим олдига тортишдан уялдим” деб ўкситганингизга ҳеч ишонмайман. Қизимиз ёшда, ойижониси, сизнинг “Онангиз сизни дунёга келтириб, яхши тарбиялаб, тап-тайёр дастёр қилиб, имконияти етгунича сеп-сидирға билан узатгани етади. Орқангиздан тоғора-тоғора ош-овқат, яна супермаркетларда фалон пулдан турадиган қиммат ширинликлар, ўзининг оғзи тегмаган хорижий мевалардан қўшиб жўнатгани нимаси?!” демоқчи бўлгансизу, менинг ҳали болалиги тарк этиб улгурмаган қизим аслида нима демоқчилигингизни сезмаган. Ҳа, қудажон, булар ҳали бола-да, куёв уйидагиларнинг куни қуданинг тугунига, кимларгадир сарғайиб, қарз-қавола қилиб пишириб юборган овқатига қолмаганини қайдан билсин? Айбга буюрманг, қудажон, қизимиз ҳали ёш, ҳали сизнинг мактабингизда ўқигани сари ҳаёт мазмунини, асл ҳақиқатлар моҳиятини англаб етаверади. Муҳими, унинг сиздай қайнона-ойижониси бор. Бир ёмонимизнинг хатоларини кўриб-кўрмаганликка олсангиз, ётиғи билан тушунтириб, мен ўргатолмаган, ўргатишни унутганларни уқтирсангиз, сиздан мамнун бўламан. ..Аввалги даврларда бир қозон, икки кўрпача, тўрт ёстиқ, бир кўрпа билан қиз узатганларга қараб “Қиз узатганга қирқ йил тегинма” дейишган экан, истеҳзо билан. Бугунга келиб қизнинг седирға-суруғи, қуда-андаларга аталган ҳадя, куёвнинг сарпосию, етмаганига бир неча кун тоғора-тоғора йўқлов, ҳайитлигу “байрам дастурхони”ларга мубталоларни кўришса у замоннинг кишилари ҳушидан кетардиёв... Қудаларга яхши тарбия кўрган, оқила, заковатли, рўзғорнинг паст-баланди, турмушнинг аччиқ-чучугига дош бероладиган, худди ўз фарзандидай меҳр-муҳаббати сероб келин керак, иқтисодий таъминотчи, ош-овқат бериб боқувчи керак эмас, деб насиҳат берадиган одам йўқ-да, қудажон. Кекса ота-онамизнинг ҳам айтганларига кўнмаймиз. Бечоралар ўзига ўзи гапиргандай, исроф бўлаётган неъматлар, бир марта ҳам кийилмай урфдан қолиб сандиқ-бўғчаларда моғорлаб кетаётган кийимларни айтиб-айтиб чарчашади. “Ҳой болам, мени қўшни келинчакнинг сепига қилинган шому-саҳар хонатлас кўйлакда узатишганди, сепимда бир кўрпа, икки кўрпачадан бошқа ҳеч вақо йўқ эди, шукр, кўйлаксиз қолмадим, ўрин-кўрпасиз, уй-жойсиз қолмадим. Худо фарзанд берди, давлат берди, мана шарофатингиз билан Ҳажларга бориб Ҳожи она деган мартабаларга муносиб бўлиб юрибман. Бунча ўзингни қийнама, сеп-сидирға бахт беролмайди, Аллоҳдан қизингни бахтини сўра, тинчлигини иста” деб насиҳат қилган онажонимизнинг гаплари ҳавога учди-кетди. Ҳадеб такрорлайвергандилар “Э, қўйсангиз-чи, ойижон, одамлар нима дейди?! Қизини тузук сарпо билан ҳам узатмади, яна Университет домласимиш, ўл-а қурумсоқ, демайдими?! Сизнинг замонанингиз бошқа эди, ҳозир бошқа қўшиқ янграяпти” дегандим, онамнинг бошлари эгилди. Қудажон, келинингиз- қизимизнинг контракт пулини тўлашга бироз қийналиб қолдик. Қизимга “куёв орқали ойижонингга айтиб кўр, бирор йили контрактингга қарашишсин, тўйдан кейин бироз қийналиб қолдик” дегандим, ярим йиллигини тўладингизлару, кейинги тўловга келганда:Келинпошша, ота-онангиз контрактингизни ўзлари тўлашини айтишувди. Энди бу масалани бошқа кўтаришмасин, айтинг. Қизларини ўқитиш уларга керак, бизга эмас,- дебсизлар. Кўндик. Биз учун қизимизнинг бахти, тинчлиги муҳим. Қизимнинг ўқиши бор, кеч ухлаб, кеч уйғониши бор, бир томонда дарслари, топшириқлари, бир томонда келинлик, рафиқалик вазифалари қийналиб қолмасмикан, қудамга малол келмасмикан, деган хавотир билан қизимнинг таҳсил муддати тугашини кутдим. Бу орада кўп тушунмовчиликлар, келишмовчиликлар бўлдию, ҳартугул қизим ўқишини тугатиб олди. Жон қудажон, бир “ёмоним” бағрингизда, оналик ҳақи-ҳурмати унинг айбини бегоналарга ошкор қилаверманг. Бирда овқати бемазароқ чиқса, бирда уйи тўзиган бўлса ўз қизингиздек кўриб насиҳат қилинг, койисангиз, яхшиликка ўргатсангиз ранжимайман. Фақат камситаверманг, вақтида йўқлов жўнатолмаганимизни, қовурдоққа ошириб-тошириб егулик олиб боролмаганимни, ақиқани катта қилиб ўтказолмаганимизни маломат қилаверманг, қудажон. Ёшларнинг ўзига берсин. Бахтли бўлишсин фарзандларимиз. Сизу бизга шуниси муҳим. Қовурдоғу ақиқага одам йиғиб, таомларни хилма хил исроф қилгандан кўра ўша урф-одатларга харжланадиган маблағни фарзандларимиз ва невараларимизнинг яхши яшаши учун сарфлаганимиз маъқул эмасми? Қудажон, шу фарзандларимиз соғлом, бахтли ва тинч бўлса сиз ҳам мен ҳам хотиржам яшаймиз. Бизга бундан бошқа яна нима керак?..Фарзона.
♥ Ўқинг фақат йиғламанг ♥
“БИР ЁМОНИМ УЙИНГИЗДА, ҚУДАЖОН...
”
Қудажон, балки ҳозир сизга тўкиб-сочишга шайланганларимдан ғазабингиз келиб, жаҳлингиз чиқар, яна мени айбимни санаб, келинингиз- қизимни камситарсиз, аммо бироз жаҳл отининг эгаридан тушишингизни, бир зумгинага бўлса-да, опа-сингилдек гаплашишимизни ўтинардим. Менга осон тутманг, кўнглимни кенгликда осмонга йўйманг, қудажон. Қиз боланинг дарди оғир деганлари, чин экан. Битта қиз туққунча, тўртта ўғил туққанимда бунча озор кўрмасмидим, деган ўйлар ҳам кечади душман кўнглимдан. Шукр, қизларимдан мамнунман. Қиздир, ўғилдир Аллоҳнинг неъмати, фарзанд кишининг орқасидан қоладиган чироғи. Бироқ ҳаётда шундай ҳолатлар ҳам бўладики, жисму жонингдан бунёд бўлган зурриётингнинг қийналаётганини, кўз ёш тўкаётганини кўриб юрагингнинг қирқ чоки сўкилиб кетаркан. Инсон зоти фарзандининг оёғига тикон киришини истамайди. Одам боласи қачон хотиржамлик топиб, қачон яшаётган ҳаётидан мамнун бўлишини мендан ҳам яхши биласиз. Қачонки у фарзанди соғлом ва бахтиёр кўрса. Яхши биласиз, қудажон, она фарзандига таъма учун муҳаббатли бўлмайди. Онанинг фарзандидан берган тарбияси, ўргатган одобу андишасининг самарасини кутади. Мен ҳам ҳамма оналар қатори келинингиз- қизимга инсон учун, аёл учун ҳаётда асқотадиган инсоний фазилатларни ўргатишга ҳаракат қилдим. Насиҳатларимни қулоғига олган қизим катталарнинг изнисиз қадам қўймасликка, катталарнинг буйруғини ҳукм ўрнида кўришга одатланди. Ўқимишли, зиёли бўлсин эрта бир кун борган жойида иззат-икром кўрсин, фарзандларига яхши маънавий-ахлоқий тарбия беролсин деб яхши ўқишларда ўқишини истадим. Эндигина биринчи курсда ўқиётган қизимга кўзингиз тушиб, шу қизим орқали мен билан қариндошчилик- қудачилик қилишни лозим топдингиз. Қудажон, қадимгилар “қудачилик-минг йилчилик” дейишган. Қуданинг иззат-икромини, айниқса, қиз берган қуданинг ҳурмати, қадрини баланд тутиб келганларнинг бугунги авлодлари, яъни сизу бизга ўхшаган бугуннинг қудалари бир-бирларига душман, рақиб назари билан қараётгани дилни ғаш қилади. Ахир, биз фарзандларимиз орқали тарихга айланяпмиз. Бу жуда катта нарса, бу неъматнинг лаззати, қадри ўзгача. Афсус, биз таъмагирлик ва ҳирспарастлик йўлида қудачиликнинг асл моҳиятига эътибор бериш нари турсин, қуданинг қадрини поймол қиляпмиз. Мени кечиринг, бу гапларим сизга ёқмаслиги мумкин, аммо бир мулоҳаза қилинг, қудажон, фарзандларимизнинг бахти сизга ёқмаган мебелимиз, талаба қизимизнинг ўзига етарли сепи билан ўлчанадими? Буюрсин, давлатингиз, ош-овқатингиз ўзингизга етарли, сиз келинингиз- қизимни “онанг йўқловга кам тоғора қилди”. “онанг юборган овқатларни қўшниларим олдига тортишдан уялдим” деб ўкситганингизга ҳеч ишонмайман. Қизимиз ёшда, ойижониси, сизнинг “Онангиз сизни дунёга келтириб, яхши тарбиялаб, тап-тайёр дастёр қилиб, имконияти етгунича сеп-сидирға билан узатгани етади. Орқангиздан тоғора-тоғора ош-овқат, яна супермаркетларда фалон пулдан турадиган қиммат ширинликлар, ўзининг оғзи тегмаган хорижий мевалардан қўшиб жўнатгани нимаси?!” демоқчи бўлгансизу, менинг ҳали болалиги тарк этиб улгурмаган қизим аслида нима демоқчилигингизни сезмаган. Ҳа, қудажон, булар ҳали бола-да, куёв уйидагиларнинг куни қуданинг тугунига, кимларгадир сарғайиб, қарз-қавола қилиб пишириб юборган овқатига қолмаганини қайдан билсин? Айбга буюрманг, қудажон, қизимиз ҳали ёш, ҳали сизнинг мактабингизда ўқигани сари ҳаёт мазмунини, асл ҳақиқатлар моҳиятини англаб етаверади. Муҳими, унинг сиздай қайнона-ойижониси бор. Бир ёмонимизнинг хатоларини кўриб-кўрмаганликка олсангиз, ётиғи билан тушунтириб, мен ўргатолмаган, ўргатишни унутганларни уқтирсангиз, сиздан мамнун бўламан. ..
Аввалги даврларда бир қозон, икки кўрпача, тўрт ёстиқ, бир кўрпа билан қиз узатганларга қараб “Қиз узатганга қирқ йил тегинма” дейишган экан, истеҳзо билан. Бугунга келиб қизнинг седирға-суруғи, қуда-андаларга аталган ҳадя, куёвнинг сарпосию, етмаганига бир неча кун тоғора-тоғора йўқлов, ҳайитлигу “байрам дастурхони”ларга мубталоларни кўришса у замоннинг кишилари ҳушидан кетардиёв... Қудаларга яхши тарбия кўрган, оқила, заковатли, рўзғорнинг паст-баланди, турмушнинг аччиқ-чучугига дош бероладиган, худди ўз фарзандидай меҳр-муҳаббати сероб келин керак, иқтисодий таъминотчи, ош-овқат бериб боқувчи керак эмас, деб насиҳат берадиган одам йўқ-да, қудажон. Кекса ота-онамизнинг ҳам айтганларига кўнмаймиз. Бечоралар ўзига ўзи гапиргандай, исроф бўлаётган неъматлар, бир марта ҳам кийилмай урфдан қолиб сандиқ-бўғчаларда моғорлаб кетаётган кийимларни айтиб-айтиб чарчашади. “Ҳой болам, мени қўшни келинчакнинг сепига қилинган шому-саҳар хонатлас кўйлакда узатишганди, сепимда бир кўрпа, икки кўрпачадан бошқа ҳеч вақо йўқ эди, шукр, кўйлаксиз қолмадим, ўрин-кўрпасиз, уй-жойсиз қолмадим. Худо фарзанд берди, давлат берди, мана шарофатингиз билан Ҳажларга бориб Ҳожи она деган мартабаларга муносиб бўлиб юрибман. Бунча ўзингни қийнама, сеп-сидирға бахт беролмайди, Аллоҳдан қизингни бахтини сўра, тинчлигини иста” деб насиҳат қилган онажонимизнинг гаплари ҳавога учди-кетди. Ҳадеб такрорлайвергандилар “Э, қўйсангиз-чи, ойижон, одамлар нима дейди?! Қизини тузук сарпо билан ҳам узатмади, яна Университет домласимиш, ўл-а қурумсоқ, демайдими?! Сизнинг замонанингиз бошқа эди, ҳозир бошқа қўшиқ янграяпти” дегандим, онамнинг бошлари эгилди. Қудажон, келинингиз- қизимизнинг контракт пулини тўлашга бироз қийналиб қолдик. Қизимга “куёв орқали ойижонингга айтиб кўр, бирор йили контрактингга қарашишсин, тўйдан кейин бироз қийналиб қолдик” дегандим, ярим йиллигини тўладингизлару, кейинги тўловга келганда:
Келинпошша, ота-онангиз контрактингизни ўзлари тўлашини айтишувди. Энди бу масалани бошқа кўтаришмасин, айтинг. Қизларини ўқитиш уларга керак, бизга эмас,- дебсизлар. Кўндик. Биз учун қизимизнинг бахти, тинчлиги муҳим. Қизимнинг ўқиши бор, кеч ухлаб, кеч уйғониши бор, бир томонда дарслари, топшириқлари, бир томонда келинлик, рафиқалик вазифалари қийналиб қолмасмикан, қудамга малол келмасмикан, деган хавотир билан қизимнинг таҳсил муддати тугашини кутдим. Бу орада кўп тушунмовчиликлар, келишмовчиликлар бўлдию, ҳартугул қизим ўқишини тугатиб олди. Жон қудажон, бир “ёмоним” бағрингизда, оналик ҳақи-ҳурмати унинг айбини бегоналарга ошкор қилаверманг. Бирда овқати бемазароқ чиқса, бирда уйи тўзиган бўлса ўз қизингиздек кўриб насиҳат қилинг, койисангиз, яхшиликка ўргатсангиз ранжимайман. Фақат камситаверманг, вақтида йўқлов жўнатолмаганимизни, қовурдоққа ошириб-тошириб егулик олиб боролмаганимни, ақиқани катта қилиб ўтказолмаганимизни маломат қилаверманг, қудажон. Ёшларнинг ўзига берсин. Бахтли бўлишсин фарзандларимиз. Сизу бизга шуниси муҳим. Қовурдоғу ақиқага одам йиғиб, таомларни хилма хил исроф қилгандан кўра ўша урф-одатларга харжланадиган маблағни фарзандларимиз ва невараларимизнинг яхши яшаши учун сарфлаганимиз маъқул эмасми? Қудажон, шу фарзандларимиз соғлом, бахтли ва тинч бўлса сиз ҳам мен ҳам хотиржам яшаймиз. Бизга бундан бошқа яна нима керак?..
Фарзона.