СҮЙҮҮ БАР ЭКЕНДА...

2-БӨЛҮМ.
Макул, - деп кашыгын аркы-терки айландырып туруп калды, Акжаркындын жүрөгү чыдабай кетти, ордунан козголо идиш-аяк кармалаган болуп кылдыратып калды.
- Апа, капа болбоңузчу, - деп Адис апасын барып кучактап калды, - Мен чоңойбодумбу, сизди, Айбийке экөөңөрдү өзүм эле багып алам.
- Мен деле чоңойдум, апама жардам берем, - Айбийке дагы жетип кучактап калганда Акжаркын экөөнү бооруна кысып туруп өпкүлөп буркурап ийди:
- Көлөкөм, берекелерим менин, кубанычтарым садагам, силер бар мен ырыстуумун, силер болбосоңор көрөөр күнүм караңгы болбойт беле, аман-эсен болсоңор эле болду, - Сүйлөп да эсейген балдарын өпкүлөп да жатты. Көптө барып эне-балдардын бугу чыгып отуруп калды, - Силер эми сабагыңарды жакшылап окугула, жакшы болгула садагаларым менин өбөк-жөлөгүм, таянаар тоом дагы силерсиңер уктуңарбы?
- Мен дагы жакшы окуйм апа.
- Каралдыларым десе, кана эми бир аз ойноп келгиле, - Акжаркын экөөнү күлүмсүрөй карады.
- Макул апа, - Айбийке жүгүрүп чыгып кетти.
- Мен эч жакка барбайм, жакында экзамен болот, даярданышым керек, - деди Адис туруп баратып, анан төркү бөлмөгө кирип кетти. Акжаркын ойлуу отуруп: "Демек мен чыйралышым керек, антпесем буларга жаман болот, балдарга дем болоюн", - деп идиштерин жуумак болуп жыйыштырып кирди. Кечке маал Назым чалды, көпкө сүйлөшүштү, анан ал бир жумуш тапканын айтты. Окууну бүтпөгөн Акжаркынга эмес дипломдууларга жумуш табылбай, алды Россияга кетип соода жасоо менен алек болуп, эл өз абалын согуп калган убакта ага кайдагы ырыстуу жумуш боло койсун. Эртеси эптеп өзүн колго алып чыкыя кийинип алды да күндүн бүркөөсүнө карабай жолго чыкты. Назым аны болжошкон жерде күтүп турган эле, экөө жаңыдан ачылып жаткан ишканалардын эки-үчөөнө барды, бирок кеңешип алгансып бирдей жооп беришти. Иш тажрыйбасы жогунан жумуш табуу оңойго турбады. Ага болбой ар кайсы менчик ишканаларды тинтип жолу болбогондо капалуу үйүн көздөй кетип жаткан. Жанынан өтүп бараткан машина ага жолдогу көлчүк сууну чачыратып зуу өтүп кетти, бирок ал кайра башын чыгарып: "Көзүңдү карабайсыңбы, жолдон алыс баспаган күнөө өзүңдө!" - сөгүп-сөздөп кетти.
- Жоголчу ары! - деп Акжаркын темгил ала болгон костюмун силкип алып жол жээгиндеги дүкөнгө кирди. Аерден тазараак кийим алмак болду эле акчасы жетпей аз-маз чоңураак келген плашты алып кийди да жолго чыкты, жаан шатырата жаап жаткан, аялдамадан жарнамаларды окуп туруп бир даректи алды да үйүнө келди. Адис менен Айбийке залда телевизор көрүп отурушкан экен.
- Жумуш таптыңбы, апа?
- Жок, табыла коер эмес.
- Күн ачылганда издеңизчи, суу болуп кетипсиз.
- Убакыт өтүп жатат балам, жакында үйдө эч нерсе калбай калат, ошондуктан үлгүрүшүм керек, - Кийимин чечип плашты илип ашканага кирди, газга чай коюп анан ваннага кирип костюмкасын жууп балконго жайып анан чай ичишти.
- Апа, Назым эже чалды.
- Аа-а эмне деди?
- Келсе чалсын деген.
- Макул, анан чалам, - деген Акжаркын телмирип ойлуу чайын теше тиктеп карап отурат, ойлору чачкын, эгерде жумуш табылбай калса эле күнү бүтчүдөй сезилип туруп алды, балдары уктаган соң көпкө ойго жатып өзүнө суу чачыратып кеткен айдоочуну жини келе каргап алды: "Акмак, акырындап айдабайт беле, касиети жок десе", деп кайрадан күйөөсүн эстеди, анын жапжаш келиндин койнунда жатканын эстеп бир эсе кызганып да ызаланып да алды: "Ит турмуштун азап-тозогун тартсам да жеңип чыгаармын, а сен өз күнүңдү көрө бер, балаңдын жакшылыгын көрбөй калаар бекенсиң, айтпаганы менен ичинен кекенип жүргөндөй, тагдырдын башка салганын көрөөрбүз", деп ойлонуп түйшөлүп уйкусу качып тирмийип шыпты тиктеп жата берди.
Эртеси эрте туруп даректи колуна алып алды да ылдам басып аялдамага келип маршруткага отурду. Шашкалактап кирип лифтке түштү да кнопканы баса бергенде артынан бирөө кирди, ал кечээги суу чачып кеткен машинанын айдоочусу экен, дароо эле тааный койду:
- Сиз, сиз бул жакта эмне кылып жүрөсүз?
- А сен өзүңчү, өзүңө эмне бар биякта?
- Иш менен таанышкым келет.
- А сен кимсиң, кайда жүрсөм өзүм билем, башкысы жолдо жүргөндү жакшыраак билип алчы!
- Жолдо жүргөндү өзүңүз билип алыңыз, кайдигерчилик кылып, адамдарды байкабай адыраңдаган сизсизби?
- Бар, ишиңди кылчы! - деп айдоочу терс карап кетти, аңгыча Акжаркын үчүнчү кабаттан түшүп калды, кыжаалат боло даректе көрсөтүлгөн кабинетти издеп тапты да тыкылдатып калды.
- Кириңиз, - деген аялдын үнү угулду.
- Саламатсызбы, - деп кирип келген Акжаркын үстөлдө отурган классташын көрүп кубанаарын же кайгыраарын билбей туруп калды.
- Оо-ой, сен Акжаркынсыңбы? - Ал дагы ордунан туруп бери басты.
- Гүлү кандайсың, сен ушул жерде иштейт турбайсыңбы? - Экөө кучакташып өбүшө учурашып калды.
- Кайдан жүрөсүң?
- Жүрөм, жумуш издеп жүрөмүн, - Акжаркын сумсая түштү.
- Кандай жумуш, биздеги жумуш уборщицаныкы да, - Гүлү аны таңгала карады.
- Айлыгы кандай, уборщица болсо да иштей берем.
- Койчу, Турдумамбет сени ошого жеткирдиби? - деген Гүлү ага табалагандай карап калды, көз алдына үйүндөгү Турдумамбетти келтирди.
- Ал жок Гүлү, кыскасы ал бизди таштап кетти, - Жаман ою жок эле Акжаркын бир кездеги курбусуна эрээркеп да, жумушка алаарына ишенип кубанганынан да божурап кирди.
- Бизди дейсиңби, ага эмне болду эле? - Билмексен боло сурады.
- Балдарым менен таштап башка аялга кетип калды.
- Койчу?
- Калп айтып эмне кылам?
- Артынан канча кыздар жүгүрүп жүрсө да сени алып кетти эле, демек сени дагы таштаган экен да, - Гүлү эки колун бооруна ала ойлуу басып барып ордуна отурду, - Канча болду?
- Он беш күндөй болду.
- Ой кызыксың, балким кайра келээр? - Сынай карады.
- Жок, анын бир сүйлөөрүн билем да, телефондон эле айтты, анысынын боюнда бар экен, жүргөнүнө бир жыл болуптур.
- Кыз-зы-ык, - деген Гүлү ручкасын ары-бери тегеретип саамга ойлуу отуруп анан, - Да-а, демек жашоо ушундай экен да, эмесе мен сени жумушка аламын, - деди Акжаркынга жылмая карап.
- Ыраспы, анда качантан баштайлы? - Акжаркын курбусуна кубанычтуу карады.
- Эртеңден баштап иштей бер.
- Рахмат Гүлү, жарнаманы көрүп сен экениңди деле билген эмесмин, бирок жумуш табаарымды жүрөгүм сезген.
- Ооба, жолугушпаганыбызга канча болду, канча балаң бар?
- Бир уул, бир кызым бар, өзүң турмушка чыктыңбы?
- Жок, бирөөнү сүйгөнмүн, ошол бойдон башкага көңүл жок, - Гүлү Акжаркынды табалаган өңдүү кытмыр жылмайды, - А сен болсо мен деген жигиттин жары болдуң, андан балалуу болупсуң, демек бактылуу экенсиң курбум, отуз бешке чыксам да үйбүлө куруп балалуу боло элекмин.
- Гүлү мындай жумушуң бар экен, али сулуусуң, жашсың курбум, сенден бактылуу жок чыгаар.
- Макул, эртең келе бер анда.
- Рахмат.
- Рахматты иштегенден кийин гана айтасың, - Гүлү кытмыр жылмайып койду.
- Макул, эртең тогуз да келем анда.
- Жарайт, баса маяна канча болот?
- Үч миң сом аласың.
- Болуптур анда, - деп Акжаркын кыңырыла артына бурулуп босогодон чыга берээрде бирөө менен сүзүшүп алды, - Аа-аке кечиресиз, сизби? - деп туруп калды, бул айдоочу болчу.
- Сен кайдан жүрөсүң, баскан изимден калбай.
- Менби же сенби?
- Байкап сүйлөңүз, - деген айдоочу Гүлүгө карады, - Бошсуңбу?
- Төрө, менин күйөөм бар экенин эсиңе ал, - Ошол кезде Акжаркын чыгып кетти.
- Койсоңчу, үйбүлөсү бар неме качан болсо кетип калат аның. Келчи эми сагынып кеттим.
- Жо-ок, ал менин алгачкы махабатым болчу, саргарып жүрүп жеткенимде сенин тоскоол болууга акың жок.
- Азыркы аял эмне, таанышыңбы?
- Ооба классташым, жумуш издеп жүрүптүр.
- Жумушуңду кабыл алдыбы анан?
- Колунан келээри ошол гана болсо кабыл албаска аргасы да жок, - деп Гүлү өчүгүшкөн кас душманындай кекенип алды, - Мен аны алдымда жөргөлөгөн күңдөй жумшайм…
- Ошончолук эле жек көрөсүңбү?
- Анда сенин тиешең жок, - Гүлү ары карап терезеде ойлуу телмирди, ал Турдумамбетке бир жыл мурун капысынан жолугуп калып экөө ошондон бери бирге болуп жаткан. Ал ойлуу ичин сыйпалап калды: "Ушул баланы төрөп алсам Турдумамбет кайда бармак эле, мен аны өзүм сүйгөндүгүм үчүн кетирбейм, Акжаркынга болсо тозок отун дал ушул дүйнөдө таанытам, менин бактымды уурдаган аял жакшылык көрбөш керек, он сегиз жыл мени жалгыздыкта калтырганы жетет", - деп ойлонуп турганда артынан Төрө келип кучактап моюнунан өөп киргенде ал селт эте аны түртүп жиберди.
- Гүлү, мен сени сүйөм дегениме ишенбедиң, өзүм сүйөм деп башка эркекти киргизип алдың, неге бойдок эмес, үй-бүлөлүүнү тандадың?
- Төрө, мен сени сүйбөйм, бирок сыйлайм, менин азыр боюмда бар, баламды таза төрөшүм керек, атасы азыр үйдө, эс алып жатат, - деп андан боюн ала качып босогого келди, - Бар ишиңе, менин ишим бар, - Төрөнү эшик ачып колун сыртка көздөй тилдеди.
- Гүлү, ушуну менен бүттүбү?
- Бүттү, мени мындан ары жайыма кой, тынч жашайын, мен эңсеген, мен өмүр бою күткөн адамым үчүн жашашым керек.
- Макул, кез-кезде жолугуп туралы.
- Жок, мен анын алдында таза болгум келет, балалуу болгону турам, акыл эстүү, таза кандуу бала көргүм келет, - деп Төрөнү аста босогодон чыгарып каалганы жаап жөлөнүп көпкө тура берди: "Мен туура иш кылдымбы? Акжаркын менден күмөн санабайт, ага Турдумамбет жаш кыз менен кеттим дебеди беле, эми аны эч жакка кетирбейм, түбөлүк бирге болом, өлгөнчө жанымдан чыгарбайм", - деп ойлонуп ордуна келип эс ала түшкөндөй "өх" - деп алды…
Акжакын күйөөсү кеткенден бери кабагы ачыла элек эле, бүгүн көңүлү көтөрүлө үйүнө кирди. Адис менен Айбийке үйүндө эле, Адис:
- Апа, келдиңизби? - деп тура калды.
- Ооба балам, мен жумуш таптым.
- Жакшы болгон тура.
- Жакшы болду уулум, эртең эрте кетем, сабактан келгенде ачка жүрбөгүлө, мен кечинде келем, макулбу? - Ашканасына өттү, карды ачканын сезип муздаткычын караса эчтеке жок экен, акчасын дагы бир ай эптеп бөлүштүрсө жетпечүдөй: "Гүлү теңтушум эмеспи, кыйналсам сурай коем", - деп Адисти дүкөнгө жөнөттү. Балдарынын кардын тойгузуп, анан өзү жуунуп, сергип алды да ордуна жатып эртеңки жумушун ойлонуп жатып уктап кетти. Эртеси эрте туруп, жумушка кийчү халатын салып алып үйдөн шашыла чыкты, маршруткага отуруп жетчү жерине эрте келди, бирин-серин адамдар жүрөт, Гүлүнүн кабинети али ачыла элек экен. Бир аз күткөндөн кийин ал келип калды.
- Аа-а, келдиңби? - деди Гүлү ага саал теңсинбегендей, - Азыр сага жумушуңду көрсөтүп беришет.
- Жакшы болот, - Акжаркын аны ишенимдүү карап жылмайып койду.
- Аля, бул эжекеңдин аткарчу жумуштарын көрсөтүп кой, - деди Гүлү кабинетке баш багып.
- Жарайт, - Илбериңки ак жуумал кыз тура калып Акжаркынды ээрчите эки кабатты кыдырып, коридорлорун, ар бир кабаттын ажатканаларын көрсөтүп чыкты, - Эже, бул жерге чет элдиктер көп келет, туалетный бумагаларын тез-тез төгүп коюп туруңуз, таза болушу керек, кыскасы "Жалоб" болбошу керек, - деди Аля Акжаркынга карай.
- Айтканыңдай болот, өзүм деле тазалыкты жакшы көрөм.
- Эң жакшы, эмесе бул жерде сизге керектүүнүн баары бар.
- Көрдүм.
Ишти баштай берсеңиз болот. Эже коридорлордо эч кандай чаң болбосун, мебелдерди эки күндө бир сүрүп турасыз, - деп коюп Аля өз ордуна кетти. Акжаркын жумушту так аткарууга аракеттенип ишке киришти. Кечке улам бирин бүтсө кайра бирин таап, ажаткана менен коридордо жүгүрүп жүрүп суй жыгылды. Бир эсе тагдырына таарынып дароо эле иштен баш тартып басып кеткиси келди, бирок өзүн-өзү кармап: "Көнүп кетем, оңой оокат кайдан табылмак эле", - деп ойлонуп кечинде үйүнө шалкы бош келди.
- Апа, чарчадыңызбы? - деди ал кирээри менен Адис.
- Ооба, чарчадым уулум, эч нерсе эмес, көнүп кетем, - деп диванга отура кетти.
- Апа, мен деле жардам берем, - деп Айбийке апасына муңая карады.
- Садагаларым десе, силер азыр жашсыңар, кабыргаңар ката элек, мен иштеп турайын, чоңойсоңор мени экөөңөр багасыңар ээ? - Күлүмсүрөөгө аракет кылды, бүткөн бою оорлошуп кыймылдоого алы келбей калыптыр. Туруп тамак жасайын деп козголмок болду эле таманы жерге тийбей калыптыр. Эптеп ашканага кирип балдарына тамак жасады, үчөө үндөбөй отуруп тамактанышты да ордуларына жатып калды. Эртеси кайрадан жумушка келип көнгөн жумуштарын жасап жүрдү. Бир кезде аны Гүлү чакыртып калды.
- Эмнеге чакырдың, Гүлү? - Акжаркын кирип келип туруп калды.
- Алгачкы эле күнүңдө ишти жакшы кылбапсың, клиенттер "Жалоб" кылып жатышат, жумуштан дагы эрте кетип калыпсың, башка болсо сразу жумуштан айдамакмын, сени классташым деп аяп жатам, мындан кийин саат онго чейин турасың, ишиңди жакшылап аткар.
- Макул-макул.
- Бара бер, - деп Гүлү кагаздарына үңүлдү.
Акжаркын ызалуу чыкты кабинеттен: "Эмнеге мындай, таманым тешилгенче эки кабатты эки жолу жууп, баарын тазаладым эле го, ажатканасына канча жолу кагаз ташыдым, бул жерге иштей албайт окшойм, кете берсемби? Турдумамбет, мени ушундай оор абалга таштап коюп кантип гана жүрөсүң, жок дегенде балдарыңа бир кайрылып келип койсоң боло", - деп жан-дүйнөсү сыздай чакадагы сууга тряпканы салып ишине киришти, бул күн ал үчүн кечээкиден да оор болду. Суй жыгылып, кирпиктен тартса жыгылчудай абалга келсе дагы сааттын он болушун күтүп кыбырап жүрдү. Кечинде келсе баласы тамагын жасап ичип апасын күтүп отурушкан экен, отураары менен эле телефон чырылдап калды, Айбийке тура калып трубканы ала коюп:
- Ало, ким бул? - деди шашыла, ары жактан Назымдын үнү угулду:
- Айбийке сенсиңби, апаң үйдөбү?
- Ооба.
- Айтып койчу анда.
- Апа, Назым эже чакырып жатат, - деди кабак бүркөй, - Мен атам экен деп сүйүнүп кетсемчи, - деп сабыры суз трубканы апасына берди, - Эмнеге атам чалбай калды…
- Бар тигил бөлмөгө, - Акжаркын кызынын суроосун жоопсуз калтырып, - Ало Назым, кандайсың?
- Өзүң кандайсың, иштериң жакшыбы?
- Жакшы.
- Капалуусуң го?
- Боло берет мындайлар, көңүл бурба.
- Эртең мага келип кетчи.
- Кол бошобойт, иш чачтан көп.
- Иштеп жатасыңбы?
- Ооба.
- Кандай жумуш экен, оорчулугу жокпу?
- Оорчулугу болбой иш болбойт да курбум, баарына даяр болуум керек да…
- Азыр өзүм барам, сен уктап калбай күтүп тур, - деди да Назым трубканы коюп койду.
"Эмнеге келет эми, чарчадым деп койбой, ар кайсыны айтып башымды оорутат эми", - деп ойлонгон Акжаркын трубканы коюп диванга отуруп шалдырап уйкусу келгенинен алаксымакка телевизорун жандырды. Көп өтпөй Назым келип калды, жанында күйөөсү бар экен.
- Кандай каражан? - Назым Акжаркынды өөп учурашты.
- Жакшы, өзүңөр кандайсыңар?
- Ой аяш, Турдумамбетти кайда кубалап жибердиң? - деп жылмая учурашып тамашалай кетти Бектур.
- Бири-бирибизден тажасак керек, мен тажаганымды сезбей жүрсөм ал сезип кетип калды…
- Акжаркын, сен өзүң кандай жаркылдаган аялсың, ушу сенин кадырыңды билбей кетип калган Турдумамбет акылсыз экен.
- Билбейм…
- Анчалык эле бошобочу, эркекке ишенгиче…
- Назым, эркектин баары бирдей эмес.
- Билбейм, кээде мен дагы коркуп кетем, Бектурду да кетирип аламбы деп, - Бектурду карап күлүп койду, ал уккан жок.
- Бектур андай эмес, Турдумамбет деле азгырыкка кирип кетти окшойт…
- Ма-акул эми, баарын унут, андан көрө ишиң кандай, иш жөнүндө айтчы, каерде кандай жумуш таптың?
- Сторожмун, гостиница экен, - Көңүлсүз жооп берди, - Отургула, чай-пай коеюн, шашпайсыңарбы?
- Жо-ок, сенин көңүлүңдү көтөрүп коеюлу деп келдик, - деген Назым пакеттен вино, сок менен гриль алып чыгып үстөл үстүнө жайды, - Кел курбум, ушундай күндө бири-бирибизди колдобогондо ким бизди колдомок эле.
- Туура, Назым молодец, адамдын кадырын билет. өкүнүчтүү, аяш, Тукенин мунусу мага жаккан жок, - Бектур аялын коштой келип отурду.
- Рахмат силерге, эгерде силер болбосоңор эмне болот элем, балдар болсо атам келбейби, эмнеге кетти дешип сурай берип тажатып жатат, - Үчөө отуруп тамактанып Бектур винодон куюп көңүлдүү сүйлөшүп жатышты, - Эмне кылам, башка түшсө байтал жорго деген туура.
- Акжаркын, сага кандай жумуш керек? - Бектур ага көңүлүн бура карап калды.
- Мага карапайым жумуш керек, окуган эмесмин да, кыскасы балдарымды бага турган айлыгы бар болсо болот, - Акжаркын жылмайып койду.
- Бектур, силерде жумуш болсо киргизип кой да, - Назым күйөөсүн карады, - Өткөндө эле айттым эле го?
- Бизде азыр менеджерлик орун бар, бирок ага жок дегенде мурда иштеген тажрыйбасы барлар керек го. Бир жумуш бар, шефтин кабинетин личный бирөө жууп тазалап турушу керек.
- Ошол болмок, бирок мен кирип алдым да, айлыгы канча экен?
- Беш миң сом.
- Жакшы экен, жумуш оорбу?
- Кайдан, бир гана кабинетти жууп, күндө чаңын сүртүп туруш керек, саат төрткө чейин гана, эртең менен ондо барсаң болот.
- Ай, анда эртең менен силерге эле барайынчы, азыр иштеген ишим аябай оор экен, эки күндө кыйналып кеттим, - Акжаркын туалет жууганын айткысы келбей эки күндөн берки тозокко айланган күнүн көз алдына келтирип алды.
- Эртең кел анда.
- Сөзсүз барам.
- Акжаркын, көп эле өзүңдү кыйнай бербе, бул күндөрүң дагы өтөт, балдарың чоңоюп канга салам бербей каласың, ошондо баары көргөн түшүңдөй болуп калат, - Назым курбусун далыга таптай көзүн кысты, - А балким ак боз атчан мырзага дагы жолугаарсың,
- Кереги жок, кыз алган жарым кадырыма жетпеди, эмкиси кайдан билсин, балдарым аман-эсен болсо эле болду, - Акжаркын муңая колундагы стаканды карап сүйлөдү, - Ушул экөөнү томсортпой, элден кем кылбай чоңойтуп алсам кана?
- Капаланбагын курбум, мына биз турабыз, жардам беребиз, окуйм десе окутабыз, - Назым күйөөсүнө карады, - Туурабы Бектур, өзүбүзчө сүйлөшкөнбүз баарын.
- Кудай жалгасын силерди, силер болбосоңор жакшы сөздү ким айтып, көңүлүмдү ким көтөрөт эле? - Акжаркындын кабагы жарк этип ачыла түштү, адамзаттын жан-дүйнөсүнүн назиктигине мындан артык жакшы мамиле болмокпу, жалгызсырап, жумушу ирээнжитип турган келиндин жүрөгү кубанычка бөлөнүп заматта дүйнөдөгү эң бактылуу пенденин кейпин кийип турду, бир аз ичкен виного эки бети албыра жетине албай курбусуна кош-кош ыраазычылыгын билдирип жатты. Үчөө эки бөтөлкө вино ичкенден кийин Акжаркын бирдеме жасамак болуп ашканасына кирип эч нерсе таппады, төрт картошка эки пияздан башка эчтеке жок экен.